Làm thế nào để quản lý rủi ro từ một Trung Quốc suy yếu?

Nguồn: Jonathan Tepperman, “China’s Dangerous Decline,” Foreign Affairs, 19/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Washington cần có sự điều chỉnh khi những rắc rối của Bắc Kinh ngày một gia tăng.

Hai tháng vừa qua là một trong những thời điểm quan trọng nhất trong lịch sử Trung Quốc đương đại. Dấu mốc đầu tiên là Đại hội Đảng lần thứ 20, sự kiện được Chủ tịch Tập Cận Bình sử dụng để loại bỏ những đối thủ duy nhất còn sót lại của mình. Sau đó vài tuần, tại Trung Quốc nổ ra làn sóng biểu tình lan rộng nhất mà nước này từng chứng kiến kể từ các cuộc biểu tình rầm rộ ở Quảng trường Thiên An Môn và nhiều nơi khác vào năm 1989. Thế rồi, chưa đầy một tuần sau, một hồi kết đáng kinh ngạc đã xuất hiện: trong một hành động nhượng bộ hiếm hoi (và không được thừa nhận), Bắc Kinh tuyên bố họ đang nới lỏng một số chính sách “zero COVID” đã khiến rất nhiều người tức giận xuống đường. Continue reading “Làm thế nào để quản lý rủi ro từ một Trung Quốc suy yếu?”

25/12/1962: Phim “Giết con chim nhại” ra rạp

Nguồn: “To Kill a Mockingbird” opens in theaters, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1962, Giết con chim nhại, bộ phim dựa trên tiểu thuyết cùng tên đoạt giải Pulitzer năm 1960 của Harper Lee, đã chính thức ra rạp. Câu chuyện về nạn phân biệt chủng tộc và về tuổi thơ bị đánh mất trong thời kỳ Đại Suy thoái đã được kể lại dưới góc nhìn của một cô bé người Alabama tên là Scout Finch, do Mary Badham thủ vai trong phim, sống cùng người anh Jem (Phillip Alford) và người cha Atticus, một luật sư góa vợ (Gregory Peck). Trong lúc Scout, Jem, và bạn của họ là Dill (John Megna) bị cuốn hút bởi Boo Radley (Robert Duvall) bí ẩn, Atticus đã ra tòa bào chữa cho một người đàn ông da đen bị buộc tội cưỡng hiếp một phụ nữ da trắng. Continue reading “25/12/1962: Phim “Giết con chim nhại” ra rạp”

24/12/1851: Hỏa hoạn tàn phá Thư viện Quốc hội Mỹ

Nguồn: Fire ravages Library of Congress, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1851, một trận hỏa hoạn kinh hoàng tại Thư viện Quốc hội Mỹ ở Washington, D.C., đã phá hủy khoảng 2/3 trong số 55.000 cuốn sách tại thư viện, bao gồm phần lớn thư viện cá nhân của Thomas Jefferson, vốn đã được bán lại cho Thư viện Quốc hội vào năm 1815.

Thư viện Quốc hội Mỹ được thành lập vào năm 1800, khi Tổng thống John Adams phê chuẩn đạo luật phân bổ 5.000 đô la để mua “những cuốn sách có thể cần thiết cho việc sử dụng của Quốc hội.” Những cuốn sách đầu tiên, được đặt hàng từ London, đã được chuyển đến vào năm 1801 và được cất giữ tại Điện Capitol, “ngôi nhà” đầu tiên của Thư viện Quốc hội. Danh mục sách đầu tiên của thư viện, được lập vào tháng 4/1802, bao gồm 964 cuốn sách và 9 bản đồ. Mười hai năm sau, quân đội Anh xâm chiếm thành phố Washington và phóng hỏa Điện Capitol, trong đó có Thư viện Quốc hội với 3.000 cuốn sách. Continue reading “24/12/1851: Hỏa hoạn tàn phá Thư viện Quốc hội Mỹ”

Học thuyết chiến thắng mới của Nga và triển vọng Chiến tranh Ukraine

Nguồn: Mick Ryan, “Russia’s New Theory of Victory,” Foreign Affairs, 14/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Moscow đang cố gắng học hỏi từ những sai lầm của mình như thế nào?

