Thế giới hôm nay: 04/05/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tây Ban Nha ghi nhận số ca tử vong trong ngày do ​​covid-19 thấp nhất kể từ giữa tháng 3. Hôm Chủ nhật có 164 người chết, nâng tổng số lên 25.264 người. Đây là một tin đáng khích lệ  đối với một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch bệnh trên thế giới, đặc biệt là khi phong tỏa bắt đầu được dỡ bỏ vào thứ Bảy. Người lớn đã được phép tập thể dục ngoài trời, lần đầu tiên sau bảy tuần.

Ngoại trưởng Hoa Kỳ Michael Pompeo nhắc lại lời Tổng thống Donald Trump rằng coronavirus có thể bắt nguồn từ một phòng thí nghiệm ở thành phố Vũ Hán của Trung Quốc, nơi khởi phát dịch covid-19. Ông Pompeo cho biết có “bằng chứng rất lớn” về vấn đề này, mặc dù không đưa ra bất kỳ  chi tiết nào. Ông cũng lặp đi lặp lại tuyên bố chính phủ Trung Quốc đã che đậy sự thật. Continue reading “Thế giới hôm nay: 04/05/2020”

Chiến lược trỗi dậy về văn hóa của Trung Quốc

Tác giả: Lý Hồng Phong (Trung Quốc) | Biên dịch: Nguyễn Hải Hoành

Lời giới thiệu: Dưới đây là nội dung chính trong bài nói chuyện của ông Lý Hồng Phong tại Trường Đảng Trung ương Trung Quốc (12/2009) dưới đầu đề “Sự chuẩn bị văn hóa của nước lớn trỗi dậy”. Lý Hồng Phong là Ủy viên Ủy ban Kỷ luật TƯ ĐCSTQ khóa XVII, Ủy viên Đảng bộ, Bí thư Đảng ủy cơ quan Bộ Văn hóa Trung Quốc.

Các nhà chiến lược học phương Tây cho rằng Trung Quốc (TQ) trỗi dậy trở thành cường quốc sẽ là một trong những xu thế phát triển rõ nhất trong hệ thống quan hệ quốc tế thế kỷ 21. Đúng vậy, TQ đang trỗi dậy, đang hoàn thành công cuộc phục hưng vĩ đại dân tộc Trung Hoa. Continue reading “Chiến lược trỗi dậy về văn hóa của Trung Quốc”

03/05/1942: Trận chiến Biển San Hô

Nguồn: The Battle of the Coral Sea begins, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1942, ngày đầu tiên của trận giao chiến hải quân hiện đại đầu tiên trong lịch sử, được gọi là Trận chiến Biển San hô (Battle of the Coral Sea), lực lượng xâm lược Nhật Bản đã chiếm đóng thành công đảo Tulagi thuộc Quần đảo Solomon trong một trận đánh mở rộng vành đai phòng thủ.

Sau khi giải mã thành công các bức điện mật của Nhật và biết trước về cuộc xâm lược sắp xảy ra tại Tulagi và Port Moresby, người Mỹ đã cố gắng ngăn chặn hạm đội Nhật Bản. Bốn ngày giao tranh giữa các hàng không mẫu hạm của hai bên đã khiến 70 máy bay chiến đấu của Nhật và 66 máy bay của Mỹ bị phá hủy. Continue reading “03/05/1942: Trận chiến Biển San Hô”

Công Giáo miền Nam Việt Nam có phải là công cụ của đế quốc?

Nguồn: Nguyen-Marshall, V. (2009). “Tools of Empire? Vietnamese Catholics in South Vietnam”, Journal of the Canadian Historical Association, 20 (2), 138–159.

