Vẫn chưa quá trễ để đảo ngược tình trạng suy thoái chính trị của Mỹ

Nguồn: Francis Fukuyama, “It’s not too late to reverse America’s political decay,” Financial Times, 02/03/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Khi các thể chế của một xã hội không thể thích ứng với hoàn cảnh thay đổi, chúng sẽ trở nên xơ cứng.

Theo thống kê của tổ chức phi lợi nhuận Freedom House, số lượng và chất lượng của các nền dân chủ tự do trên thế giới đã giảm dần đều suốt 18 năm qua. Và trong số những nước đang đi thụt lùi, không có trường hợp nào nghiêm trọng hơn nước Mỹ. Continue reading “Vẫn chưa quá trễ để đảo ngược tình trạng suy thoái chính trị của Mỹ”

05/03/1929: Ngày mất David Buick

Nguồn: David Buick dies, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1929, David Dunbar Buick, nhà sáng lập Công ty Buick Motor, đã qua đời trong tình trạng nghèo khó và cô quạnh ở tuổi 74. Năm 1908, công ty của Buick đã trở thành nền tảng cho tập đoàn General Motors, nhưng đáng tiếc là vào lúc đó ông đã bán cổ phần của mình trong công ty.

Buick sinh tại Arbroath, Scotland vào ngày 17/09/1854 và chuyển đến Detroit, Michigan cùng gia đình khi còn nhỏ. Thời trẻ, ông làm việc trong ngành công nghiệp ống nước và đã có nhiều phát minh, trong đó gồm một quy trình giúp gắn men sứ lên bồn tắm bằng gang. Continue reading “05/03/1929: Ngày mất David Buick”

Những thách thức ngày càng lớn của AUKUS

Nguồn: Gideon Rachman, “The squawkus about AUKUS is getting louder,” Financial Times, 26/02/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Khía cạnh chiến lược của hiệp ước Australia-Anh-Mỹ rất vững chắc. Nhưng những nghi ngờ về mặt kỹ thuật và chính trị đang gia tăng.

AUKUS đang tiếp tục làm dậy sóng trên khắp Thái Bình Dương. Được công bố vào năm 2021, hiệp ước ba bên này xoay quanh việc Australia mua các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân từ Mỹ và Anh.

Đối với chính quyền Biden, AUKUS đã nhanh chóng trở thành trung tâm trong nỗ lực nhằm kiềm chế sức mạnh của Trung Quốc. Đối với Australia, việc thắt chặt quan hệ quân sự với Mỹ là một lựa chọn có tác động sâu rộng. Đối với Anh, đây là biểu tượng cho tham vọng toàn cầu mới của nước này. Continue reading “Những thách thức ngày càng lớn của AUKUS”

Thế giới hôm nay: 05/03/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tòa án Tối cao Hoa Kỳ nhất trí ra phán quyết Colorado không thể loại Donald Trump khỏi lá phiếu sơ bộ, qua đó đảo ngược quyết định trước đó của bang này trên cơ sở ông bị cáo buộc tham gia nổi dậy chống lại chính quyền liên bang. Tất cả chín thẩm phán đều nhất trí rằng các bang không thể thực thi Phần Ba của Tu Chính án 14 đối với các ứng viên tổng thống. Phán quyết, được đưa ra một ngày trước khi Colorado tổ chức cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa, chắc chắn sẽ dập tắt những nỗ lực tương tự của các bang khác nhằm cấm ông Trump tranh cử vì cuộc bạo loạn ở Điện Capitol ngày 6 tháng 1.

Israel đã tiến hành một cuộc đột kích kéo dài sáu giờ ở Ramallah, thủ phủ trên thực tế của Bờ Tây. Đây là cuộc đột kích lớn nhất được từng thực hiện ở Ramallah trong nhiều năm qua và gây ra đụng độ bạo lực giữa các cơ quan an ninh Israel và người Palestine. Các nguồn tin của Israel nói chiến dịch này đã dẫn đến việc bắt giữ hai kẻ tình nghi khủng bố. Bộ Y tế Palestine cho biết một cậu bé 16 tuổi đã thiệt mạng. Continue reading “Thế giới hôm nay: 05/03/2024”

Tách rời kinh tế Mỹ-Trung: Thực tế không như Trump và Biden muốn

Nguồn: “How Trump and Biden have failed to cut ties with China”, The Economist, 27/02/2024.

Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Donald Trump và Joe Biden bất đồng trên rất nhiều điểm, nhưng họ có cùng quan điểm về quan hệ thương mại của Mỹ với Trung Quốc. Cả hai người đều cho rằng nền kinh tế lớn nhất thế giới đơn giản là quá phụ thuộc vào nền kinh tế lớn thứ hai. Do đó, các quan chức Mỹ đi khắp thế giới ca ngợi lợi ích của “friendshoring” – tức dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc và đưa đến các thị trường ít rủi ro hơn. Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đưa ra những tiếng nói ủng hộ, và nhìn chung thực sự lo lắng trước tình hình kinh tế ảm đạm của Trung Quốc, cũng như tình hình chính trị khó đoán định của nước này. Số lượng đề cập đến “chuyển sản xuất về nước” (reshoring) trong các buổi họp online công bố thu nhập quý đã bùng nổ. Continue reading “Tách rời kinh tế Mỹ-Trung: Thực tế không như Trump và Biden muốn”

Mỹ là đối tác tập trận chung ưa thích của các nước Đông Nam Á?

Nguồn: Rahman Yaacob & Jack Sato, “Southeast Asia’s preferred military exercise partner”, The Interpreter, 29/02/2024

Biên dịch: Viên Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương

Đâu là lý do Mỹ đứng đầu danh sách về cả số lượng lẫn chất lượng các cuộc tập trận quân sự.

Hiện tại, Mỹ vẫn là lựa chọn hàng đầu của Đông Nam Á trong việc tổ chức các cuộc tập trận quân sự chung. Ấn Độ và Trung Quốc lần lượt đứng ở vị trí thứ hai và thứ ba. Continue reading “Mỹ là đối tác tập trận chung ưa thích của các nước Đông Nam Á?”

Vì sao gian lận khoa học quá phổ biến ở Trung Quốc?

Nguồn:, “Why fake research is rampant in China.The Economist, 22/02/2024.

Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Là một nhà nghiên cứu về cách giúp lợn tăng cân nhanh chóng, Huang Feiruo từng là nhà khoa học được kính trọng ở Trung Quốc. Ông điều hành các dự án nghiên cứu do chính phủ tài trợ tại Đại học Nông nghiệp Hoa Trung ở trung tâm thành phố Vũ Hán. Nhưng tháng trước, 11 sinh viên của ông đã cáo buộc ông đạo văn công trình nghiên cứu của các học giả khác và ngụy tạo dữ liệu. Họ nói ông cũng đã gây áp lực buộc họ phải làm giả nghiên cứu của chính họ. Vào ngày 6 tháng 2, trường đại học thông báo đã sa thải ông Huang và rút lại một số công bố của ông. Continue reading “Vì sao gian lận khoa học quá phổ biến ở Trung Quốc?”

Thế giới hôm nay: 04/03/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Theo một quan chức Mỹ, Israel “ít nhiều đã chấp nhận” đề xuất ngừng bắn. Thỏa thuận này sẽ yêu cầu Hamas tạm dừng giao tranh trong sáu tuần và thả các con tin dễ bị tổn thương. Vị quan chức cho biết hiện “đến lượt Hamas quyết định.” Một phái đoàn của Hamas đã đến Ai Cập vào Chủ nhật để hội đàm với các nhà hòa giải từ Mỹ, Ai Cập và Qatar. Nhưng Israel đã tẩy chay các cuộc đàm phán sau khi Hamas không cung cấp danh sách con tin còn sống. Nhóm chiến binh này nhấn mạnh đàm phán phải kết thúc trước lễ Ramadan, tức ngày 10 tháng 3.

Tòa án Tối cao Hoa Kỳ hôm Chủ Nhật thông báo sẽ đưa ra ít nhất một phán quyết vào sáng thứ Hai, dẫn đến suy đoán toà có thể ra phán quyết về tư cách của Donald Trump để xuất hiện trên lá phiếu ở Colorado. Hồi tháng 12, tòa án tối cao của bang này đã tuyên bố ông Trump không thể có tên trong vòng bỏ phiếu sơ bộ của đảng Cộng hòa theo Tu Chính án thứ 14 vì đã tham gia vào một cuộc nổi dậy. Colorado là một trong 15 bang tổ chức bầu cử sơ bộ vào ngày Siêu Thứ Ba tuần này. Continue reading “Thế giới hôm nay: 04/03/2024”

Ông chủ Tập đoàn Wahaha và bài học đáng giá cho Tập Cận Bình

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Can Xi Jinping’s ‘buy new products’ campaign fix China’s economy?, ”Nikkei Asia, 29/02/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Có lẽ Tập nên học hỏi từ nhà sáng lập huyền thoại của Wahaha.

