Thế giới hôm nay: 27/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và người đồng cấp Trung Quốc, Tập Cận Bình, vừa có lần đầu tiên nói chuyện qua điện thoại kể từ khi Nga xâm lược Ukraine. Ông Tập nói trong cuộc điện đàm rằng đàm phán là “lối thoát duy nhất” của chiến tranh, theo truyền thông nhà nước Trung Quốc. Ông Zelensky sau đó đăng trên twitter là cuộc trò chuyện “dài và có ý nghĩa,” và việc bổ nhiệm đại sứ Ukraine tại Trung Quốc sẽ cải thiện quan hệ song phương. Trung Quốc chưa bao giờ lên án Nga về hành vi xâm lược và hai bên vẫn duy trì quan hệ ngoại giao cũng như kinh tế thân thiện.

Disney đã kiện thống đốc thuộc đảng Cộng hòa của Florida, Ron DeSantis, và các quan chức bang với cáo buộc “vũ khí hóa quyền lực của chính phủ” để trừng phạt công ty. Trước đó, một hội đồng do ông DeSantis bổ nhiệm đã vô hiệu hóa các hợp đồng bất động sản tại khu nghỉ dưỡng Orlando của Disney. Công ty gọi đây là hành vi vi phạm quyền tư hữu của họ, chỉ vì Disney đã chỉ trích luật “Không nói đồng tính” của ông DeSantis. Continue reading “Thế giới hôm nay: 27/04/2023”

Tại Đài Loan, bạn bè đang bắt đầu mâu thuẫn với nhau vì Trung Quốc

Nguồn: Yingtai Lung (Long Ứng Đài), “In Taiwan, Friends Are Starting to Turn Against Each Other,” New York Times, 18/04/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một người bạn của tôi ở Đài Bắc gần đây đã viết một bài đăng đầy nhiệt huyết trên Facebook, kêu gọi những người trẻ tuổi ở Đài Loan hãy chuẩn bị cho cuộc chiến với Trung Quốc. Ông lập luận rằng cách duy nhất để đáp trả việc Trung Quốc đe dọa chiếm đảo là dùng vũ lực; mọi đáp án khác đều là ảo tưởng. Dù đã ngoài 60 tuổi, ông thề sẽ cầm vũ khí nếu cần thiết.

Tình cảm này đã trở nên phổ biến đến đáng lo ngại ở Đài Loan. Tôi đã nhắn tin riêng cho người bạn để nói rằng vũ lực chỉ nên là một phần trong chiến lược của Đài Loan, rằng các chính trị gia và các nhân vật công chúng khác nên thể hiện lòng dũng cảm thực sự bằng cách tiếp cận Trung Quốc để xuống thang. Khi một kẻ bắt nạt mạnh hơn đe dọa bạn, điều trước tiên nên làm không phải là cố gắng xoa dịu tình hình hay sao? Continue reading “Tại Đài Loan, bạn bè đang bắt đầu mâu thuẫn với nhau vì Trung Quốc”

Thế giới hôm nay: 26/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng thống Joe Biden chính thức khởi động chiến dịch tái tranh cử cho năm 2024, đúng bốn năm kể từ lần tuyên bố trước. Ở tuổi 80, ông là tổng thống Mỹ lớn tuổi nhất từng ra tranh cử nhiệm kỳ hai. Có vẻ như ông sẽ không vấp phải nhiều phản đối từ bên trong đảng Dân chủ, vì dưới sự lãnh đạo của ông đảng này đã đạt kết quả tốt hơn mong đợi trong bầu cử giữa kỳ năm ngoái.

Các phe phái đang tham chiến ở Sudan đồng ý với lệnh ngừng bắn 72 giờ do Mỹ và Ả Rập Saudi làm trung gian. Dù Khartoum ghi nhận một vài tiếng súng vào thứ Ba, dân thường đã quay trở lại đường phố. Nhiều người cố gắng rời thủ đô và việc sơ tán người nước ngoài đang được tiến hành. Tổ chức Y tế Thế giới cảnh báo về “nguy cơ rủi ro sinh học cao” sau khi các tay súng chiếm giữ một phòng thí nghiệm chứa các mẫu bệnh bại liệt, dịch tả và sởi. Continue reading “Thế giới hôm nay: 26/04/2023”

Chính Tập Cận Bình đã bắt đầu quá trình phân tách Mỹ-Trung

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi, not Trump, started on path to decoupling,” Nikkei Asia, 20/04/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Mong muốn không phụ thuộc vào người Mỹ của nhà lãnh đạo Trung Quốc đã được thể hiện xuyên suốt 11 năm.

