Thế nào gọi là suy thoái kinh tế?

Nguồn: “What is a recession?”, The Economist, 12/08/2022

Biên dịch: Phạm Thị Hồng Nhung

Đây là một định nghĩa gây tranh cãi – và mang tính chính trị.

Những người biên tập Wikipedia không thể thống nhất với nhau về định nghĩa của “suy thoái” (recession). Tháng trước, trang web đã cấm những người dùng mới và chưa đăng ký không được chỉnh sửa chủ đề này trên trang của họ, sau màn tranh cãi gay gắt về việc liệu sự sụt giảm GDP trong 2 quý liên tiếp có phải là chỉ dấu cho thấy một cuộc suy thoái hay không. Bài viết được chỉnh sửa 24 lần trước đó trong năm 2022, nhưng lên tới 180 lần trong vòng một tuần. Không chỉ giới hạn trong cộng đồng không chuyên có quan tâm đến kinh tế, cuộc tranh luận đã trở thành chủ đề trong những cuộc đối đầu chính trị. Vào ngày 12/8, Văn phòng Thống kê Quốc gia Anh thông báo rằng nền kinh tế của đất nước đã thu hẹp trong quý thứ hai của năm; các nhà dự báo kinh tế cho rằng sự sụt giảm sẽ còn tiếp tục ở phía trước. Vậy, điều gì tạo thành một cuộc suy thoái kinh tế? Continue reading “Thế nào gọi là suy thoái kinh tế?”

24/09/1789: Tối Cao Pháp viện Mỹ đầu tiên được thành lập

Nguồn: The first Supreme Court is established, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1789, Đạo luật Tư pháp năm 1789 được Quốc Hội Mỹ thông qua và được Tổng thống George Washington ký ban hành, qua đó thành lập Tối Cao Pháp viện đầu tiên, gồm sáu thẩm phán sẽ phục vụ tại tòa cho đến khi qua đời hoặc nghỉ hưu. Ngày hôm đó, Tổng thống Washington đã đề cử John Jay làm chánh án, cùng John Rutledge, William Cushing, John Blair, Robert Harrison, và James Wilson làm thẩm phán. Đến ngày 26/09, tất cả sáu vị thẩm phán đã được Thượng viện chấp thuận. Continue reading “24/09/1789: Tối Cao Pháp viện Mỹ đầu tiên được thành lập”

Ý nghĩa lệnh động viên quân sự đầu tiên của Nga sau Thế chiến II

Nguồn: 柳玉鹏, 张 锦, 白云怡, 赵觉珵 “ 二战后俄首个军事动员令意味着什么？”,

环球时报 (Thời báo Hoàn Cầu, Trung Quốc), 21/09/2022.

Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Ngày 21/9, Tổng thống Nga Putin tuyên bố ký Lệnh động viên quân sự từng phần, bắt đầu thực hiện công tác động viên liên quan. Tin này đã gây ra sự quan tâm cao độ của dư luận. Được hãng tin Reuters gọi là lần động viên quân sự từng phần “đầu tiên sau Thế chiến II”, đợt động viên này sẽ huy động những người nào và tài nguyên quân sự nào của nước Nga? Nó sẽ gây ra những ảnh hưởng sâu rộng nào đối với cuộc xung đột Nga-Ukraine? Phát biểu hôm 21/9 của Tổng thống Nga Putin và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Shoigu hé lộ nhiều thông tin quan trọng về vấn đề này. Continue reading “Ý nghĩa lệnh động viên quân sự đầu tiên của Nga sau Thế chiến II”

Thế giới hôm nay: 23/09/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Nga bắt đầu áp dụng lệnh động viên mới nhằm tăng cường nhân lực ở Ukraine. Chỉ trong một ngày, biểu tình bùng nổ dẫn đến hơn 1.300 vụ bắt giữ. Một số người bị bắt thậm chí được yêu cầu đến trình diện văn phòng quân dịch, theo các hãng tin độc lập. Giá vé bay khỏi Nga tăng chóng mặt, với nhiều chuyến hoàn toàn hết vé. Nhưng Dmitry Peskov, phát ngôn viên Điện Kremlin, nói tin này chỉ là phóng đại. Còn đối với cáo buộc rằng người biểu tình bị gọi đi nhập ngũ, ông Peskov nói nó không hề trái luật.

