02/06/1944: Mỹ bắt đầu ‘đánh bom con thoi’ trong Chiến dịch Frantic

Nguồn: United States begins “shuttle bombing” in Operation Frantic, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1944, các máy bay ném bom thuộc Không lực 15 Hoa Kỳ (Fifteenth Air Force) đã khởi động Chiến dịch Frantic (Operation Frantic) – một đợt đánh bom khắp vùng Trung Âu. Những máy bay này đi từ các căn cứ không quân ở miền Nam nước Ý, và hạ cánh xuống các căn cứ không quân ở Poltava, Liên Xô – thực hiện cái gọi là “đánh bom con thoi” (shuttle bombing).

Không lực 15 được thành lập với mục đích duy nhất là làm tê liệt nền kinh tế chiến tranh của Đức. Hoạt động ngoài lãnh thổ Ý và do Tướng Carl Spaatz, một phi công chiến đấu trong Thế chiến I, chỉ huy – Không lực 15 đã được Joseph Stalin tuyệt vọng nhờ giúp đỡ Hồng Quân trong chiến dịch của họ ở Romania. Continue reading “02/06/1944: Mỹ bắt đầu ‘đánh bom con thoi’ trong Chiến dịch Frantic”

26/05/1960: Mỹ buộc tội Liên Xô hoạt động gián điệp

Nguồn: United States charges Soviets with espionage, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1960, trong một cuộc họp của Hội đồng Bảo an, Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Henry Cabot Lodge đã cáo buộc Liên Xô tham gia vào các hoạt động gián điệp ở Đại sứ quán Mỹ tại Moskva suốt nhiều năm. Các cáo buộc này rõ ràng là một nỗ lực của người Mỹ nhằm chống đỡ những chỉ trích từ phía Liên Xô theo sau vụ máy bay do thám U-2 của Mỹ bị bắn hạ ở Liên Xô vào hồi đầu tháng.

Ngày 01/05/1960, một máy bay do thám công nghệ cao (và được cho là “bất khả xâm phạm”) của Mỹ, chiếc U-2, đã bị bắn rơi trên vùng trời Liên Xô. Dù các quan chức Mỹ lúc đầu đã phủ nhận sự tồn tại của chiếc máy bay gián điệp, nhưng Liên Xô đã đưa ra những mảnh vỡ của chiếc máy bay và cả phi công Francis Gary Powers. Các quan chức Mỹ, gồm cả Tổng thống Dwight D. Eisenhower, đã vô cùng xấu hổ và buộc phải công khai thừa nhận rằng Mỹ đã thực sự theo dõi Liên Xô bằng các máy bay tầm cao. Tuy nhiên, chính phủ Mỹ liên tục tuyên bố rằng họ chẳng làm gì khác với điều mà chính Liên Xô đã làm. Continue reading “26/05/1960: Mỹ buộc tội Liên Xô hoạt động gián điệp”

09/05/1955: Tây Đức gia nhập NATO

Nguồn: West Germany joins NATO, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1955, mười năm sau khi Đức Quốc Xã bị đánh bại trong Thế chiến II, Tây Đức chính thức gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), một nhóm phòng vệ chung nhằm ngăn chặn Liên Xô bành trướng ở châu Âu. Hành động này đánh dấu bước cuối cùng trong việc Tây Đức tham gia hệ thống phòng thủ Tây Âu.