Biên dịch: Lê Văn Luận | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

Tóm tắt: Bài viết này khảo sát những hoạt động xã hội và chính trị của người Công Giáo Việt Nam tại Nam Việt (Việt Nam Cộng hòa) trong khoảng thời gian những năm 1950 – 1970. Sự tham gia của người Công Giáo trong môi trường công, từ việc dấn thân vào các tổ chức bác ái xã hội đến việc tổ chức các cuộc biểu tình, chứng tỏ rằng họ có tính tổ chức cao và rất chủ động để thay đổi môi trường chính trị xã hội của mình lúc đó. Tuy người Công Giáo chia sẻ một số quan điểm và mục tiêu chính trị với chính quyền Nam Việt và Hoa Kỳ, họ cũng theo đuổi những mục tiêu riêng của mình, tham gia vào hoạt động chính trị ở cấp quốc gia và địa phương, phê bình các chính sách của chính phủ, và giữ một mức độ độc lập đáng kể so với quyền lực và ảnh hưởng của nhà nước. Continue reading “Công Giáo miền Nam Việt Nam có phải là công cụ của đế quốc?”

02/05/1924: Găng tay cao su trở thành thiết bị tiêu chuẩn tại hiện trường án mạng

Nguồn: A grisly murder makes rubber gloves standard equipment at crime scenes, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1924, Patrick Mahon đã bị bắt vì bị tình nghi là hung thủ giết người sau khi hắn xuất hiện tại nhà ga xe lửa Waterloo ở London để nhận lại chiếc túi của mình. Mahon nhanh chóng thừa nhận rằng con dao còn dính máu cùng các hộp đựng bên trong túi có liên quan đến cái chết của Emily Kaye, tình nhân của hắn. Tên sát nhân sau đó đã chỉ cho các thám tử Scotland Yard  cảnh tượng đặc biệt khủng khiếp trong một ngôi nhà gỗ ở Sussex, nơi họ tìm thấy các mảng thi thể của Kaye bị giấu giữa các hộp đựng mũ, thân cây và hộp bánh quy. Continue reading “02/05/1924: Găng tay cao su trở thành thiết bị tiêu chuẩn tại hiện trường án mạng”

Ba kịch bản địa chính trị châu Á sau Covid-19

Nguồn: Michael J. Green, “Geopolitical Scenarios for Asia after COVID-19“, CSIS, 31/03/2020.

Giới thiệu: Minh Anh

Tác động dài hạn của đại dịch COVID-19 đối với địa chính trị châu Á là gì? Vài tuần sau khi khủng hoảng bắt đầu, các dự báo ban đầu nhìn chung lạc quan về chủ nghĩa cơ hội bá quyền của Trung Quốc và bi quan về tương lai vị trí lãnh đạo của Mỹ trong khu vực. Washington chắc chắn sẽ phải trả giá đắt về sinh mạng và uy tín sau những thất bại ban đầu của mình ở trong và ngoài nước, trong khi Bắc Kinh tích cực nỗ lực củng cố các lợi ích ngoại giao sau khi hồi phục từ cú sốc ban đầu ở Vũ Hán. Tuy nhiên, còn quá sớm để dự đoán rằng một cú sốc ngắn hạn đối với nền kinh tế toàn cầu theo cách nào đó sẽ đưa Trung Quốc lên vị trí lãnh đạo khu vực hoặc toàn cầu trong một thời gian dài. Continue reading “Ba kịch bản địa chính trị châu Á sau Covid-19”

01/05/1997: Công Đảng trở lại nắm quyền ở Anh

Nguồn: Labour Party returns to power in Britain, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1997, sau 18 năm Đảng Bảo thủ nắm quyền, Công Đảng do Tony Blair lãnh đạo đã chiến thắng trong cuộc bầu cử nghị viện Anh. Với thành tích gây thất vọng nhất của Đảng Bảo thủ kể từ năm 1832, Thủ tướng John Major đã thất bại trước Blair – một người gốc Scotland, 43 tuổi, và là thủ tướng trẻ nhất của Anh trong vòng hơn một thế kỷ.

