07/09/1776: Vụ tấn công bằng tàu ngầm đầu tiên trong lịch sử

Nguồn: World’s first submarine attack, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1776, trong Chiến tranh Cách mạng Mỹ, tàu lặn Turtle của Mỹ đã cố gắng gắn một quả bom hẹn giờ vào thân tàu của Đô đốc người Anh Richard Howe, soái hạm Eagle, đang đậu ở cảng New York. Đó là lần đầu tiên tàu ngầm được sử dụng trong chiến tranh.

Tàu ngầm được chế tạo lần đầu tiên bởi nhà phát minh người Hà Lan Cornelius van Drebel vào đầu thế kỷ 17, nhưng phải đến 150 năm sau, chúng mới được sử dụng lần đầu tiên trong chiến tranh hải quân. David Bushnell, một nhà phát minh người Mỹ, đã bắt đầu chế tạo mìn đặt dưới nước khi còn là sinh viên tại Đại học Yale. Cho rằng tàu ngầm sẽ là phương tiện tốt nhất để chuyên chở vũ khí của mình trong chiến tranh, ông đã chế tạo một chiếc tàu lặn bằng gỗ dài 2,43m – đặt tên là Turtle (Rùa) theo hình dạng của nó. Đủ lớn để chứa một người điều khiển, con tàu hoàn toàn chạy bằng tay, sử dụng chấn lưu bằng chì để giữ cân bằng. Continue reading “07/09/1776: Vụ tấn công bằng tàu ngầm đầu tiên trong lịch sử”

Thế giới hôm nay: 07/09/2019

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc cho biết họ sẽ cắt giảm 0,5% tỉ lệ dự trữ bắt buộc đối với tất cả các ngân hàng Trung Quốc, xuống mức thấp nhất kể từ 2007. Động thái này sẽ bơm thêm 126 tỷ đô la tín dụng cho vay, cho thấy sự lo ngại của ngân hàng trung ương Trung Quốc về tác động của thương chiến Trung-Mỹ đối với kinh tế đất nước.

Các đảng đối lập Anh đã đồng ý ngăn chặn nỗ lực thứ hai của thủ tướng Boris Johnson, trong việc kêu gọi một cuộc bầu cử sớm vào tháng 10. Ông khó có thể giành được đủ ủng hộ để buộc tổ chức một cuộc bầu cử sớm do chính phủ của ông đã mất thế đa số ở nghị viện trong tuần này. Các đảng đối lập lo ngại ông Johnson sẽ dùng một cuộc bầu cử sớm để thúc đẩy Brexit không thỏa thuận. Continue reading “Thế giới hôm nay: 07/09/2019”

Có gì trong Thoả thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự?

Tác giả: Thôi Thanh Minh

Ngày 20/8/2019 đã diễn ra Hội nghị phổ biến Thoả thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự do Bộ Ngoại giao phối hợp với Tổ chức di cư quốc tế tổ chức. Sự kiện đã được một số báo đài đưa tin vắn tắt, có đăng tải trên website chính thức của Cục Lãnh sự. Vậy Thoả thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự (Global Compact for Safe, Orderly and Regular Migration, viết tắt là GCM) là gì và nó có ý nghĩa đến đâu? Continue reading “Có gì trong Thoả thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự?”