Sự gián đoạn chuỗi cung ứng đã bắt đầu từ khi nào?

Một số người cho rằng mọi chuyện bắt đầu khi Mỹ áp đặt lên Trung Quốc các hạn chế về xuất khẩu, có thể là vì tức giận trước cách hành xử không công bằng của Trung Quốc, hoặc vì lo sợ một đối thủ quân sự đang trỗi dậy. Nhiều người ở Trung Quốc tin rằng nguyên nhân sâu xa của phân tách Mỹ-Trung nằm ở lập trường của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Continue reading “Chính Tập Cận Bình đã bắt đầu quá trình phân tách Mỹ-Trung”

25/04/1990: Kính viễn vọng Không gian Hubble được phóng vào vũ trụ

Nguồn: Hubble Space Telescope placed in orbit, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1990, phi hành đoàn trên tàu con thoi Discovery của Mỹ đã phóng Kính viễn vọng Không gian Hubble, một đài quan sát dài hạn trong không gian vũ trụ, vào một quỹ đạo thấp quanh Trái Đất.

Ý tưởng về Kính viễn vọng Không gian Hubble đã được hình thành vào những năm 1940, sau đó bản vẽ thiết kế ra đời vào những năm 1970 và chiếc kính được chế tạo vào những năm 1980, với mục đích cung cấp cho các nhà thiên văn học cái nhìn trực tiếp về hệ mặt trời, thiên hà, và vũ trụ. Continue reading “25/04/1990: Kính viễn vọng Không gian Hubble được phóng vào vũ trụ”

Thế giới hôm nay: 25/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Josep Borrell, uỷ viên phụ trách đối ngoại của EU, cho biết 1.000 công dân EU và 21 nhà ngoại giao đã được sơ tán khỏi Sudan khi giao tranh đẫm máu giữa hai phe quân sự đối địch bước sang tuần thứ hai. Tới nay hơn 400 người đã thiệt mạng. Trong khi đó, người ta nghi ngờ Tập đoàn Wagner của Nga có thể đã châm ngòi xung đột ở Sudan, vì các tài liệu bị rò rỉ của Mỹ cho thấy nhóm lính đánh thuê này cung cấp vũ khí cho Lực lượng Hỗ trợ Nhanh, đơn vị bán quân sự đang chiến đấu với quân đội Sudan.

Tucker Carlson, người dẫn chương trình giờ vàng của Fox News, sẽ nghỉ việc, theo một tuyên bố từ Fox. “Tucker Carlson Tonight” có trung bình hơn 3 triệu người xem hàng đêm vào năm 2022. Fox từ chối giải thích tại sao ông Carlson bị sa thải. Ngay sau đó, CNN cũng thông báo sa thải người dẫn chương trình Don Lemon. Đuợc biết ông Lemon bị buộc tội ngược đãi đồng nghiệp nữ từ hồi đầu tháng (ông bác bỏ cáo buộc). Continue reading “Thế giới hôm nay: 25/04/2023”

Nhìn lại xu hướng bỏ chữ Hán ở Đông Á: Trường hợp Nhật Bản

Tác giả: Nguyễn Hải Hoành

Khái niệm “Bỏ chữ Hán ở các nước Đông Á” có nghĩa là không tiếp tục dùng chữ Hán làm chữ viết chính thức của nước mình. Dĩ nhiên, muốn bỏ chữ Hán đang dùng thì nhất thiết phải làm ra được một loại chữ viết mới có thể thay thế chữ Hán. Làm chữ viết ở thời xưa là một công trình lao động trí óc cực kỳ phức tạp, đòi hỏi trí tuệ và thời gian rất nhiều năm, thậm chí hàng trăm năm. Nếu không làm được một loại chữ mới thích hợp thì chẳng thể bỏ được chữ Hán đang dùng.