Giáng sinh năm nay sẽ là một cột mốc nghiệt ngã đối với người dân Ukraine. Nó đánh dấu mười tháng kể từ khi quân Nga tiến vào đất nước của họ, gây ra sự tàn phá ở quy mô chưa từng thấy tại châu Âu kể từ Thế chiến II. Hàng chục nghìn người Ukraine đã thiệt mạng. Hàng triệu người đã phải rời bỏ nhà cửa. Gần như toàn bộ đất nước bị mất điện, khiến Kyiv lo lắng rằng – khi mùa đông bắt đầu – nhiều công dân của họ sẽ bị chết cóng. Continue reading “Học thuyết chiến thắng mới của Nga và triển vọng Chiến tranh Ukraine”

22/12/1808: Bản Giao hưởng Số 5 của Beethoven được trình diễn lần đầu

Nguồn: Beethoven’s Fifth Symphony given world premiere in Vienna, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Ban đầu, người ta đã không công nhận bản giao hưởng này là một trong những bản nhạc hay nhất từng được viết. Tuy nhiên, cũng cần nhớ rằng nó đã được trình diễn lần đầu tiên trong điều kiện vô cùng bất lợi. Địa điểm tổ chức buổi hòa nhạc là một nơi lạnh cóng. Phải mất hơn hai giờ trong một buổi diễn dài tổng cộng bốn giờ trước khi bản nhạc này được chơi. Và dàn nhạc ngày hôm đó đã chơi tệ đến mức nhà soạn nhạc Beethoven, người gần như bị điếc – khi đó còn giữ vai trò nhạc trưởng và nghệ sĩ piano – phải dừng buổi hòa nhạc giữa chừng và bắt đầu lại từ đầu. Nhìn chung, đó là một khởi đầu không mấy tốt đẹp cho tác phẩm sẽ sớm trở thành bản nhạc cổ điển nổi tiếng nhất thế giới: Bản Giao hưởng Số 5 cung Đô thứ, Op. 67 – thường gọi là “Bản Giao hưởng số 5”. Continue reading “22/12/1808: Bản Giao hưởng Số 5 của Beethoven được trình diễn lần đầu”

Phụ nữ Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc xóa bỏ chính sách zero-covid

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “China’s female protesters break nation free from zero-COVID,” Nikkei Asia, 15/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tập đã loại phụ nữ ra khỏi các vị trí trong ban lãnh đạo, nhưng sự thất vọng bị dồn nén có thể sẽ phát nổ.

Thứ Bảy vừa qua là một thời khắc quan trọng đối với Trung Quốc, khi các nhà chức trách cảnh giác cao độ nhằm ngăn chặn phong trào sinh viên chống chính sách zero-covid biến thành một lời kêu gọi vì dân chủ và nhân quyền phổ quát.

Tại một trường đại học lớn ở miền trung Trung Quốc, một tấm biển bằng giấy được dán trên cửa sổ ký túc xá sinh viên, nói về Ngày Nhân quyền Quốc tế. Đó là một biểu hiện của sự ủng hộ “phong trào giấy trắng”. Continue reading “Phụ nữ Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong việc xóa bỏ chính sách zero-covid”

20/12/1957: Elvis Presley nhận giấy gọi nhập ngũ

Nguồn: Elvis Presley is drafted, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1957, khi đang nghỉ Lễ Giáng sinh tại Graceland, trong dinh thự mà ông mới mua ở Tennessee, ngôi sao nhạc rock-and-roll Elvis Presley đã nhận được thông báo nhập ngũ của Quân đội Mỹ.

Với phong cách trình diễn khêu gợi – một phóng viên gọi ông là “Elvis the Pelvis” (Elvis lắc hông) – sở hữu một bộ phim ăn khách, Love Me Tender, và hàng loạt đĩa đơn nổi tiếng, gồm Heartbreak Hotel, Blue Suede Shoes, Hound Dog Don’t Be Cruel, Presley đã trở thành một biểu tượng quốc gia, và là ngôi sao nhạc rock-and-roll chân chính đầu tiên trên thế giới, ngay từ cuối năm 1956. Continue reading “20/12/1957: Elvis Presley nhận giấy gọi nhập ngũ”

Cập nhật tiến độ đàm phán IPEF sau hội nghị ở Brisbane

Nguồn: Aidan Arasasingham, Emily Benson, Matthew P. Goodman, và William A. Reinsch, “IPEF Advances at Negotiations in Brisbane,” CSIS, 16/12/2022.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Từ ngày 10 đến 15/12/2022 vừa qua, các nhà đàm phán thương mại đại diện cho 14 quốc gia ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đã gặp nhau trong vòng đàm phán trực tiếp đầu tiên của Khuôn khổ Kinh tế vì Sự Thịnh vượng tại Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPEF) ở Brisbane, Australia. Sau sự kiện ra mắt vào tháng 5 tại Tokyo, cuộc họp quan chức cấp cao vào tháng 7 tại Singapore, và hội nghị bộ trưởng vào tháng 9 tại Los Angeles, vòng đàm phán kéo dài 6 ngày này tại Brisbane đã chứng kiến việc những bản dự thảo đầu tiên về một số trụ cột và chủ đề phụ được phát cho các bên làm cơ sở đàm phán IPEF. Continue reading “Cập nhật tiến độ đàm phán IPEF sau hội nghị ở Brisbane”