Đức đã bị chia đôi từ năm 1945. Mỹ, Anh và Pháp chiếm đóng Tây Đức và Tây Berlin; Liên Xô kiểm soát Đông Đức và Đông Berlin. Mặc dù cả Mỹ và Liên Xô đã công khai tuyên bố mong muốn của họ về một nước Đức thống nhất và độc lập, nhưng mọi chuyện nhanh chóng trở nên rõ ràng rằng hai phe trong Chiến tranh Lạnh chỉ chấp nhận một nước Đức thống nhất phục vụ lợi ích cụ thể của mình. Continue reading “09/05/1955: Tây Đức gia nhập NATO”

08/05/1984: Liên Xô tuyên bố tẩy chay Olympics 1984

Nguồn: Soviets announce boycott of 1984 Olympics, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1984, khẳng định rằng các vận động viên có thể sẽ không được an toàn trước các cuộc biểu tình và tấn công, Liên Xô ra tuyên bố họ sẽ không dự thi Thế Vận hội năm 1984 ở Los Angeles. Dù vậy, chủ ý của Liên Xô rõ ràng là để đáp trả quyết định của Mỹ, tẩy chay Thế Vận hội năm 1980 được tổ chức tại Moskva.

Chỉ vài tháng trước khi Thế vận hội Olympic 1984 bắt đầu ở Los Angeles, chính phủ Liên Xô đã đưa ra tuyên bố: “Ngay từ những ngày đầu tiên chuẩn bị cho Thế Vận hội này, chính quyền Mỹ đã tìm cách sử dụng cuộc thi cho mục đích chính trị. Chủ nghĩa Chauvin và suy nghĩ chống Liên Xô đang bị đẩy lên cao ở nước này.” Các quan chức Liên Xô cho rằng biểu tình chống lại các vận động viên Liên Xô nhiều khả năng sẽ xảy ra ở Los Angeles và họ nghi ngờ liệu các quan chức Mỹ có cố gắng để ngăn chặn những vụ việc như vậy hay không. Continue reading “08/05/1984: Liên Xô tuyên bố tẩy chay Olympics 1984”

05/05/1961: Người Mỹ đầu tiên bay vào không gian

Nguồn: The first American in space, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1961, từ mũi Canaveral, Florida, Trung tá Hải quân Alan Bartlett Shepard Jr. đã được phóng lên không gian trên chiếc tàu Freedom 7, trở thành phi hành gia người Mỹ đầu tiên bay vào không gian. Và chuyến bay chưa đạt một vòng quỹ đạo (sub-orbital), kéo dài 15 phút và đạt độ cao 116 dặm vào khí quyển, đã trở thành một chiến thắng lớn cho Cơ quan hàng không và Vũ trụ Quốc gia (NASA.)

NASA được thành lập vào năm 1958 để thực hiện nỗ lực chinh phục không gian của người Mỹ, nhằm bắt kịp những thành tựu của Liên Xô, chẳng hạn như vệ tinh nhân tạo đầu tiên trên thế giới Sputnik 1 (1957.) Vào cuối những năm 1950 và đầu những năm 1960, hai siêu cường đã chạy đua để trở thành nước đầu tiên đưa con người vào không gian và sau đó trở về Trái Đất. Continue reading “05/05/1961: Người Mỹ đầu tiên bay vào không gian”

04/05/1945: Mối đe dọa từ Hồng quân gia tăng

Nguồn: As the Nazi threat dies, the Red Army rises, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1945, Ngoại trưởng Liên Xô Molotov đã thông báo cho Ngoại trưởng Mỹ Stettinius rằng Hồng quân đã bắt giữ 16 nhà đàm phán hòa bình Ba Lan, những người đã gặp một đại tá quân đội Liên Xô gần Warsaw hồi tháng 03. Khi Thủ tướng Anh Winston Churchill biết được hành động phản bội của Liên Xô, ông đã phản ứng lại với một thái độ báo động: “Không nghi ngờ gì nữa, việc công bố chi tiết sự kiện này … sẽ tạo ra sự thay đổi cơ bản trong toàn bộ trật tự thế giới.” Continue reading “04/05/1945: Mối đe dọa từ Hồng quân gia tăng”

27/04/1978: Tổng thống Afghanistan bị lật đổ và giết hại

Nguồn: Afghan president is overthrown and murdered, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1978, Tổng thống Afghanistan, Sardar Mohammed Daoud, đã bị lật đổ và bị giết  hại trong một cuộc đảo chính do phiến quân thân cộng sản dẫn đầu. Hành động tàn bạo này đã đánh dấu sự khởi đầu một giai đoạn biến động chính trị ở Afghanistan, dẫn đến sự can thiệp của quân đội Liên Xô chưa đầy hai năm sau đó.