Chính phủ Nhật Bản đã can thiệp vào thị trường ngoại hối để chống đỡ cho đồng yên, lần đầu tiên kể từ năm 1998. Được biết đồng yên giảm xuống mức 145 yên đổi 1 đô la vào đầu ngày thứ Năm (từ mức 144 yên của một hôm trước), sau khi Ngân hàng Trung ương Nhật Bản quyết định giữ lãi suất thấp. Tỉ giá đã trở lại mức 142 yên đổi 1 đô la theo sau can thiệp của chính phủ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 23/09/2022”

Lý Khắc Cường: ‘Sông Hoàng Hà và sông Dương Tử sẽ không chảy ngược dòng’

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “In cryptic lingo, Premier Li says rivers only flow forward,” Nikkei Asia, 08/09/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Việc nhấn mạnh vào cải cách và mở cửa sẽ cản trở các chính sách kinh tế của Tập.

Khi các nhà lãnh đạo Trung Quốc nói về việc trao lại sự nghiệp cho thế hệ tiếp theo, hoặc thảo luận về các xu hướng chính sách quan trọng, họ thường sử dụng các phép so sánh với sông Hoàng Hà và sông Dương Tử.

Hai con sông lớn nhất của đất nước đã bồi đắp cho nền văn minh Trung Hoa từ thời cổ đại. Các nhà lãnh đạo thường thích lồng ghép cảm xúc cá nhân vào chúng. Sẽ dễ nói về các chủ đề tế nhị hơn nếu ta so sánh chúng với những dòng sông. Continue reading “Lý Khắc Cường: ‘Sông Hoàng Hà và sông Dương Tử sẽ không chảy ngược dòng’”

22/09/1980: ‘Sát nhân Khu Trung tâm’ giết nạn nhân đầu tiên của mình

Nguồn: So-called Midtown Stabber kills his first victim, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, Glenn Dunn đã bị một gã đàn ông mang súng giấu trong túi giấy bắn chết bên ngoài siêu thị Buffalo. Án mạng này là vụ đầu tiên trong một loạt các vụ tấn công kỳ lạ xảy ra ở cả ngoại ô và trung tâm Thành phố New York. Chỉ trong vòng hai ngày, ba thanh niên khác đã bị sát hại. Một người bị giết gần thác Niagara, hai người còn lại ở Buffalo. Dù tay súng bí ẩn đã đánh rơi vỏ đạn cỡ .22 tại hiện trường của một vụ xả súng, nhưng cảnh sát không tìm được thêm bằng chứng nào khác. Continue reading “22/09/1980: ‘Sát nhân Khu Trung tâm’ giết nạn nhân đầu tiên của mình”

Thế giới hôm nay: 22/09/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Nhóm nhân quyền Nga OVD-Info cho biết khoảng 100 người đã bị bắt giữ vì biểu tình phản đối lệnh động viên mới. Các nhóm phản chiến đã kêu gọi biểu tình sau khi tổng thống Nga Vladimir Putin công bố lệnh “động viên một phần.” Bộ trưởng quốc phòng Sergei Shoigu nói khoảng 300.000 quân dự bị sẽ bị bắt đi lính. Vào thứ Tư, các chuyến bay rời Nga đồng loạt cháy vé trong khi cú pháp tìm kiếm “cách rời khỏi Nga” tăng vọt trên internet.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ lần thứ ba liên tiếp tăng 0,75 điểm phần trăm lãi suất chuẩn. Chiến dịch chống lạm phát hiện tại của ngân hàng trung ương đã đẩy lãi suất ngắn hạn từ 0% vào đầu tháng 3 lên 3% vào hôm nay, đánh dấu một sự thắt chặt chính sách tiền tệ chưa từng có trong bốn thập niên qua. Thống đốc Fed Christopher Waller cũng cho biết trong tháng này rằng giảm lạm phát là “nhiệm vụ số một.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 22/09/2022”

Chuyên gia quân sự châu Âu đánh giá triển vọng chiến trường Ukraine

Nguồn: „Dann wäre ein russischer Atomwaffeneinsatz denkbar“, WELT, 19/09/2022.