Các nước Đông Á như Nhật, Triều Tiên-Hàn Quốc, Việt Nam thời cổ không có chữ viết, về sau đều tiếp nhận chữ Hán của Trung Quốc làm chữ viết chính thức của nhà nước mình. Tuy rằng các nước trên đều sùng bái chữ Hán nhưng sau một thời gian sử dụng thứ chữ này họ đều nhanh chóng nhận thấy chữ Hán không ghi được ngôn ngữ mẹ đẻ của họ. Như một tất yếu lịch sử, các nước này đều lần lượt tự tìm cách tạo ra chữ viết riêng cho dân tộc mình, và do đó xuất hiện xu hướng bỏ chữ Hán, dùng chữ viết của mình. Continue reading “Nhìn lại xu hướng bỏ chữ Hán ở Đông Á: Trường hợp Nhật Bản”

Thế giới hôm nay: 24/03/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Các chính phủ châu Âu đã phản ứng giận dữ trước bình luận của một nhà ngoại giao Trung Quốc là các quốc gia thuộc Liên Xô cũ thiếu cơ sở pháp lý để có thể được coi là những nhà nước. Đại sứ Trung Quốc tại Pháp Lu Shaye cũng đặt câu hỏi liệu Crimea – bị Nga xâm chiếm và sáp nhập vào năm 2014 – có phải là một phần của Ukraine hay không trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình vào hôm thứ Sáu. “Không có chỗ cho sự mơ hồ,” đại sứ Ukraine tại Paris nói. Bộ ngoại giao Pháp cho biết họ đã ghi nhận “với sự kinh ngạc” và nhấn mạnh “đoàn kết hoàn toàn” với các đồng minh châu Âu. Estonia, Latvia và Litva cho biết sẽ triệu tập đại sứ Trung Quốc vào thứ Hai để yêu cầu giải thích.

Các nhà ngoại giao Mỹ đã được sơ tán khỏi Sudan khi cuộc chiến giữa hai vị tướng bước sang tuần thứ hai. Các nước khác như Pháp, Đức và Ả Rập Saudi, cũng bắt đầu đón công dân về nước. Nỗ lực ngừng bắn tạm thời giữa các lực lượng vũ trang Sudan và Lực lượng Hỗ trợ Nhanh, một đơn vị bán quân sự, nhân dịp lễ Hồi giáo Eid al-Fitr đã thất bại. Continue reading “Thế giới hôm nay: 24/03/2023”

Tại sao Trung Quốc nên lo lắng về phản ứng của châu Á đối với AUKUS?

Nguồn: Derek Grossman, “Why China Should Worry About Asia’s Reaction to AUKUS,” Foreign Policy, 12/04/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Ngay cả một số quốc gia không liên kết cũng có tín hiệu ủng hộ một cách thận trọng.

Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden gặp Thủ tướng Australia Anthony Albanese và Thủ tướng Anh Rishi Sunak tại San Diego vào tháng trước, ba nhà lãnh đạo đã công bố bước quan trọng tiếp theo cho Hiệp ước An ninh Australia-Anh-Mỹ (AUKUS). Australia sẽ mua ít nhất ba, có thể là năm, tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân lớp Virginia từ Mỹ, và sau cùng, họ sẽ cùng với Anh triển khai một lớp tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân mới do ba quốc gia cùng phát triển. Continue reading “Tại sao Trung Quốc nên lo lắng về phản ứng của châu Á đối với AUKUS?”

23/04/1969: Sirhan Sirhan nhận án tử hình vì ám sát Robert F. Kennedy

Nguồn: Sirhan Sirhan receives death penalty for assassination of Robert F. Kennedy, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1969, Sirhan Sirhan đã nhận bản án tử hình sau khi bị kết tội ám sát chính trị gia Robert F. Kennedy. Năm 1972, bản án của hắn được giảm xuống tù chung thân sau khi California bãi bỏ án tử hình.

Rạng sáng ngày 5/6/1968, Robert Kennedy, thượng nghị sĩ của New York, người vừa giành chiến thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ giành vị trí ứng viên tổng thống của Đảng Dân chủ ở California, đã có bài phát biểu chiến thắng trong phòng khiêu vũ của Khách sạn Ambassador ở Los Angeles. Continue reading “23/04/1969: Sirhan Sirhan nhận án tử hình vì ám sát Robert F. Kennedy”

Đông Nam Á ngỡ ngàng trước sự đổi thay của nông thôn Việt Nam

Tác giả: Chu Khôi

Thời gian gần đây, báo chí và nhiều kênh truyền thông, mạng xã hội ở các nước Đông Nam Á đã có nhiều bài viết, video ngợi ca sự thay đổi vượt bậc của nông thôn Việt Nam. Phần lớn đều cho rằng vùng nông thôn Việt Nam đang giàu đẹp và hiện đại hơn nhiều so với nông thôn ở Thái Lan, Philippine, Indonesia…