Blair từng học luật tại Oxford và gia nhập Công Đảng vào năm 1975. Năm 1983, ông được bầu làm nghị sĩ đại diện cho Sedgefield, sau đó trở thành phát ngôn viên của đảng về các vấn đề tài chính vào năm 1985, và sau đó là về các vấn đề thương mại và công nghiệp vào năm 1987. Continue reading “01/05/1997: Công Đảng trở lại nắm quyền ở Anh”

Edward Jenner: Cha đẻ của vaccine và miễn dịch học

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Edward Jenner (1749 – 1823) là một bác sĩ người Anh, người tiên phong về tiêm phòng bệnh đậu mùa và là cha đẻ của miễn dịch học.

Edward Jenner sinh ngày 17/05/1749 tại Berkeley, Gloucestershire, và là con trai của một cha xứ. Lên 14 tuổi, ông thực tập tại phòng khám của một bác sĩ phẫu thuật địa phương và sau đó được đào tạo ở London. Năm 1772, Jenner trở về Berkeley và dành phần lớn thời gian còn lại của sự nghiệp để làm bác sĩ ở quê nhà. Continue reading “Edward Jenner: Cha đẻ của vaccine và miễn dịch học”

30/04/1897: J.J. Thomson tuyên bố phát hiện ra electron

Nguồn: British physicist J.J. Thomson announces the discovery of electrons, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1897, nhà vật lý người Anh J.J. Thomson tuyên bố khám phá rằng nguyên tử được tạo nên từ các thành phần nhỏ hơn. Phát hiện này đã cách mạng hóa cách mà các nhà khoa học nghĩ về nguyên tử, đồng thời tạo ra sự phân nhánh lớn trong ngành vật lý. Mặc dù Thompson gọi chúng là “hạt” (corpuscle), những gì ông tìm thấy ngày nay thường được gọi là điện tử (electron).

Ở thời điểm đó, nhân loại đã phát hiện ra dòng điện và khai thác thành công hiệu quả của nó, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa quan sát được cấu thành nguyên tử. Thomson, một giáo sư uy tín tại Cambridge, đã xác định sự tồn tại của electron thông qua nghiên cứu các tia âm cực. Ông kết luận rằng các hạt tạo thành các tia sáng nhẹ hơn 1.000 lần so với nguyên tử nhẹ nhất, điều đó chứng minh rằng có tồn tại thứ vật chất nhỏ hơn cả nguyên tử. Thomson đã ví thành phần của nguyên tử với món bánh pudding mận, với các “hạt” tích điện âm nằm rải rác trong một trường tích điện dương. Continue reading “30/04/1897: J.J. Thomson tuyên bố phát hiện ra electron”

Việt Nam cần ứng phó ra sao tại Biển Đông?

Tác giả: Nguyễn Quang Dy

“Một dân tộc tìm cách né tránh chiến tranh bằng cách chịu nhục, thì dân tộc ấy sẽ lãnh đủ cả hai thứ: cả chiến tranh và sự nhục nhã” -Winston Churchill

Câu hỏi “Trung Quốc định làm gì ở Biển Đông” và “Việt Nam có thể làm gì tại Biển Đông” đã được đặt ra từ sau khủng hoảng Biển Đông “lần thứ nhất” (5/2014) và “lần thứ hai” (7-10/2019). Nay câu hỏi đó lại được đặt ra trong bối cảnh nhóm tàu khảo sát HD-8 và nhóm tác chiến tàu sân bay Liêu Ninh vào Biển Đông, đe dọa gây ra khủng hoảng “lần thứ ba”.

Bối cảnh mới

Năm ngoái, tàu khảo sát HD-8 và các tàu hải cảnh Trung Quốc đã xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam tại Bãi Tư Chính và biển Miền Trung (7-10/2019), sử dụng căn cứ hậu cần tại Trường Sa để tiếp liệu. Họ vừa khảo sát vừa ngăn cản Việt Nam và các đối tác thăm dò dầu khí, và chỉ rút sau khi Nhật rút giàn khoan Hakuryu khỏi mỏ Lan Đỏ (lô 06-1). Continue reading “Việt Nam cần ứng phó ra sao tại Biển Đông?”