Biên dịch: Nguyễn Xuân Hoài

Sai lầm về chiến thuật, quân đội nhụt ý chí chiến đấu và những vấn đề nghiêm trọng về hậu cần. Quân đội Nga ở Ukraine đang phải vật lộn với những khó khăn lớn. Liệu đây có phải là lý do để Điện Kremlin đi đến các biện pháp cực đoan trong tương lai gần? Gustav Gressel, nhà phân tích quân sự tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại Châu Âu, nhìn nhận hai kịch bản để Putin có thể sử dụng vũ khí hạt nhân.

Hỏi: Thưa ông Gressel, quân đội Nga đã suy sụp trong vòng vài ngày sau cuộc tiến công của Ukraine ở khu vực Kharkov. Quân Nga dường như hoàn toàn bị bất ngờ. Ông có nghĩ rằng công tác tình báo của Nga trước đó đã hoàn toàn thất bại hay không? Continue reading “Chuyên gia quân sự châu Âu đánh giá triển vọng chiến trường Ukraine”

Trung Quốc ngày càng dao động trong việc ủng hộ Nga xâm lược Ukraine

Nguồn: Anton Troianovski & Keith Bradsher, “Chinese Support for Putin’s War Looks More Shaky After Summit”, The New York Times, 15/09/2022.

Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Hôm Thứ Năm 15/9/2022, Tổng thống Nga Vladimir V. Putin nói Moskva hiểu rằng Trung Quốc có “nghi vấn và lo ngại” về cuộc chiến tranh ở Ukraine. Đây là một lời thừa nhận đáng chú ý, cho dù khó hiểu, từ ông Putin đối với việc Bắc Kinh có thể không hoàn toàn tán thành Nga xâm lược Ukraine.

Trong cuộc gặp trực tiếp đầu tiên với ông Putin kể từ khi cuộc xâm lược bắt đầu, người đồng cấp Trung Quốc Tập Cận Bình đã có giọng điệu ôn hòa hơn nhiều so với Tổng thống Nga, và trong các bình luận công khai của mình, ông Tập hoàn toàn tránh đề cập đến Ukraine. Continue reading “Trung Quốc ngày càng dao động trong việc ủng hộ Nga xâm lược Ukraine”

Phong trào chủ chiến cực hữu: Đối thủ mới của Putin

Nguồn: Alexey Kovalev, “Putin Has a New Opposition—and It’s Furious at Defeat in Ukraine,” Foreign Policy, 12/09/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Những thành viên cánh hữu theo chủ nghĩa dân tộc đang truyền bá câu chuyện về “kẻ đâm sau lưng” để giải thích cho thất bại của Nga.

Một phong trào đối lập mới đang dần thành hình ở Nga, nhưng nó không ủng hộ dân chủ, cũng không phải phong trào phản chiến. Thay vào đó, nó là hình thái cực đoan nhất của nhóm ủng hộ Tổng thống Nga Vladimir Putin, những người đang ngày càng trở nên phẫn nộ với thảm họa quân sự của Nga sau 6 tháng chiến đấu ở Ukraine. Họ muốn Putin leo thang chiến tranh, sử dụng các loại vũ khí tàn khốc hơn, và tấn công thường dân Ukraine theo những cách thậm chí còn tàn nhẫn hơn. Họ đã công khai chỉ trích giới lãnh đạo quân sự và chính trị Nga vì đã kiềm chế, không sử dụng toàn bộ sức mạnh của Nga – dù rằng họ hiếm khi nhắc tên Putin. Continue reading “Phong trào chủ chiến cực hữu: Đối thủ mới của Putin”

20/09/2002: Tuyết lở chôn vùi một ngôi làng ở Nga

Nguồn: Avalanche thunders into Russian village, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2002, một trận tuyết lở ở Nga đã vùi lấp một ngôi làng và giết chết hơn 100 người.