06/09/1522: Đoàn thám hiểm của Magellan đi vòng quanh thế giới

Nguồn: Magellan’s expedition circumnavigates globe, History.com

Biên dịch: Lê Hồng Loan

Vào ngày này năm 1522, một trong năm con tàu của Ferdinand Magellan – tàu Victoria – đã cập bến Sanlucar de Barrameda, Tây Ban Nha, hoàn thành chuyến đi vòng quanh thế giới đầu tiên. Tàu Victoria được chỉ huy bởi hoa tiêu người Basque, Juan Sebastian de Elcano, người phụ trách con tàu sau cái chết của Magellan ở Philippines vào tháng 04 năm 1521. Trong một chuyến đi dài, vất vả để trở về nhà, các thủy thủ trên tàu phải chịu cảnh đói khát, bệnh scurvy (bệnh đường máu do thiếu vitamin C trong đồ ăn thường ngày) và sự quấy nhiễu từ các con tàu Bồ Đào Nha. Chỉ có Elcano, 17 người châu Âu khác và bốn người Ấn Độ sống sót để về đến Tây Ban Nha vào tháng 09 năm 1522. Continue reading “06/09/1522: Đoàn thám hiểm của Magellan đi vòng quanh thế giới”

Thế giới hôm nay: 06/09/2019

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Công ty cho thuê không gian văn phòng chia sẻ WeWork được cho là đã giảm mức định giá của họ xuống còn 20-30 tỷ đô la trước khi niêm yết theo kế hoạch. Đây là mức giảm mạnh từ mức định giá 47 tỷ đô la của SoftBank, một nhà đầu tư lớn, vào đầu năm nay. WeWork cũng có thể lùi ngày IPO của họ sang 2020. 12 tháng qua chứng kiến một loạt vụ niêm yết các công ty công nghệ khổng lồ mà cuối cùng đều thất bại.

Bão Dorian đã phá hủy phần lớn bờ biển Carolina của Mỹ với gió mạnh, gây mất điện và lũ lụt. Nó đã tấn công quần đảo Bahamas với sức gió lên tới 185m/h (298km/h) – cơn bão mạnh nhất từng được ghi nhận khi đổ vào đất liền – khiến 20 người thiệt mạng. Dorian có thể gây thiệt hại ở Mỹ từ Georgia ở phía nam lên tận Virginia ở phía bắc. Continue reading “Thế giới hôm nay: 06/09/2019”

05/09/1958: “Dr. Zhivago” của Pasternak xuất bản ở Mỹ

Nguồn: Pasternak’s Dr. Zhivago appears in the United States, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1958, tiểu thuyết lãng mạn của tác giả Boris Pasternak, Dr. Zhivago, đã chính thức được xuất bản tại Mỹ. Dù bị cấm ở Liên Xô nhưng cuốn sách vẫn giành được giải thưởng Nobel Văn chương năm 1958.

Pasternak sinh ra ở Nga vào năm 1890, bước sang thời kỳ Cách mạng Nga, ông trở thành một nhà thơ tiên phong nổi tiếng. Tuy nhiên, tác phẩm của ông đã không được ủng hộ trong thập niên 1920 và 1930 khi chế độ cộng sản của Joseph Stalin áp đặt kiểm duyệt chặt chẽ đối với nghệ thuật và văn học Liên Xô. Trong thời gian này, Pasternak kiếm sống bằng nghề dịch giả. Năm 1956, ông hoàn thành cuốn sách sẽ giúp mình nổi tiếng toàn thế giới. Continue reading “05/09/1958: “Dr. Zhivago” của Pasternak xuất bản ở Mỹ”

Thế giới hôm nay: 05/09/2019

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Trưởng đặc khu Hong Kong Carrie Lam đã đồng ý hủy bỏ hoàn toàn dự luật dẫn độ tội phạm từ lãnh thổ này sang Trung Quốc đại lục. Dự luật này đã châm ngòi cho 13 tuần biểu tình chống chính phủ liên tiếp. Bà Lam trước đây đã tạm hoãn nó, song điều đó không làm xoa dịu người biểu tình, những người cũng tức giận về sự tàn bạo của cảnh sát và tình trạng thiếu dân chủ.