29/04/1945: Adolf Hitler và Eva Braun kết hôn

Nguồn: Adolf and Eva marry, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào đêm ngày 28, rạng sáng ngày 29/04/1945, Adolf Hitler và Eva Braun đã kết hôn – chỉ vài giờ trước khi họ tự sát.

Braun đã gặp Hitler khi được tuyển vào làm trợ lý cho nhiếp ảnh gia của ông. Xuất thân từ tầng lớp trung lưu và theo Công giáo, Braun đã ở bên Hitler một cách kín đáo và thường tự mình đi trượt tuyết, bơi lội. Bà không có ảnh hưởng rõ nét lên sự nghiệp chính trị của Hitler, mà thay vào đó thường chăm lo cho đời sống cá nhân của vị quốc trưởng. Kiên quyết theo Hitler đến cùng, Braun đã từ chối rời khỏi boong ke nằm bên dưới phủ thủ tướng ở Berlin khi quân đội Liên Xô áp sát. Continue reading “29/04/1945: Adolf Hitler và Eva Braun kết hôn”

Thế giới hôm nay: 29/04/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thủ tướng Pháp Edouard Philippe tuyên bố nước này sẽ bắt đầu gỡ phong tỏa từ 11 tháng 5. Ông Philippe cảnh báo rằng Pháp, nước có số ca tử vong cao thứ tư do covid-19 ở mức trên 23.000 ca, sẽ phải “học cách sống chung” với virus. Trên thế giới, số ca nhiễm được xác nhận đã vượt qua 3 triệu.

HSBC báo cáo lợi nhuận giảm 48% trong quý đầu năm so với cùng kỳ 2019. Ngân hàng này đã tăng các khoản dự phòng để trang trải cho nợ xấu giữa lúc khách hàng phải vật lộn để trả nợ trong đại dịch. HSBC đã để dành 3 tỷ đô la, tăng từ mức 585 triệu đô la của năm trước. Họ cũng tạm hoãn kế hoạch cắt giảm 35.000 lao động cho đến khi khủng hoảng qua đi. Continue reading “Thế giới hôm nay: 29/04/2020”

Cần khoa học khi nhận định về nguồn gốc dân tộc Việt

Tác giả: Nguyễn Trần Hoàng

Tác giả Nguyễn Hải Hoành vừa có bài viết “Bàn thêm về nước Nam Việt của Triệu Đà và lịch sử Việt Nam” với kết luận: “khẳng định một sự thực lịch sử: Người Kinh-Việt Nam không phải là hậu duệ của người Bách Việt hoặc Lạc Việt”.

Bỏ qua nội dung bàn về Triệu Đà, phần bàn luận về nguồn gốc người Việt của tác giả rất mơ hồ và không có bằng chứng xác đáng. Các lập luận này tập trung vào vấn đề nguồn gốc dân tộc, địa lý, ngôn ngữ và tên dân tộc.

Tuy nhiên, các nghiên cứu gen, nhân chủng, ngôn ngữ, khảo cổ, địa lý cho thấy các lập luận trên là không chính xác. Bài viết này sẽ phản biện các quan điểm của tác giả Nguyễn Hải Hoành theo từng vấn đề nêu trên. Continue reading “Cần khoa học khi nhận định về nguồn gốc dân tộc Việt”

28/04/1970: Nixon chấp thuận cho quân Mỹ xâm nhập Campuchia

Nguồn: President Nixon approves Cambodian incursion, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1970, Tổng thống Richard Nixon đã chính thức chấp thuận cho lính tác chiến của Mỹ phối hợp với các đơn vị của Việt Nam Cộng hòa tấn công các căn cứ của lực lượng cộng sản ở Campuchia.