Chủ tịch Tập Cận Bình muốn người Trung Quốc đi mua sắm nhiều hơn. Trong cuộc họp kinh tế quan trọng của Đảng Cộng sản Trung Quốc được tổ chức hồi tuần trước, ông đã liên tục đề cập đến việc người dân nên mua sản phẩm mới để thay thế sản phẩm cũ.

Theo Tân Hoa Xã, ông nói với Ủy ban Tài chính và Kinh tế Trung ương rằng: điều quan trọng là phải “thúc đẩy một đợt đổi mới thiết bị và trao đổi hàng tiêu dùng quy mô lớn.” Continue reading “Ông chủ Tập đoàn Wahaha và bài học đáng giá cho Tập Cận Bình”

03/03/1877: Rutherford B. Hayes nhậm chức Tổng thống Mỹ

Nguồn: Rutherford B. Hayes is inaugurated in a private ceremony, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1877, Rutherford B. Hayes đã tuyên thệ nhậm chức tổng thống thứ 19 của Mỹ tại Phòng Đỏ của Nhà Trắng. Hai ngày sau, ông tuyên thệ nhậm chức một lần nữa trong một buổi lễ công khai.

Một số tài liệu lịch sử cho rằng buổi lễ nhậm chức đầu tiên của Hayes đã diễn ra trong bí mật vì có những lời đe dọa nhắm vào tính mạng của vị tân tổng thống. Các tài liệu khác lại cho rằng do ngày nhậm chức rơi vào Chủ nhật, nên Quốc hội Mỹ quyết định tổ chức một buổi lễ riêng tư vào thứ Bảy trước ngày nhậm chức chính thức, sau đó lặp lại nghi lễ này trước công chúng vào thứ Hai tiếp theo. Continue reading “03/03/1877: Rutherford B. Hayes nhậm chức Tổng thống Mỹ”

Nhìn lại vị thế quốc tế của Nga và Ukraine sau hai năm chiến tranh

Tác giả: Nguyễn Văn Nghệ

Ngày 24/2/2022 Nga xua quân sang xâm chiếm lãnh thổ Ukraine. Đối với Nga thì đây chỉ là “chiến dịch quân sự đặc biệt”, nhưng đối với đại đa số các quốc gia yêu chuộng hòa bình trên thế giới, đây là một cuộc xâm lược.

Sau khi Nga xua quân sang xâm chiếm lãnh thổ của Ukraine, Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc đã bày tỏ quan ngại về các báo cáo vi phạm nhân quyền và vi phạm luật nhân đạo quốc tế của Nga. Do đó, ngày 7/4/2022, Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc có trụ sở tại Genève đã bỏ phiếu khai trừ Nga ra khỏi Hội đồng. Để làm được điều này cần có ít nhất 2/3 số phiếu ủng hộ. Kết quả bỏ phiếu vào ngày 7/4/2022 cho thấy có 93 phiếu thuận, 24 phiếu chống và 58 phiếu trắng, đủ để khai trừ Nga ra khỏi Hội đồng. Continue reading “Nhìn lại vị thế quốc tế của Nga và Ukraine sau hai năm chiến tranh”

02/03/1904: Ngày sinh Dr. Seuss

Nguồn: Dr. Seuss born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1904, Theodor Geisel, được thế giới biết đến nhiều hơn với tên gọi Dr. Seuss, tác giả và họa sĩ minh họa của những cuốn sách thiếu nhi như “The Cat in the Hat” và “Green Eggs and Ham,” đã chào đời tại Springfield, Massachusetts. Geisel, người lấy tên đệm của mình (cũng là họ thời con gái của mẹ ông) làm bút danh, đã sáng tác tổng cộng 48 cuốn sách – bao gồm cả sách dành cho người lớn – bán được hơn 200 triệu bản và được dịch sang nhiều thứ tiếng. Sách của Dr. Seuss nổi tiếng với những vần điệu kỳ quặc và những nhân vật lập dị, như Lorax và Sneetches, sống ở những nơi như Whoville. Continue reading “02/03/1904: Ngày sinh Dr. Seuss”

Thế giới hôm nay: 01/03/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Cơ quan y tế Gaza nói binh sĩ Israel đã bắn chết hơn 100 người và làm bị thương hàng trăm người khác đang xếp hàng nhận cứu trợ từ các xe tải. Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) cho biết hàng chục người này thực chất là nạn nhân của một vụ giẫm đạp nổ ra khi xe tải đến. Chưa có bên độc lập đứng ra xác nhận, nhưng nhiều cơ quan báo chí dẫn lời một quan chức quân sự Israel cho biết IDF đã bắn vào những người được coi là mối đe dọa. Tổng thống Joe Biden cho rằng vụ việc sẽ làm phức tạp thêm cuộc đàm phán ngừng bắn đang diễn ra.