18/12/2019: Tổng thống Donald Trump bị luận tội

Nguồn: President Donald Trump impeached, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2019, sau nhiều tuần thảo luận của các nhà lập pháp, Hạ viện Mỹ đã quyết định bỏ phiếu để luận tội Tổng thống thứ 45, Donald Trump, vì lạm dụng quyền lực và cản trở Quốc hội. Tỷ lệ phiếu cũng phản ánh rõ sự phân chia đảng phái: 230 phiếu thuận, 197 phiếu chống và 1 phiếu trắng. Trump trở thành tổng thống thứ ba từng bị luận tội, sau Andrew Johnson và Bill Clinton, khi xuất hiện quan ngại rằng ông có lẽ sẽ sử dụng can thiệp nước ngoài trong cuộc bầu cử năm 2020. Continue reading “18/12/2019: Tổng thống Donald Trump bị luận tội”

17/12/1941: Miễn nhiệm chỉ huy lực lượng Mỹ tại Trân Châu Cảng

Nguồn: Commander at Pearl Harbor relieved of his duties, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1941, Chuẩn Đô đốc Husband E. Kimmel đã bị miễn nhiệm quyền chỉ huy Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, như một phần trong cuộc cải tổ nhân sự hải quân sau thảm họa Trân Châu Cảng.

Đô đốc Kimmel đã có một sự nghiệp thành công trong quân đội, bắt đầu từ năm 1915 với tư cách là phụ tá của Trợ lý Bộ trưởng Hải quân, Franklin Delano Roosevelt (FDR). Ông có thành tích xuất sắc trên các thiết giáp hạm trong Thế chiến I, trở thành chỉ huy nhiều tàu trong thời kỳ giữa hai cuộc thế chiến. Khi Thế chiến II nổ ra, Kimmel đã được thăng đến hàm Chuẩn Đô đốc và đang chỉ huy lực lượng tàu tuần dương tại Trân Châu Cảng. Tháng 1/1941, ông được thăng chức chỉ huy Hạm đội Thái Bình Dương, thay thế James Richardson, người mà FDR đã sa thải sau khi Richardson phản đối việc đặt căn cứ hạm đội tại Trân Châu Cảng. Continue reading “17/12/1941: Miễn nhiệm chỉ huy lực lượng Mỹ tại Trân Châu Cảng”

Đài Loan thực chất đã độc lập!

Nguồn: Nathan F. Batto, “Taiwan Is Already Independent,” Foreign Affairs, 12/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao hầu hết người dân trên hòn đảo không muốn có một tuyên bố độc lập chính thức?

Đối với người dân Đài Loan, việc thống nhất với Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa chưa bao giờ kém hấp dẫn như lúc này. Theo một cuộc khảo sát theo dõi của Đại học Quốc lập Chính trị, tỷ lệ cư dân Đài Loan muốn thống nhất ngay lập tức với đại lục luôn rất nhỏ, thường xuyên dưới 3%. Nhưng tỷ lệ phần trăm cho rằng Đài Loan cuối cùng nên tiến tới thống nhất – nghĩa là không nhất thiết phải thống nhất với chế độ Trung Quốc (cộng sản) hiện nay – đã giảm đáng kể, từ 20% năm 1996 xuống còn 5% ở thời điểm hiện tại. Trong hai cuộc bầu cử tổng thống vừa qua, Quốc Dân Đảng, đảng có truyền thống ủng hộ thống nhất, đã phải hứng chịu những thất bại nặng nề, cả hai lần đều không thể giành được 40% số phiếu bầu. Continue reading “Đài Loan thực chất đã độc lập!”

15/12/2001: Tháp nghiêng Pisa mở cửa trở lại

Nguồn: Leaning Tower of Pisa reopens, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2001, Tháp nghiêng Pisa của Ý được mở cửa trở lại sau khi một nhóm chuyên gia đã dành 11 năm và tổng cộng 27 triệu đô la để bảo trì tòa tháp mà không làm mất đi độ nghiêng nổi tiếng của nó.