Tháng 06/2002, khu vực Bắc Ossetia của Nga đã bị lũ lụt ảnh hưởng nặng nề. Những trận lũ lụt này, cùng với một mùa hè nóng nực và đến sớm, chính là điềm báo cho thảm họa khủng khiếp sẽ xảy ra vào tháng 9. Các sông băng lớn nằm phía trên thị trấn Vladikavkaz. Do nhiệt độ năm 2002 cao hơn mức bình thường cùng kỳ, lượng nước chảy tràn cho thấy những sông băng này đã bắt đầu tan chảy. Continue reading “20/09/2002: Tuyết lở chôn vùi một ngôi làng ở Nga”

Thế giới hôm nay: 20/09/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Lễ tang của Nữ hoàng Elizabeth II kết thúc sau buổi lễ tại Lâu đài Windsor, nơi bà được an táng theo một nghi thức riêng tư của gia đình hoàng gia. Trước đó, lễ quốc tang đã diễn ra vào sáng thứ Hai tại Tu viện Westminster, với sự hiện diện của Joe Biden, Emmanuel Macron, cùng khoảng 500 chức sắc nước ngoài khác. Các sự kiện này đã khép lại mười ngày quốc tang với hàng triệu người tham dự.

Tên lửa Nga đã tấn công một nhà máy điện hạt nhân Ukraine vào hôm thứ Hai, cách các lò phản ứng chỉ khoảng 300m, theo giới chức Ukraine. Người đứng đầu công ty năng lượng hạt nhân quốc gia Energoatom mô tả vụ tấn công vào nhà máy điện Pivdennoukrainsk ở vùng Mykolaiv phía nam của đất nước là “khủng bố hạt nhân.” Trong khi đó, Điện Kremlin phủ nhận phạm tội ác chiến tranh ở khu vực đông Kharkiv, nơi người Ukraine đã phát hiện những ngôi mộ tập thể với các tử thi mang bằng chứng bị tra tấn. Continue reading “Thế giới hôm nay: 20/09/2022”

Tập có thể sửa điều lệ Đảng để củng cố quyền lực như thế nào?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi prepares to wave magic wand for more power,”Nikkei Asia, 15/09/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Những thay đổi sắp tới trong điều lệ đảng sẽ là tiền đề cho những thay đổi lớn hơn vào mùa xuân năm sau.

Trong cuộc họp Bộ Chính trị vào ngày 09/09 – ngày mà người cha lập quốc Mao Trạch Đông qua đời cách đây 46 năm – các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã nhất trí về việc sửa đổi điều lệ Đảng Cộng sản tại đại hội toàn quốc, dự kiến bắt đầu từ ngày 16/10.

Đối với Chủ tịch nước kiêm Tổng Bí thư Tập Cận Bình, điều lệ đảng là chiếc đũa thần mà ông có thể sử dụng để biến mọi điều ước thành hiện thực. Bộ quy tắc ràng buộc hơn 96 triệu đảng viên được xem là bản hướng dẫn điều hành nhà nước Trung Quốc. Nguyên tắc cơ bản là đảng luôn đứng đầu. Continue reading “Tập có thể sửa điều lệ Đảng để củng cố quyền lực như thế nào?”