Chỉ số tiêu dùng cá nhân (PCE) theo năm của Mỹ đã giảm xuống 2,4% trong tháng 1, từ mức 2,6% của tháng 12, đánh dấu mức thấp nhất trong gần ba năm qua. Lạm phát giảm sẽ củng cố kỳ vọng của thị trường là Fed – vốn đặt mục tiêu lạm phát PCE ở mức 2% – sẽ cắt giảm lãi suất trong năm nay. Continue reading “Thế giới hôm nay: 01/03/2024”

K-Defense: Cách ngành công nghiệp quốc phòng Hàn Quốc vươn ra toàn cầu

Nguồn: Steven Borowiec, “K-defense: South Korea’s weapons industry goes global,” Nikkei Asia, 21/02/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Giữa bối cảnh leo thang căng thẳng với Triều Tiên, Seoul đang dần tìm được chỗ đứng để giải quyết tình trạng thiếu vũ khí toàn cầu.

Sau những bản nhạc K-pop sôi động và những bộ phim K-drama sướt mướt, theo Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol, đã đến lúc cần một biệt danh “K-” mới cho một kỷ nguyên mới bi quan hơn, khi đất nước có thương hiệu toàn cầu này thâu tóm thêm một thị trường xuất khẩu béo bở khác: vũ khí. Continue reading “K-Defense: Cách ngành công nghiệp quốc phòng Hàn Quốc vươn ra toàn cầu”

29/02/1704: Deerfield bị san phẳng trong Chiến tranh Nữ hoàng Anne

Nguồn: Deerfield settlement razed in Queen Anne’s War, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1704, Deerfield, một khu định cư biên giới ở phía tây Massachusetts, đã bị lực lượng Pháp và người Mỹ bản địa tấn công. Khoảng 100 đàn ông, phụ nữ, và trẻ em bị tàn sát trong lúc thị trấn bị thiêu rụi.

Vụ đột kích Deerfield là sự kiện đẫm máu nhất trong Chiến tranh Nữ hoàng Anne, một cuộc xung đột được các nhà sử học Mỹ gọi là Chiến tranh Pháp-Bản địa lần thứ hai. Dù cuộc xung đột biên giới này được đặt theo tên của nữ hoàng Anh đương thời, nhưng đối với Pháp và Anh, nó chỉ là một khía cạnh nhỏ của Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha. Continue reading “29/02/1704: Deerfield bị san phẳng trong Chiến tranh Nữ hoàng Anne”

Triều Tiên rúng động vì Cuba thiết lập quan hệ ngoại giao với Hàn Quốc

Nguồn: Hiroshi Minegishi, “South Korea flips script on North by winning over Cuba,” Nikkei Asia, 26/02/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bất ngờ trước thềm bầu cử đã phản ánh bước chuyển dịch ngoại giao mạnh mẽ so với nửa thế kỷ trước.

Trước các cuộc bầu cử lớn ở Hàn Quốc, Bán đảo Triều Tiên thường bị ảnh hưởng bởi cái được gọi là “Gió Bắc” – một hành động khiêu khích quân sự hoặc một động thái nào đó của Triều Tiên nhằm làm lung lay mối quan hệ song phương và ảnh hưởng đến kết quả bỏ phiếu.

Nhưng cuộc tổng tuyển cử vào ngày 10/4, diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa hai nước láng giềng, đã được mở màn bởi “Gió Nam” – tin tức bất ngờ vào tuần trước về việc Hàn Quốc thiết lập quan hệ ngoại giao với Cuba. Continue reading “Triều Tiên rúng động vì Cuba thiết lập quan hệ ngoại giao với Hàn Quốc”

Thế giới hôm nay: 29/02/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nói EU nên sử dụng lợi nhuận từ tài sản của ngân hàng trung ương Nga trong các tài khoản phương Tây để mua vũ khí cho Ukraine. Đây là lần đầu tiên EU đề xuất sử dụng tài sản bị phong tỏa của Nga để trang bị cho Ukraine. Hơn 200 tỷ euro (216 tỷ USD) tài sản Nga đang bị phong tỏa ở EU. Mỹ muốn châu Âu tịch thu tài sản của Nga, nhưng các nước EU lại lưỡng lự do lo ngại bị Nga trả đũa, đặc biệt là các cuộc tấn công mạng tiềm tàng. Kế hoạch này vẫn phải được sự nhất trí của tất cả 27 quốc gia thành viên.