Vào thế kỷ 12, người ta đã bắt đầu xây dựng tháp chuông cho Nhà thờ Pisa, một trung tâm thương mại sầm uất trên sông Arno ở miền tây nước Ý, cách Florence khoảng 50 dặm. Trong khi vẫn còn đang xây dựng, móng của tòa tháp bắt đầu lún xuống nền đất mềm, khiến tháp bị nghiêng về một bên. Những người thợ xây đã cố gắng bù đắp bằng cách xây các tầng trên cao hơn một chút về một phía, nhưng càng xây thêm tầng thì tháp càng lún. Vào thời điểm tòa tháp được hoàn thành vào năm 1360, các kỹ sư thời hiện đại nói rằng thật kỳ diệu khi nó không bị sập hoàn toàn. Continue reading “15/12/2001: Tháp nghiêng Pisa mở cửa trở lại”

Ukraine và bóng ma Triều Tiên

Nguồn: Gideon Rachman, “Ukraine and the shadow of Korea,” Financial Times, 12/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Cuộc xâm lược của Nga có thể kết thúc với một hiệp định đình chiến, chứ không phải một hiệp ước hòa bình chính thức.

Đối với một số người bảo thủ, mọi cuộc khủng hoảng chính sách đối ngoại đều là “Munich.” Đối với một số người cánh tả, mọi cuộc chiến đều có nguy cơ biến thành “Việt Nam.”

Nhưng khi cuộc chiến Ukraine bước sang năm thứ hai, một phép so sánh ít phổ biến hơn đang nổi lên – Triều Tiên. Continue reading “Ukraine và bóng ma Triều Tiên”

Tại sao Ukraine không nên vội tái chiếm Crimea?

Nguồn: Liana Fix và Michael Kimmage, “Go Slow on Crimea,” Foreign Affairs, 07/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tại sao Ukraine không nên vội chiếm lại bán đảo Crimea?

Việc Ukraine giải phóng thành phố Kherson vào đầu tháng 11 không đơn thuần là một chiến thắng quân sự kịch tính. Bằng cách giành chiến thắng trên chiến trường, Ukraine đã bóc trần trò hù dọa của Tổng thống Nga Vladimir Putin. Chỉ hai tháng trước đó, Putin đã công khai tuyên bố Kherson và các vùng lãnh thổ khác của Ukraine là một phần lãnh thổ của Nga, ngầm đặt chúng dưới sự bảo vệ hạt nhân của nước này. Putin đã hy vọng rằng nỗi sợ hãi về một cuộc tấn công hạt nhân sẽ buộc Ukraine phải hành động cẩn trọng và khiến những người ủng hộ nước này lùi bước. Nhưng kế hoạch của ông đã không hiệu quả. Continue reading “Tại sao Ukraine không nên vội tái chiếm Crimea?”

13/12/1942: Goebbels phàn nàn về cách Ý đối xử với người Do Thái

Nguồn: Joseph Goebbels complains of Italians’ treatment of Jews, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1942, trong nhật ký của mình, Bộ trưởng Tuyên truyền của Đức Quốc Xã Joseph Goebbels đã bày tỏ sự khinh thường đối với cách người Ý đối xử với người Do Thái ở các vùng lãnh thổ do Ý chiếm đóng. “Người Ý cực kỳ thoải mái trong cách họ xử lý người Do Thái. Họ bảo vệ người Do Thái gốc Ý ở cả Tunis và nước Pháp bị chiếm đóng, và sẽ không cho phép người Do Thái bị bắt đi lao động hoặc bị buộc phải đeo Ngôi sao David.” Continue reading “13/12/1942: Goebbels phàn nàn về cách Ý đối xử với người Do Thái”

Giang Trạch Dân từng suýt bị sa thải và bài học cho Tập Cận Bình

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Jiang Zemin was almost fired before embarking on market reforms,” Nikkei Asia, 08/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bước ngoặt quyết liệt giúp Trung Quốc tăng trưởng đột biến là một bài học cho Tập.

Mười năm trước, một nguồn tin đáng tin cậy từ Trung Quốc đã tiết lộ một bí mật ít người biết về cựu lãnh đạo Giang Trạch Dân, người vừa qua đời vào tuần trước ở tuổi 96.

Giang được đưa lên làm lãnh đạo tối cao của đảng sau cuộc đàn áp Thiên An Môn năm 1989. “Giang được chọn làm lãnh đạo, nhưng ngay lập tức, ông phải đối mặt với nguy cơ chịu chung số phận với người tiền nhiệm của mình,” nguồn tin chia sẻ.