Bộ trưởng Ngoại giao William Rogers và Bộ trưởng Quốc phòng Melvin Laird, những người đã liên tục ủng hộ việc giảm bớt lực lượng Mỹ tại Việt Nam, đã bị loại khỏi quyết định sử dụng quân đội Mỹ tại Campuchia. Tướng Earle Wheeler, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu Trưởng Liên quân, đã điện cho Tướng Creighton Abrams, chỉ huy cấp cao của Mỹ tại Sài Gòn, thông báo cho ông về quyết định “cấp trên đã cho phép một số hành động quân sự nhằm bảo vệ lực lượng của Mỹ đang hoạt động ở miền Nam Việt Nam.” Continue reading “28/04/1970: Nixon chấp thuận cho quân Mỹ xâm nhập Campuchia”

Thế giới hôm nay: 28/04/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Tổng giám đốc WHO cho biết ông lo ngại đại dịch covid-19 đã phá vỡ các dịch vụ y tế thông thường, đặc biệt là các chương trình tiêm chủng ở những nước nghèo. Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết trẻ em có nguy cơ nhiễm virus [corona] thấp nhưng có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh có thể phòng ngừa khác. Ông cho biết tiêm chủng chống bại liệt, sởi, dịch tả và viêm màng não cho 13 triệu người đã bị hoãn lại.

Ngân hàng Nhật Bản cam kết sẵn sàng mua thật nhiều trái phiếu khi chính phủ cần để tăng vay mượn trong đại dịch. Ngân hàng cũng cho biết sẽ giữ lãi suất ở mức thấp để hỗ trợ nền kinh tế ốm yếu của nước này. Tuần trước, chính phủ đã tăng các cam kết chi tiêu của mình thêm 8,9 nghìn tỷ yên (83 tỷ đô la), với kế hoạch phát cho mỗi công dân 100.000 yên. Continue reading “Thế giới hôm nay: 28/04/2020”

Robert Walpole: Thủ tướng đầu tiên của Anh

Nguồn: Historic figures, BBC

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Robert Walpole (1676 – 1745) là một chính khách người Anh của Đảng Whig, được xem là người đầu tiên giữ chức thủ tướng – người chi phối chính trị Anh dưới triều đại của George I và George II.

Robert Walpole sinh ngày 26/08/1676 tại Houghton, Norfolk, trong một gia đình địa chủ giàu có. Ông theo học tại Đại học Cambridge và năm 1701 trở thành nghị sĩ đại diện cho khu vực bầu cử Castle Rising ở Norfolk, nơi cha ông trước đây từng làm nghị sĩ. Walpole thăng tiến nhanh chóng và trở thành thành viên Bộ Hải quân, Bộ trưởng Bộ Chiến tranh và sau đó là người phụ trách tài chính hải quân vào năm 1709. Tuy nhiên, sự thăng tiến của ông đã bị cản trở tạm thời bởi các thành viên Đảng Bảo thủ khi những người này lên nắm quyền vào năm 1710. Năm 1712, họ cáo buộc ông phạm tội tham nhũng và Walpole đã phải ngồi tù trong một thời gian ngắn. Continue reading “Robert Walpole: Thủ tướng đầu tiên của Anh”

27/04/1805: Hoa Kỳ tấn công thành phố cảng Derna, Tripoli

Nguồn: U.S. agent William Eaton leads U.S. forces “to the shores of Tripoli”, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1805, sau khi hành quân 804 km từ Ai Cập, đặc vụ Mỹ William Eaton đã lãnh đạo một lực lượng nhỏ thuộc Thủy quân Lục chiến Hoa Kỳ cùng lính đánh thuê Bắc Phi tấn công vào thành phố cảng Derna, Tripoli (thuộc Lybia ngày nay). Khi ấy, các lực lượng này đang thực hiện nhiệm vụ hạ bệ Yusuf Karamanli, nhà cầm quyền của Tripoli. Yusuf Karamanli đã lên nắm quyền sau khi lật đổ anh trai mình là Hamet Karamanli, một lãnh đạo có quan hệ tốt với Hoa Kỳ.