Giữa năm 2022, Báo điện tử Bangkok New của Thái Lan đăng bài viết “Chính quyền địa phương ở Việt Nam liệu có đang tiến bộ hơn ở Thái Lan”. Bài báo đã phân tích những nguyên nhân tại sao Thái Lan có nền kinh tế tổng thể mạnh hơn Việt Nam, GDP cao hơn Việt Nam, thu nhập bình quân đầu người cũng cao gần gấp đôi, nhưng các vùng nông thôn lại nghèo và kém phát triển, bị nông thôn Việt Nam bỏ xa. Tác giả cho rằng, đây là một nghịch lý mà người Thái khó tin, nhưng lại là sự thật. Continue reading “Đông Nam Á ngỡ ngàng trước sự đổi thay của nông thôn Việt Nam”

Lê Nghi Dân sát hại, tiếm ngôi vua Lê Nhân Tông

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Vào năm ngoái Thái Hòa thứ 7 [1449], tại Chiêm Thành, Ma Ha Quí Do giành ngôi của người anh là Ma Ha Quí Lai, nên bị vua Lê Nhân Tông nước ta gửi thư trách. Vốn ôm lòng oán hận, lại muốn tránh tội cướp ngôi; Quí Do mạo tên là Quí Lai, sai sứ sang nhà Minh tố cáo Đại Việt mấy lần xâm hại, bắt người nước này kể cả nam lẫn nữ đến 33.500. Trong chiếu thư gửi Vua Lê Nhân Tông vào năm nay, tức Thái Hòa thứ 8 [1450], Vua nhà Minh nêu việc này lên, để phản đối: Continue reading “Lê Nghi Dân sát hại, tiếm ngôi vua Lê Nhân Tông”

22/04/1778: John Paul Jones dẫn đầu cuộc đột kích của Mỹ vào Whitehaven

Nguồn: John Paul Jones leads American raid on Whitehaven, England, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1778, lúc 11 giờ tối, Chỉ huy John Paul Jones đã dẫn đầu một nhóm nhỏ gồm hai chiếc thuyền từ tàu của ông, USS Ranger, tấn công một cảng cạn ở Whitehaven, Anh, nơi mà theo lời kể của chính ông, có 400 tàu buôn của Anh đang thả neo. Jones hy vọng sẽ kịp đến cảng lúc nửa đêm, khi thủy triều xuống, vì đó là lúc các con tàu dễ bị tổn thương nhất. Continue reading “22/04/1778: John Paul Jones dẫn đầu cuộc đột kích của Mỹ vào Whitehaven”

Immanuel Wallerstein với lý thuyết Hệ thống Thế giới Hiện đại và Trung tâm-Ngoại vi

Tác giả: Hồ Sĩ Quý*

Lời Ban Biên tập: Lý thuyết Hệ thống thế giới hiện đại (Modern World-Systems Theory) mà trong đó, quan niệm về trung tâm và ngoại vi (Core – Peripheral Theory) đóng vai trò là cách tiếp cận chủ yếu, khám phá những quan hệ hiện thực đã kiến tạo nên hệ thống thế giới ngày nay, là một trong những lý thuyết khoa học xã hội đồ sộ nhất thế kỷ 20. Người đề xuất lý thuyết này là Wallerstein, nhà xã hội học nổi tiếng người Mỹ. Continue reading “Immanuel Wallerstein với lý thuyết Hệ thống Thế giới Hiện đại và Trung tâm-Ngoại vi”

Chuyển động Quốc Phòng (7/4 – 13/4/2023)

Thực hiện: Viên Đăng Huy | Hiệu đính: Nguyễn Thế Phương

Chiến tranh Nga – Ukraine:

Thế giới hôm nay: 21/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Giẫm đạp khiến ít nhất 78 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương tại sự kiện từ thiện ở một trường học của Sana’a, thủ đô Yemen. Vụ việc xảy ra khi hàng trăm người đổ đến nhận tiền quyên góp từ các thương nhân để đánh dấu những ngày cuối tháng lễ Ramadan của người Hồi giáo. Giới chức đổ lỗi cho quản lý yếu kém và cách thức phát tiền “ngẫu nhiên.” Các nhân chứng cho biết phiến quân Houthi, những người đang điều hành thành phố, đã bắn chỉ thiên, gây hoảng loạn.