Thế giới hôm nay: 19/09/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Nga Vladimir Putin đang “thất bại trong tất cả các mục tiêu chiến lược quân sự của mình,” tham mưu trưởng quân đội Anh, Đô đốc Tony Radakin, cho biết. Cộng hòa Séc, nước đang giữ chức chủ tịch EU, đã kêu gọi thành lập một “tòa án quốc tế đặc biệt” để điều tra các tội ác chiến tranh liên quan đến một ngôi mộ tập thể gần thành phố Izyum được phát hiện trong cuộc phản công của Ukraine. Khám nghiệm cho thấy một số thi thể bị trói tay sau lưng hoặc có dấu hiệu bị tra tấn.

Vua Charles III đã gặp thủ tướng Anh, Liz Truss, tại Cung điện Buckingham trước lễ tang của Nữ hoàng Elizabeth II vào thứ Hai. Cuối tuần qua, nhà vua đã gặp thủ tướng của các nước mà ông là nguyên thủ, bao gồm Úc, Canada và New Zealand. Các nhà lãnh đạo thế giới, bao gồm cả tổng thống Mỹ Joe Biden, và 500 chức sắc sẽ tham dự lễ tang ở Tu viện Westminster, sự kiện cuối cùng của 11 ngày quốc tang. Continue reading “Thế giới hôm nay: 19/09/2022”

Thời báo Hoàn Cầu: TQ chưa bao giờ ‘cưỡi lưng hổ’ trong xung đột Ukraine

Nguồn: “社评：中国从未骑在俄乌冲突的“虎背”上”, 环球时报, 13/09/2022

Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Trong tuần qua, tình hình chiến trường cuộc xung đột Nga-Ukraine đã có những chuyển biến phức tạp. Hôm thứ Hai 12/9, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết: kể từ cuộc “phản công” vào đầu tháng 9, các lực lượng Ukraine đã tái chiếm 6.000 km vuông lãnh thổ. Lời giải thích công khai của phía Nga là quân đội Nga đã tự nguyện rút lui về “giải phóng Donbass” để tái tập hợp quân. Tình hình thực tế vẫn chưa rõ ràng, nhưng giới truyền thông Mỹ và phương Tây nóng lòng ăn mừng “chiến thắng vĩ đại trong cuộc phản công” của Ukraine. Continue reading “Thời báo Hoàn Cầu: TQ chưa bao giờ ‘cưỡi lưng hổ’ trong xung đột Ukraine”

18/09/1976: Một triệu người đến dự lễ tang Mao Trạch Đông

Nguồn: One million people attend funeral of Mao Zedong, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1976, hơn một triệu người đã tập trung tại Đại lễ đường Nhân dân ở Bắc Kinh để tham dự lễ tang Mao Trạch Đông, lãnh tụ Đảng Cộng sản Trung Quốc và Chủ tịch nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa kể từ năm 1949.

Mao sinh ngày 26/12/1893, trong một gia đình nông dân ở tỉnh Hồ Nam, miền Trung Trung Quốc. Ông mất ngày 09/09/1976, thọ 82 tuổi. Được đào tạo để trở thành một giáo viên, ông đã giúp thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc vào năm 1921. Sau khi đảng này giành chiến thắng trong cuộc nội chiến với Quốc Dân Đảng sau Thế chiến II, Mao thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và trở thành lãnh đạo đất nước. Continue reading “18/09/1976: Một triệu người đến dự lễ tang Mao Trạch Đông”

Quy trình kế vị của chế độ quân chủ Anh diễn ra như thế nào?

Nguồn: “How does the British monarchy’s line of succession work?”, The Economist, 22/10/2021