Bốn năm trước đó, Chiến tranh Barbary lần thứ nhất đã nổ ra khi Tổng thống Hoa Kỳ Thomas Jefferson ra lệnh cho các tàu Hải quân Mỹ đến Địa Trung Hải để chống lại các cuộc tấn công liên tiếp nhằm vào tàu Mỹ của cướp biển đến từ các nước vùng Barbary: Morocco, Algeria, Tunis và Tripolitania. Continue reading “27/04/1805: Hoa Kỳ tấn công thành phố cảng Derna, Tripoli”

Thế giới hôm nay: 27/04/2020

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Dường như phật ý vì những phản ứng gay gắt trước ý tưởng y tế lạ lùng của ông, Tổng thống Donald Trump hủy các cuộc họp báo hàng ngày. Ông phàn nàn trên Twitter rằng “Báo chí không hỏi gì khác ngoài những câu hỏi thù địch, và sau đó không báo cáo sự thật hoặc sự việc một cách chính xác”. Sau khi ông giải thích rằng nhận xét của ông về việc tiêm thuốc khử trùng [cho bệnh nhân covid-19] chỉ là “châm biếm”, báo chí đã tỏ rõ thái độ hoài nghi.

Không phật ý nhưng có lẽ là bất ổn, người bạn của ông Trump, nhà độc tài Kim Jong Un của Triều Tiên, đã không xuất hiện trong hai tuần qua, và thậm chí đã bỏ lỡ lễ kỷ niệm sinh nhật của ông nội mình, Kim Nhật Thành, vào ngày 15 tháng 4. Giữa những tin đồn ông bị ốm hoặc đã chết, chính phủ Hàn Quốc khẳng định ông vẫn còn sống và khỏe mạnh. Continue reading “Thế giới hôm nay: 27/04/2020”

Kim Yo Jong, người có thể kế nhiệm Kim Jong Un, là ai?

Nguồn: “Will a Woman Run North Korea? Kim’s Sister Outshines Male Rivals”, Bloomberg, 26/04/2020.

Biên dịch: Phan Nguyên

Trong tất cả các thành viên gia đình có thể thay thế nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, em gái ông dường như là sự lựa chọn rõ ràng nhất.

Kim Yo Jong, mới hơn 30 tuổi, đã ở cạnh anh trai mình trong hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ngồi sau Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence khi đại diện cho Triều Tiên tại Thế vận hội Mùa đông năm 2018, và trở thành thành viên trực hệ đầu tiên của gia đình họ Kim đến thăm Seoul, nơi cô gửi một thư riêng của anh trai mời Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in tới dự một hội nghị thượng đỉnh.

Trở ngại tiềm tàng lớn nhất là việc cô là một phụ nữ trong một xã hội bị đàn ông kiểm soát chặt chẽ. Trong khi nhiều người theo dõi Triều Tiên nói rằng huyết thống quan trọng hơn giới tính, những người khác lại nghi ngờ điều đó. Continue reading “Kim Yo Jong, người có thể kế nhiệm Kim Jong Un, là ai?”

26/04/2012: Cựu tổng thống Liberia bị kết án vì tội ác chiến tranh

Nguồn: Former Liberian President Charles Taylor found guilty of war crimes, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2012, cựu tổng thống Liberia, Charles Taylor, bị kết tội đã che giấu và xóa bỏ các tội ác chiến tranh khủng khiếp, bao gồm cưỡng hiếp và cắt xẻo thân thể ở Sierra Leone.

Bản án dành cho Taylor là lần đầu tiên tội ác chiến tranh của một cựu nguyên thủ quốc gia được đưa ra xét xử tại một tòa án quốc tế kể từ sau các phiên tòa Nuremberg nhằm xét xử các lãnh đạo Đức Quốc Xã sau Thế chiến II. Taylor bị kết tội giúp đỡ và tiếp tay cho một lực lượng phiến quân tàn bạo khét tiếng – những kẻ đã giết người, hãm hiếp, cưỡng bức nô lệ tình dục, xây dựng một đội quân trẻ em và khai thác kim cương để trả tiền mua vũ khí. Continue reading “26/04/2012: Cựu tổng thống Liberia bị kết án vì tội ác chiến tranh”