Sau hai ngày trì hoãn, SpaceX đã phóng hệ thống Starship — mang theo một con tàu vũ trụ đặt trên tên lửa mạnh nhất từng được chế tạo — từ Bờ Vịnh Texas. Starship cất cánh thành công khỏi bệ phóng, nhưng tên lửa đẩy và tàu vũ trụ đã không thể tách rời nhau ở độ cao khoảng 40 km. Con tàu sau đó trải qua cái mà công ty gọi là “sự tháo rời nhanh chóng, không định trước” (tức bị nổ tung). Continue reading “Thế giới hôm nay: 21/04/2023”

Sự phụ thuộc của Nga vào Trung Quốc sẽ còn kéo dài sau thời kỳ Putin

Nguồn: Alexander Gabuev, “Russia ’s reliance on China will outlast Vladimir Putin, says Alexander Gabuev”, The Economist, 18/03/2023.

Biên dịch: Nguyễn Thanh Mai

Khi Tập Cận Bình đến Moscow trong chuyến thăm chính thức vào ngày 20 tháng 3, các nghi lễ của Điện Kremlin đã tập trung vào việc thể hiện không chỉ sự tôn trọng đối với vị khách nước ngoài quan trọng nhất mà Nga từng tiếp đón kể từ khi bắt đầu cuộc chiến với Ukraine, mà còn là sự bình đẳng giữa nhà lãnh đạo Trung Quốc và chủ nhà, Tổng thống Vladimir Putin. Tuy nhiên, nghi thức ngoại giao phức tạp này không thể che giấu sự bất cân xứng ngày càng tăng giữa hai nước. Continue reading “Sự phụ thuộc của Nga vào Trung Quốc sẽ còn kéo dài sau thời kỳ Putin”

20/04/1902: Marie và Pierre Curie phân lập radium thành công

Nguồn: Marie and Pierre Curie isolate radium, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1902, Marie và Pierre Curie đã phân lập thành công muối radium phóng xạ từ pitchblende (quặng uraninite) trong phòng thí nghiệm của họ ở Paris. Năm 1898, vợ chồng Curie phát hiện ra sự tồn tại của các nguyên tố radium và polonium trong nghiên cứu về pitchblende của họ. Một năm sau khi cô lập được radium, hai người đã chia sẻ Giải Nobel Vật lý năm 1903 với nhà khoa học người Pháp A. Henri Becquerel vì những nghiên cứu mang tính đột phá của họ về phóng xạ. Continue reading “20/04/1902: Marie và Pierre Curie phân lập radium thành công”

Mặt trận thứ hai của Putin: Kiểm soát người dân Nga

Nguồn: Andrei Kolesnikov, “Putin’s Second Front,” Foreign Affairs, 07/04/2023

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cuộc chiến ở Ukraine đã trở thành cuộc chiến giành lấy tinh thần của người Nga.

Trong hơn hai thập niên qua, những người dân thường ở nước Nga của Vladimir Putin chí ít cũng có thể tin tưởng vào một quyền cơ bản: quyền được thụ động. Chừng nào họ còn sẵn sàng nhắm mắt làm ngơ trước nạn tham nhũng của tầng lớp chóp bu và sự cai trị không hồi kết của chế độ Putin, thì họ không bắt buộc phải thể hiện rằng mình tích cực ủng hộ chính phủ. Họ không quan tâm nước Nga đang làm gì trên thế giới. Chỉ cần họ không can thiệp vào công việc của giới thượng lưu, họ được tự do sống cuộc sống của mình. Continue reading “Mặt trận thứ hai của Putin: Kiểm soát người dân Nga”

Thế giới hôm nay: 19/04/2023

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Kinh tế Trung Quốc tăng trưởng 4,5% so với cùng kỳ trong quý đầu năm 2023, cao hơn dự đoán của nhiều nhà phân tích. Việc kết thúc các quy định covid khắt nghiệt hồi tháng 12 đã giúp ích nhiều cho kinh doanh nói riêng và nền kinh tế nói chung. GDP tăng 2,9% trong quý trước và 3% trong năm 2022. Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng 5% cho năm 2023.

Phiên tòa xét xử vụ kiện phỉ báng của Dominion Voting System đối với Fox News đã bắt đầu. Dominion đòi Fox bồi thường 1,6 tỷ đô la vì quảng bá các thuyết âm mưu cáo buộc công ty công nghệ bỏ phiếu này gian lận kết quả bầu cử tổng thống năm 2020 có lợi cho Joe Biden. (Fox News nói họ chỉ đơn giản là đưa lại những tuyên bố đáng chú ý.) Không rõ vì sao phiên toà bị hoãn một ngày vào hôm thứ Hai, nhưng một số người cho rằng Dominion đang xem xét đề nghị dàn xếp từ Fox. Continue reading “Thế giới hôm nay: 19/04/2023”