Tháng 11 này Mitch McConnell sẽ từ chức khỏi vị trí lãnh đạo phe Cộng hòa tại Thượng viện Hoa Kỳ, vai trò mà ông đã nắm giữ lâu hơn bất kỳ nhân vật nào trong lịch sử của cả hai đảng. Năm nay 82 tuổi, ông sẽ kết thúc nhiệm kỳ vào tháng 1 năm 2027. Là một nhân vật ủng hộ Ukraine nhiệt thành, di sản của ông sẽ được quyết định bởi khả năng lèo lái những phản đối trong nội bộ đảng Cộng hòa để duy trì hỗ trợ cho nước này. Continue reading “Thế giới hôm nay: 29/02/2024”

Truyền thông phương Tây đang hiểu sai về Đài Loan?

Nguồn: Clarissa Wei, “What the Western Media Gets Wrong About Taiwan,” Foreign Policy, 21/02/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các nhà báo đổ xô đưa tin về cuộc sống bên trong một điểm nóng địa chính trị thường sẽ bóp méo sự thật trên thực địa.

Tháng 9/2022, tôi đang làm nhân viên điều phối (fixer) ở Đài Bắc cho một chuyên mục tin tức của Mỹ về căng thẳng giữa hai bờ Eo biển Đài Loan, xử lý các công việc hậu cần địa phương cho một nhà sản xuất và một nhân viên quay phim người nước ngoài. Nhân viên điều phối là những cá nhân làm việc tự do, với vai trò ở đâu đó giữa nhà báo và hướng dẫn viên du lịch – nghĩa là họ có thể làm mọi thứ, từ sắp xếp lịch phỏng vấn, phiên dịch, đến đặt phòng khách sạn. Một đêm nọ, chúng tôi đến một buổi tụ họp của các phát thanh viên nghiệp dư tổ chức trong công viên và đã gặp một nhóm người hâm mộ phát thanh lập dị. Một người đàn ông vùi đầu trong mớ thiết bị rối rắm ở phía sau xe tải của mình, tay liên tục gõ mã Morse; một người khác loay hoay với chiếc ăng-ten trong lúc đi vòng quanh công viên, cố gắng bắt tín hiệu. Nhà sản xuất nói với tôi rằng nhóm này đang học cách vận hành đài phát thanh trong trường hợp xảy ra chiến tranh với Trung Quốc. Continue reading “Truyền thông phương Tây đang hiểu sai về Đài Loan?”

Tại sao châu Âu chưa thể tự chủ quân sự?

Nguồn: Stephen M. Walt, “Why Europe Can’t Get Its Military Act Together”, Foreign Policy, 21/02/2024

Biên dịch: Viên Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương

Châu Âu đang phải đối mặt với nhiều trở ngại trên con đường tự chủ quân sự.

Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh ở châu Âu khi ông phát biểu tại một cuộc vận động tranh cử rằng ông sẽ khuyến khích Nga “làm bất cứ điều gì họ muốn” đối với bất kỳ nước nào mà ông cho là không hoàn thành nghĩa vụ quốc phòng. Các nước châu Âu vốn đã lo lắng về khả năng ông Trump tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai, và những phát biểu mới nhất này đã khiến mối lo ngại đó tăng cao. Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula Van der Leyen nói với tờ Financial Times vài ngày sau đó rằng châu Âu đang phải đối mặt với một thế giới “ngày càng khắc nghiệt hơn” và “chúng ta phải chi tiêu nhiều hơn, chi tiêu tốt hơn và chi tiêu theo cách của châu Âu”. Continue reading “Tại sao châu Âu chưa thể tự chủ quân sự?”

Singapore ngăn chặn các hoạt động gây ảnh hưởng của Trung Quốc

Nguồn:, “Singapore cracks down on Chinese influence.” The Economist, 08/02/2024.

Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

“Cơn sốt lễ hội” là cách Trung tâm Văn hóa Trung Quốc Singapore mô tả tâm trạng cả nước trước Tết Nguyên đán vào ngày 10 tháng 2. Nhưng giữa những ngày Tết lại có một cơn sốt khác của chính phủ Singapore: làm thế nào để đối phó với các hoạt động gây ảnh hưởng của Trung Quốc tại quốc gia này. Trong tháng 2, một đạo luật mới chống can thiệp từ bên ngoài đã lần đầu tiên được áp dụng với một người Singapore gốc Hồng Kông, Philip Chan. Continue reading “Singapore ngăn chặn các hoạt động gây ảnh hưởng của Trung Quốc”