Daoud lên nắm quyền tại Afghanistan sau một cuộc đảo chính vào năm 1973. Mối quan hệ của ông với nước láng giềng Liên Xô đã dần trở nên tồi tệ kể từ khi ông theo đuổi một chiến dịch chống lại những người cộng sản ở Afghanistan. Vụ ám sát một lãnh đạo cấp cao của Đảng Cộng sản Afghanistan vào đầu tháng 04/1978 có thể đã kích động phe cộng sản khởi động chiến dịch chống lại chế độ Daoud vào cuối tháng này. Continue reading “27/04/1978: Tổng thống Afghanistan bị lật đổ và giết hại”

13/04/1990: Liên Xô thừa nhận gây ra Thảm sát Katyn

Nguồn: Soviets admit to Katyn Massacre, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1990, Chính quyền Liên Xô đã chính thức thừa nhận gây ra Thảm sát Katyn trong Thế chiến II, khiến 5.000 quan chức quân đội Ba Lan bị giết chết và được chôn trong khu mộ tập thể ở rừng Katyn. Hành động thừa nhận này là một phần trong lời hứa của Mikhail Gorbachev nhằm trở nên thẳng thắn và công bình hơn đối với lịch sử của Liên Xô.

Năm 1939, Ba Lan bị xâm lược bởi phát xít Đức từ phía Tây và bởi quân đội Liên Xô từ phía Đông. Trong mùa xuân năm 1940, hàng ngàn quan chức quân đội Ba Lan đã bị lực lượng cảnh sát mật của Liên Xô bắt giữ, đưa tới rừng Katyn bên ngoài Smolensk. Họ bị thảm sát, và chôn trong một ngôi mộ tập thể. Năm 1941, Đức tấn công Liên Xô và chiếm vùng lãnh thổ Ba Lan mà người Liên Xô đang nắm giữ. Năm 1943, khi cuộc chiến chống Liên Xô trở nên tồi tệ, người Đức tuyên bố họ đã khai quật được hàng ngàn xác chết trong rừng Katyn. Continue reading “13/04/1990: Liên Xô thừa nhận gây ra Thảm sát Katyn”

31/03/1991: Khối Hiệp ước Warsaw chấm dứt tồn tại

Nguồn: Warsaw Pact ends, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1991, sau 36 năm tồn tại, khối Hiệp ước Warsaw (Vác-sa-va) – liên minh quân sự giữa Liên Xô và các “quốc gia vệ tinh” thuộc Đông Âu  – đã chính thức kết thúc. Hiệp ước Warsaw sụp đổ là dấu hiệu cho thấy Liên Xô đã mất khả năng kiểm soát các đồng minh cũ và Chiến tranh Lạnh đang dần đi đến hồi kết.

Khối Hiệp ước Warsaw được thành lập vào năm 1955, chủ yếu là để phản ứng trước việc thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) của Mỹ và các đồng minh Tây Âu, gồm cả nước Tây Đức mới tái vũ trang. Năm 1949, NATO đã được thành lập như một liên minh phòng thủ quân sự giữa Mỹ, Canada, và một số nước châu Âu để ngăn chặn sự bành trướng của Liên Xô sang Tây Âu. Năm 1954, các thành viên NATO đã bỏ phiếu chấp nhận sự gia nhập của Tây Đức. Phía Liên Xô đã đáp trả bằng việc thành lập Hiệp ước Warsaw, với các thành viên ban đầu gồm Liên Xô, Đông Đức, Ba Lan, Hungary, Romania, Bulgaria, Tiệp Khắc, và Albania. Continue reading “31/03/1991: Khối Hiệp ước Warsaw chấm dứt tồn tại”