Trong khi đó, chủ tịch Cathay Pacific John Slosar đã từ chức. Ông tiếp bước chính giám đốc điều hành của hãng hàng không Hồng Kông, người đã từ chức vào tháng trước. Cathay cho biết ông Slosar rời đi là do nghỉ hưu, nhưng hãng hàng không này đã phải chịu áp lực dữ dội từ chính phủ Trung Quốc trong việc kỷ luật các nhân viên tham gia biểu tình. Continue reading “Thế giới hôm nay: 05/09/2019”

Thương chiến Mỹ-Trung nhìn từ góc độ chính trị đối ngoại và vận hội đất nước

Tác giả: Trí thức Trẻ pv ĐS Phạm Quang Vinh

Chỉ chưa đầy tuần, Tổng thống Trump đã làm chao đảo tình hình, cả chính trị và kinh tế thế giới, nhất là trong quan hệ Mỹ – Trung, khi mà cuộc chiến thương mại hai nước lại bị đẩy căng hơn nữa, ăn miếng trả miếng, ngay trước thềm một G7 vốn đã và đang bất đồng nhiều chiều, khó có thể giải quyết được các vấn đề của thế giới như trông đợi, mà trong đó cũng lại luôn ẩn chứa nhân tố Trump.

Dư luận không chỉ phản ứng trái chiều về cách ứng xử của Trump, mà còn luôn thấy rất bị động, bất ngờ trước những quyết sách, phản ứng của Trump, như chính trong tuần vừa qua khi ông đáp trả ngay và hết sức quyết liệt, với một loạt các biện pháp trả đũa tức thì, sau khi Trung Quốc công bố sẽ áp thêm thuế đối với 75 tỉ USD hàng hoá từ Mỹ. Continue reading “Thương chiến Mỹ-Trung nhìn từ góc độ chính trị đối ngoại và vận hội đất nước”

04/09/1918: Hoa Kỳ can thiệp vào nội chiến Nga

Nguồn: American troops land at Archangel, History.com

Biên dịch: Lê Hồng Loan

Vào ngày này năm 1918, quân đội Hoa Kỳ đã đổ bộ vào Archangel, thuộc miền bắc nước Nga. Cuộc đổ bộ là một phần trong chiến dịch can thiệp của quân Đồng minh vào cuộc nội chiến bùng lên ở nước Nga sau khi diễn ra cuộc cách mạng tháng Mười năm 1917 dẫn đến sự thoái vị của Sa hoàng Nicholas II và thành lập chính phủ lâm thời; việc Vladimir Lenin và Đảng Bolshevik xã hội chủ nghĩa cấp tiến của ông lên nắm quyền; và cuối cùng, việc Nga rút khỏi lực lượng Đồng minh trong Thế chiến I.

Đến mùa xuân năm 1918, sau khi Hiệp ước Brest-Litovsk chấm dứt nỗ lực chiến tranh của Nga chống lại phe Liên minh Trung tâm (Central Powers),  nước này đã bị cuốn vào một cuộc xung đột nội bộ dữ dội. Những người ủng hộ nhóm Bolsheviks – được gọi là Hồng quân – đối đầu với Bạch vệ, lực lượng chống Bolshevik trung thành với chính phủ lâm thời, trong một cuộc đấu tranh quyền lực nhằm xác định tiến trình tương lai của nhà nước Nga. Continue reading “04/09/1918: Hoa Kỳ can thiệp vào nội chiến Nga”

Thế giới hôm nay: 04/09/2019

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Chính phủ Anh đã đánh mất thế đa số của mình (trong nghị viện) sau khi một nghị sĩ Đảng Bảo thủ đã “đào ngũ” sang đảng Dân chủ Tự do (LD). Nghị sĩ Philip Lee đã bỏ sang hàng ghế của LD khi Thủ tướng Boris Johnson đang phát biểu trước một cuộc bỏ phiếu Brexit quan trọng. Nếu ông Johnson thua cuộc bỏ phiếu này, ông có thể yêu cầu tiến hành bầu cử sớm vào tháng Mười. Đảng Bảo thủ đã phải dựa vào các đối tác Bắc Ireland của mình để thông qua luật.