Người tiền nhiệm của ông là Triệu Tử Dương, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản, người đã bị thanh trừng vì cách ông xử lý các cuộc biểu tình sinh viên ở Thiên An Môn. Continue reading “Giang Trạch Dân từng suýt bị sa thải và bài học cho Tập Cận Bình”

29/12/1778: Quân Anh chiếm Savannah, Georgia

Nguồn: British capture Savannah, Georgia, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1778, Trung tá người Anh Archibald Campbell và một lực lượng từ 2.500 đến 3.600 quân – bao gồm Trung đoàn 71 Highland, lính Trung Quân ở New York, và lính đánh thuê người Đức – đã phát động cuộc tấn công bất ngờ vào lực lượng Mỹ đang phòng thủ khu vực Savannah, Georgia.

Thiếu tướng Mỹ Robert Howe và lực lượng ít ỏi của ông (từ 650 đến 900 quân) đã bị áp đảo về quân số. Campbell cũng đánh bại lực lượng Lục địa nhờ việc xác định trước một con đường xuyên qua đầm lầy ở bên phải vị trí của quân Mỹ. Howe ra lệnh sơ tán thành phố và quân đội rút lui không chiến đấu. Trong quá trình này, Lữ đoàn Georgia đã chịu tổn thất nặng nề khi bị cắt đứt khỏi các lực lượng khác của Howe. Lính Ái Quốc có 83 người thiệt mạng và 483 người khác bị bắt giữ, trong khi người Anh chỉ có 3 người thiệt mạng và 10 người khác bị thương. Continue reading “29/12/1778: Quân Anh chiếm Savannah, Georgia”

11/12/1969: Nhà văn Liên Xô gọi khỏa thân là biểu hiện của “sự suy đồi phương Tây”

Nguồn: Soviets declare nudity a sign of “western decadence”, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1969, Thư ký Hội nhà văn Moscow đã tuyên bố rằng những hình ảnh khỏa thân được thể hiện trong vở kịch nổi tiếng Oh! Calcutta! là dấu hiệu của sự suy đồi trong văn hóa phương Tây. Ông nói thêm, điều đáng lo ngại hơn là lối tư duy “tư sản” này đang tiêm nhiễm vào giới trẻ Nga.

Sergei Mikhailkov, nhà văn Nga nổi tiếng chuyên viết sách thiếu nhi, đã chỉ trích mạnh mẽ vở kịch của Sân khấu Broadway (trong đó các diễn viên trình diễn trong tình trạng khỏa thân) và các nội dung khiêu dâm nói chung. Ông nói rằng những vở kịch như vậy “đơn giản là một buổi diễn thoát y – là một trong những khẩu hiệu của nghệ thuật tư sản hiện đại.” Continue reading “11/12/1969: Nhà văn Liên Xô gọi khỏa thân là biểu hiện của “sự suy đồi phương Tây””

10/12/1920: Woodrow Wilson nhận giải Nobel Hòa bình

Nguồn: Woodrow Wilson awarded Nobel Peace Prize, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1920, Giải Nobel Hòa bình đã được trao cho Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson vì công lao của ông trong việc chấm dứt Thế chiến I và thành lập Hội Quốc Liên. Dù Wilson không thể tham dự lễ trao giải ở Oslo, Na Uy, Đại sứ Mỹ tại Na Uy, Albert Schmedeman, đã chuyển một bức điện của Wilson tới Ủy ban Nobel. Continue reading “10/12/1920: Woodrow Wilson nhận giải Nobel Hòa bình”

Tầng lớp trung lưu sẽ là thử thách lớn nhất của Tập

Nguồn: Howard W. French, “China’s Restive Middle Class Will Be Xi’s Greatest Test Yet,” Foreign Policy, 6/12/2022

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Hóa ra, những người thuộc tầng lớp trung lưu không thể chấp nhận những thứ như giám sát xã hội quá sâu và kiểm duyệt tự do ngôn luận cá nhân.

Tháng 9/1966, chỉ vài tháng sau khi Mao Trạch Đông phát động chương trình thanh trừng và lật đổ chính trị đầy bạo lực được biết đến với tên gọi Đại Cách mạng Văn hóa Vô sản, một sinh viên năm cuối chuyên ngành tiếng Đức tại Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh đã viết thư cho nhà lãnh đạo tối cao của đất nước, bày tỏ sự phản đối chiến dịch đàn áp của ông đối với kẻ thù, có thật lẫn tưởng tượng.

“Cách mạng Văn hóa không phải là phong trào quần chúng. Đó là việc một kẻ duy nhất chĩa súng vào đầu mọi người,” Vương Dung Phân (Wang Rongfen) viết, tuyên bố rút khỏi Đoàn Thanh niên Cộng sản để phản đối, một hành động gần như chưa từng có tiền lệ vào thời của cô. “Là một thành viên của Đảng Cộng sản, xin hãy suy nghĩ về những gì ông đang làm.” Continue reading “Tầng lớp trung lưu sẽ là thử thách lớn nhất của Tập”