25/03/1946: Liên Xô tuyên bố rút khỏi Iran

Nguồn: Soviets announce withdrawal from Iran, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1946, sau một tình huống cực kỳ căng thẳng đầu Chiến tranh Lạnh, Liên Xô tuyên bố rằng họ sẽ rút quân khỏi Iran trong vòng sáu tuần. Khủng hoảng Iran là một trong những cuộc “thử lửa” đầu tiên giữa Mỹ và Liên Xô trong thế giới thời hậu Thế chiến II.

Khủng hoảng Iran đã bắt đầu từ trong Thế chiến II. Năm 1942, Iran đã ký một thỏa thuận mà theo đó quân Anh và Liên Xô được phép vào đất nước giàu dầu mỏ này để bảo vệ nước này khỏi bị tấn công bởi quân Đức. Quân Mỹ cũng sớm xuất hiện tại Iran. Hiệp ước 1942 đã quy định tất cả các lực lượng nước ngoài sẽ phải rút quân trong vòng sáu tháng sau khi kết thúc chiến tranh. Continue reading “25/03/1946: Liên Xô tuyên bố rút khỏi Iran”

21/03/1980: Carter yêu cầu Mỹ tẩy chay Olympics 1980

Nguồn: Carter tells U.S. athletes of Olympic boycott, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, Tổng thống Jimmy Carter đã thông báo tới đoàn vận động viên Mỹ rằng: để đáp trả hành động xâm lược Afghanistan của Liên Xô năm 1979, Mỹ sẽ tẩy chay Thế vận hội Olympics năm 1980 tại Moskva. Đây là lần đầu tiên và duy nhất mà Mỹ tẩy chay Olympics.

Tháng 12/1979, Liên Xô can thiệp vào Afghanistan nhằm hỗ trợ chính phủ Afghanistan thân Liên Xô đang trong tình trạng không ổn định. Mỹ liền phản ứng một cách nhanh chóng và mạnh mẽ. Họ đình chỉ đàm phán [cắt giảm] vũ khí với Liên Xô, lên án các hành động của Liên Xô tại Liên Hợp Quốc, và đe dọa sẽ tẩy chay Olympics được tổ chức tại Moskva vào năm 1980. Khi Liên Xô không chịu rút quân khỏi Afghanistan, Tổng thống Carter đã thực hiện quyết định tẩy chay Thế vận hội. Continue reading “21/03/1980: Carter yêu cầu Mỹ tẩy chay Olympics 1980”

11/03/1985: Mikhail Gorbachev lên thay Chernenko

Nguồn: Mikhail Gorbachev picked to succeed Chernenko, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1985, khi quyền lực trong Đảng Cộng sản của ông tăng lên nhanh chóng, Mikhail Gorbachev đã được chọn làm Tổng Bí thư và lãnh đạo mới của Liên Xô, một ngày sau khi Konstantin Chernenko qua đời. Trong vòng sáu năm sau đó, Gorbachev đã tạo nên những thay đổi cấp tiến trong xã hội và chính sách đối ngoại Liên Xô

Gorbachev sinh năm 1931, là con trai của một cặp vợ chồng nông dân nghèo ở Stavropol. Khi còn trẻ, ông gia nhập Đoàn thanh niên Đảng Cộng sản. Năm 1952, ông đến Moskva để theo học chương trình đại học luật. Khi trở về quê hương Stavropol, Gorbachev tích cực tham gia hoạt động đảng và bắt đầu thăng tiến nhanh chóng thông qua bộ máy quan liêu của Đảng Cộng sản. Continue reading “11/03/1985: Mikhail Gorbachev lên thay Chernenko”

25/02/1890: Ngày sinh Molotov

Nguồn: Molotov is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1890, Vlacheslav Mikhaylovich Skryabin, Ngoại trưởng Liên Xô, người có bí danh cách mạng là Molotov, đã được sinh ra tại Kurkaka, Nga.