Một ủy ban của Liên Hợp Quốc gọi Mỹ, Pháp và Anh có thể là các đồng lõa gây nên tội ác chiến tranh ở Yemen. Các nước này cung cấp vũ khí cho Ả Rập Saudi, quốc gia bị cáo buộc bỏ đói dân thường Yemen trong chiến dịch chống lại phiến quân Houthi. Trong khi đó, Ả Rập Saudi thậm chí còn hứa sẽ gửi thêm quân tới Yemen. Và các lực lượng mà họ ủng hộ đã bắt đầu xung đột nhau. Continue reading “Thế giới hôm nay: 04/09/2019”

Một thế giới, hai hệ thống

Nguồn: Joschka Fischer,  “Two Systems, One World”, Project Syndicate, 30/08/2019.

Biên dịch: Phan Nguyên

Với lễ kỷ niệm 30 năm ngày Bức tường Berlin sụp đổ đang đến gần, vấn đề tự do đã nổi lên trở lại hàng đầu ở Moskva và Hồng Kông, mặc dù trong những hoàn cảnh lịch sử và chính trị rất khác nhau. Chúng ta được nhắc nhở rằng kỷ nguyên hiện đại được xây dựng trên sự tự do, và trên sự thừa nhận rằng tất cả mọi người sinh ra đều bình đẳng. Ý tưởng Khai sáng cấp tiến này, một khi bén rễ, sẽ tạo thành một sự khác biệt so với toàn bộ lịch sử trước đó. Nhưng thời thế đã thay đổi. Trong thế kỷ hai mươi mốt, chúng ta phải đối mặt với một câu hỏi cơ bản: Liệu một hình thức chuyên chế hiện đại hóa có thể đại diện cho một sự thay thế đối với nền dân chủ tự do và nhà nước pháp quyền hay không? Continue reading “Một thế giới, hai hệ thống”

03/09/1783: Ký Hiệp ước Paris, chấm dứt Cách mạng Mỹ

Nguồn: Treaty of Paris signed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1783, Cách mạng Mỹ chính thức chấm dứt khi đại diện các nước Mỹ, Anh, Tây Ban Nha và Pháp cùng nhau ký kết Hiệp ước Paris. Hành động này cũng biểu thị vị thế quốc gia tự do của Mỹ, khi Anh chính thức công nhận nền độc lập của 13 thuộc địa cũ của mình và biên giới của nước cộng hòa mới cũng được thống nhất: từ Florida kéo dài đến Ngũ Hồ ở phía bắc, và từ bờ biển Đại Tây Dương đến sông Mississippi ở phía tây. Continue reading “03/09/1783: Ký Hiệp ước Paris, chấm dứt Cách mạng Mỹ”

Thế giới hôm nay: 03/09/2019

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Anh, ông Boris Johnson, nói rằng “không có hoàn cảnh nào” mà theo đó ông sẽ yêu cầu Liên minh châu Âu trì hoãn Brexit một lần nữa. Anh dự kiến sẽ rời EU vào ngày 31 tháng 10; đa số các Nghị sĩ phản đối việc Brexit không có thỏa thuận và có thể sớm thông qua luật buộc ông Johnson yêu cầu gia hạn. Vì vậy, “không có hoàn cảnh nào” xem ra đồng nghĩa với việc bầu cử sớm.

26 ứng viên tổng thống Tunisia đã bắt đầu chiến dịch tranh cử của mình. Cuộc bầu cử, được ấn định vào ngày 15 tháng 9 sau khi Tổng thống Beji Caid Essebsi qua đời, tạo ra cơ hội cho những kẻ “ngoại đạo.” Ứng viên số một hiện nay, một ông trùm truyền thông hay chỉ trích chính phủ, hiện đang bị giam giữ vì cáo buộc rửa tiền (mà đảng của ông nói là do động cơ chính trị). Bất cứ ai chiến thắng sẽ được “kế thừa” một nền kinh tế trì trệ và một đất nước mệt mỏi vì các phe phái chính trị đấu đá lẫn nhau. Continue reading “Thế giới hôm nay: 03/09/2019”

Nguồn gốc của bá đạo và bá quyền Trung Quốc

Tác giả: Hồ Anh Hải

Trong sách Giấc mơ Trung Quốc, tác giả – đại tá Quân Giải phóng Trung Quốc Lưu Minh Phúc – đặc biệt viết nhiều về sự bá đạo của Mỹ và vương đạo của Trung Quốc.