Biên dịch: Phạm Quốc Hào

Việc Thái tử Charles kế vị ngai vàng có vẻ sẽ rất khác với mẹ ông

“Điều duy nhất được biết đến đi nhanh hơn ánh sáng bình thường là chế độ quân chủ,” theo cách nói của Ly Tin Wheedle, triết gia kiểu Khổng Tử trong tiểu thuyết “Discworld” của Terry Pratchett. Theo truyền thống, khi một quốc vương qua đời, quyền kế vị sẽ được chuyển đến người thừa kế ngay lập tức. Ngay sau khi Nữ hoàng Elizabeth II qua đời, con trai cả của bà, Charles, đã trở thành nguyên thủ quốc gia của 4 quốc gia thuộc Liên hiệp Vương quốc Anh và Bắc Ireland, và 14 quốc gia thuộc Khối thịnh vượng chung khác, bao gồm Úc, Canada, Jamaica và Tuvalu. Tất cả thành viên bên dưới ông trong hàng thừa kế sẽ bước lên một bậc theo thứ tự. Một hội đồng Đăng cơ bao gồm các chính trị gia, các thành viên của hội đồng cơ mật và các nhà lãnh đạo khác sẽ chỉ đơn thuần khẳng định quyền kế vị của ông. Vậy quy trình kế vị hoàng gia của Anh hoạt động như thế nào và tại sao việc Charles lên ngôi dường như khác với mẹ ông? Continue reading “Quy trình kế vị của chế độ quân chủ Anh diễn ra như thế nào?”

17/09/2011: Phong trào Chiếm Phố Wall bắt đầu

Nguồn: Occupy Wall Street begins, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2011, hàng trăm nhà hoạt động đã tập trung xung quanh Công viên Zuccotti ở khu Hạ Manhattan trong ngày đầu tiên của Phong trào Chiếm Phố Wall – cuộc biểu tình kéo dài nhiều tuần tại Khu Tài chính của Thành phố New York, nhằm phản đối tình trạng bất bình đẳng thu nhập và nạn tham nhũng tập đoàn. Dù phong trào đã không thể biến bất kỳ mục tiêu hoặc đề xuất chính sách nào của mình thành hiện thực, nhưng nhiều năm sau, Chiếm Phố Wall vẫn được coi là cẩm nang cho hoạt động vận động chính trị phi tập trung. Continue reading “17/09/2011: Phong trào Chiếm Phố Wall bắt đầu”

Bình Định Vương Lê Lợi khởi nghĩa chống nhà Minh (P9)

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Đề phòng lực lượng quân Minh sắp sang cứu viện Vương Thông, vào tháng 4 năm Bình Định Vương thứ 10 [27/4-25/5/1427]; Bình Định Vương Lê Lợi ra lệnh tu sửa ải Lê Hoa, tại thượng nguồn sông Lô; cùng canh giữ và kiểm soát gắt vùng biên giới:

“Mùa hạ, tháng 4, sai phòng ngự sứ Trần Ban đôn đốc tu sửa ải Lê Hoa.”[1]

“Hạ lệnh cho những nơi trọng yếu phải canh giữ cho nghiêm, xét hỏi kỹ những người lạ mặt và thư từ về việc quân qua biên giới xem có thực hay là giả.” Toàn Thư, Bản Kỷ, quyển 10, trang 35a. Continue reading “Bình Định Vương Lê Lợi khởi nghĩa chống nhà Minh (P9)”

Thế giới hôm nay: 16/09/2022

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Ukraine cho biết đã ngăn chặn thành công tình trạng lũ lụt sau khi Nga ném bom một con đập ở thị trấn Kryvyi Rih, miền nam nước này. Sau một loạt các thất bại quân sự, Nga đang nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraine; trong đó, một nhà máy điện ở Kharkiv, thành phố lớn thứ hai của đất nước, đã bị tên lửa Nga làm ngừng hoạt động. Ngoài ra, Moscow cũng lên tiếng cảnh báo Mỹ sẽ vượt qua “lằn ranh đỏ” và trở thành “bên tham chiến” nếu cung cấp tên lửa tầm xa hơn cho Kyiv.

Trong cuộc gặp với chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Uzbekistan, tổng thống Nga Vladimir Putin thừa nhận “những câu hỏi và quan ngại” của Trung Quốc về cuộc xâm lược của ông ở Ukraine. Ông Putin lên án “những hành động khiêu khích” hồi tháng 8 của Mỹ ở Đài Loan, hòn đảo tự quản bị Trung Quốc tuyên bố chủ quyền. Continue reading “Thế giới hôm nay: 16/09/2022”