Molotov là người ủng hộ nhiệt thành các cuộc cách mạng Mác-xít ở Nga từ những ngày đầu tiên. Ông là một thành viên của Đảng Bolshevik vào năm 1906, từng bị bắt giữ hai lần vào năm 1909 và 1915 vì các hoạt động chính trị nhằm lật đổ Nga hoàng. Năm 1921, sau khi đảo chính thành công, Vladimir Lenin lên nắm quyền và chế độ Nga hoàng sụp đổ, Molotov lên làm thư ký Ủy ban Trung ương của chính quyền cách mạng. Sau khi Lenin qua đời năm 1924, Molotov đã giúp đưa Joseph Stalin lên thay thế. Khi Stalin đã nắm quyền, Molotov cũng trở thành ủy viên Bộ Chính trị, cơ quan hoạch định chính sách của Liên Xô. Continue reading “25/02/1890: Ngày sinh Molotov”

22/02/1946: Kennan gửi ‘Bức điện Dài’ về Bộ Ngoại giao Mỹ

Nguồn: George Kennan sends “long telegram” to State Department, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1946, George Kennan, Đại biện lâm thời của Mỹ tại Moskva, đã gửi một bức điện dài 8.000 từ đến Bộ Ngoại giao, trong đó nêu lên quan điểm của ông về Liên Xô và chính sách của Mỹ đối với nước này. Phân tích của Kennan trở thành một trong những nền tảng có ảnh hưởng nhất đối với chính sách ngăn chặn của Mỹ trong thời chiến tranh Lạnh.

Kennan là một trong những nhà ngoại giao đầu tiên làm việc tại Đại sứ quán của Mỹ ở Liên Xô vào năm 1933. Dù thường thể hiện sự tôn trọng đối với nhân dân Nga, nhưng các đánh giá của ông về chế độ cộng sản của Liên Xô lại rất tiêu cực và khắc nghiệt. Suốt Thế chiến II, Kennan vẫn luôn tin rằng sự thân thiện và hợp tác với lãnh đạo Liên Xô Joseph Stalin của Tổng thống Franklin D. Roosevelt là hoàn toàn không đúng. Chưa đầy một năm sau cái chết của Roosevelt, Kennan, khi đó đang là Đại biện lâm thời của Mỹ tại Moskva, đã trình bày quan điểm của mình trong bài viết được gọi là Bức điện Dài (The Long Telegram) Continue reading “22/02/1946: Kennan gửi ‘Bức điện Dài’ về Bộ Ngoại giao Mỹ”

15/02/1950: Xô – Trung ký hiệp ước liên minh

Nguồn: USSR and PRC sign mutual defense treaty, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1950, Liên Xô và CHND Trung Hoa (PRC), hai quốc gia cộng sản lớn nhất thế giới, đã tuyên bố ký một hiệp ước phòng thủ chung.

Đàm phán về hiệp ước đã diễn ra tại Moskva giữa các nhà lãnh đạo Trung Quốc là Mao Trạch Đông và Chu Ân Lai, cùng Tổng Bí thư Joseph Stalin và Ngoại trưởng Andrei Vishinsky phía Liên Xô. Các điều khoản của hiệp ước nói rằng Liên Xô sẽ cung cấp một khoản tín dụng 300 triệu USD cho Trung Quốc. Nó cũng đề cập rằng Liên Xô sẽ trao trả cho Trung Quốc quyền kiểm soát một tuyến đường sắt lớn và thành phố Lữ Thuận/ Đại Liên ở Mãn Châu, vốn nằm trong số những phần mà quân Liên Xô chiếm đóng ở giai đoạn cuối của Thế chiến II. Continue reading “15/02/1950: Xô – Trung ký hiệp ước liên minh”