Tác giả dành cả chương II (có số trang nhiều thứ 2 trong 8 chương sách này) để trình bày cái gọi là bá quyền của nước Mỹ và dành chương III và IV (số trang nhiều thứ 6 và 5) để nói về những cái hay cái tốt của Trung Quốc. Tác giả dùng số trang nhiều nhất để nói về nước Mỹ — về mặt tốt cũng như mặt xấu. Số trang viết về Trung Quốc thì ít hơn nhiều; bởi lẽ tác giả cũng chẳng biết nói gì về những cái hay cái tốt của nước mình, còn những cái xấu thì có lẽ biết cả đấy nhưng chẳng dám viết ra. Continue reading “Nguồn gốc của bá đạo và bá quyền Trung Quốc”

02/09/1862: McClellan được khôi phục toàn quyền chỉ huy

Nguồn: McClellan is restored to full command, History.com

Biên dịch: Lê Hồng Loan

Vào ngày này năm 1862, Tổng thống Abraham Lincoln đã phải miễn cưỡng khôi phục toàn quyền chỉ huy cho Tướng George B. McClellan của Liên minh miền Bắc sau thất bại thảm họa của Tướng John Pope trong Trận Bull Run thứ hai tại Virginia vào ngày 29 và 30 tháng 08. McClellan, chỉ huy của Quân đoàn Potomac, đã phải chứng kiến phần lớn đội quân của ông bị điều chuyển đến Quân đoàn Virginia của Pope sau thất bại của ông trong việc chiếm đóng Richmond, Virginia, trong Trận chiến Bảy ngày vào tháng 06 năm 1862. Continue reading “02/09/1862: McClellan được khôi phục toàn quyền chỉ huy”

Thế giới hôm nay: 02/09/2019

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Người biểu tình ở Hồng Kông đã đánh đấu kỷ niệm năm năm cuộc bỏ phiếu bác bỏ các cải cách chính trị nửa vời do Trung Quốc đưa ra. Bất chấp việc chính quyền cấm tuần hành, hàng ngàn người biểu tình ủng hộ dân chủ xuống đường một cách hòa bình tại trung tâm thành phố và, đồng thời, một cách ít hòa bình hơn, đã bao vây các tòa nhà chính phủ và làm tê liệt hệ thống tàu điện ngầm. Đó là đợt biểu tình cuối tuần lần thứ 13 liên tiếp.

Taliban, một nhóm thánh chiến, đã tấn công hai thành phố ở miền bắc Afghanistan ngay cả khi các nhà đàm phán cho biết họ đã gần hoàn thành một thỏa thuận hòa bình. Mỹ dự kiến sẽ rút gần hết quân đội ra khỏi Afghanistan nếu Taliban hứa ngừng che chở cho những tên khủng bố tìm cách tấn công các mục tiêu Mỹ. Tuy nhiên, một thỏa thuận hòa bình giữa Taliban và chính phủ dân cử của Afghanistan vẫn còn rất xa xôi. Continue reading “Thế giới hôm nay: 02/09/2019”

Jimmy Lai: Tỉ phú Hồng Kông duy nhất dám đối đầu Bắc Kinh

Nguồn: “Why pro-democracy troublemaker Jimmy Lai is the only Hong Kong multi-millionaire standing up to China”, CNN, 28/08/2019.

Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

Jimmy Lai (Lê Trí Anh) đã trở thành tâm điểm của công luận trong nhiều thập niên qua.

Mọi sự bắt đầu khi ông trùm kinh doanh Hồng Kông – một người tị nạn từ Trung Quốc – tự thay đổi mình từ giữa những năm 1990 thành nhà sáng lập của tờ báo khiêu khích, chống Bắc Kinh, có tên gọi Apple Daily (Bình quả Nhật báo, hay Nhật báo Trái táo).

Một trong những quảng cáo giới thiệu tờ báo với thế giới miêu tả quan điểm của Lai theo cách thẳng thừng nhất: Bằng hình ảnh ông Lai ngồi trong nhà kho tối với một trái táo đỏ trên đầu, bị một người đàn ông trong bóng tối bắn tên loạn xạ vào người. Continue reading “Jimmy Lai: Tỉ phú Hồng Kông duy nhất dám đối đầu Bắc Kinh”

01/09/1966: De Gaulle kêu gọi Mỹ rút quân khỏi Việt Nam

Nguồn: De Gaulle urges the United States to get out of Vietnam, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1966, trong bài phát biểu trước 100.000 người ở Phnom Penh, Campuchia, Tổng thống Charles de Gaulle của Pháp đã công khai tố cáo chính sách của Mỹ tại Việt Nam và kêu gọi chính phủ nước này rút quân khỏi Đông Nam Á. Continue reading “01/09/1966: De Gaulle kêu gọi Mỹ rút quân khỏi Việt Nam”

Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rốt cuộc là gì?

Nguồn: Udayan Das, “What Is the Indo-Pacific?”, The Diplomat, 13/07/2019.

Biên dịch: Đỗ Hương Giang | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

Giống như mọi khu vực tưởng tượng khác trên bản đồ nhận thức, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là một khái niệm gây tranh cãi với nhiều lối diễn giải đối lập.

Nhìn chung, tấm bản đồ thế giới có thể được phác họa và nhìn nhận theo ba cách. Người ta có thể phân chia thế giới dựa trên các ranh giới địa lý — đất và nước, cao nguyên và bán đảo, biển và đại dương. Một cách nhận thức khác về thế giới là thông qua các ranh giới chính trị, với các lục địa và quốc gia, đảo quốc và lãnh hải, thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế. Cách thứ ba để diễn giải tấm bản đồ là qua việc dựng nên những không gian tưởng tượng vượt lên trên phạm vi bao hàm của cả hai khái niệm trên — một tấm bản đồ nhận thức vượt lên không gian vật lý. Những không gian tưởng tượng giống như vậy thường không có mặt trên bản đồ địa lý — đơn cử như khu vực Af-Pak (Afghanistan-Pakistan), và không phải lúc nào cũng tương thích với các chiều kích của không gian chính trị hiện hành, như trường hợp của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. Continue reading “Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rốt cuộc là gì?”

31/08/1888: Nạn nhân đầu tiên của Jack Đồ tể

Nguồn: Jack the Ripper’s first victim murdered, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1888, cô gái bán hoa Mary Ann Nichols, nạn nhân đầu tiên của kẻ giết người hàng loạt ở London, Jack Đồ tể (Jack the Ripper), được phát hiện đã bị sát hại và phân xác tại quận Whitechapel. Thành phố London sau đó đã chứng kiến thêm bốn nạn nhân của tên giết người này trong vài tháng sau đó, nhưng chẳng có nghi phạm nào được tìm thấy.

Ở nước Anh thời Victoria, khu East End của London được mệnh danh là một khu ổ chuột đông đúc với gần một triệu người nghèo nhất thành phố. Nhiều phụ nữ đã buộc phải làm nghề bán hoa, và vào năm 1888, ước tính đã có hơn 1.000 gái mại dâm ở Whitechapel. Continue reading “31/08/1888: Nạn nhân đầu tiên của Jack Đồ tể”