Tư liệu học thuật chuyên ngành nghiên cứu quốc tế
Nguồn: “Treaty of Kanagawa signed with Japan,” History.com (truy cập ngày 30/03/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1854, tại Tokyo, Phó đề đốc Matthew Calbraith Perry, đại diện cho chính phủ Hoa Kỳ, đã ký Hiệp ước Kanagawa với chính phủ Nhật Bản, mở các hải cảng Shimoda và Hakodate cho Hoa Kỳ vào giao thương và cho phép thành lập tòa lãnh sự Mỹ tại Nhật Bản. Continue reading “31/03/1854: Mỹ-Nhật ký Hiệp ước Kanagawa”
Nguồn: “North Vietnamese launch Nguyen Hue Offensive,” History.com (truy cập ngày 29/03/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1972, một cuộc tấn công phối hợp lớn của phía cộng sản đã nổ ra với hoạt động quân sự dày đặc nhất kể từ sau cuộc vây hãm các căn cứ quân Đồng Minh (Nam Việt Nam và Hoa Kỳ cùng các quốc gia đồng minh) tại Cồn Tiên và Khe Sanh năm 1968. Hiệp đồng gần như toàn bộ quân đội để tiến công, Bắc Việt Nam đã phát động một cuộc tấn công lớn theo ba mũi nhọn vào Nam Việt Nam. Ba mươi lăm lính Nam Việt đã thiệt mạng trong cuộc tấn công ban đầu, và hàng trăm dân thường và binh sĩ bị thương. Continue reading “30/03/1972: Bắc Việt tiến hành chiến dịch Xuân Hè 1972”
Nguồn: “Belarusian Peoples’ Republic established”, History.com (truy cập ngày 25/3/2016).
Biên dịch: Nguyễn Ngọc Tường Ngân
Chưa đầy ba tuần sau khi Hiệp ước Brest-Litovsk chính thức chấm dứt sự tham gia của Nga vào Thế chiến I, Belarus, nguyên là một tỉnh của Nga, đã tuyên bố trở thành một nước cộng hòa dân chủ độc lập vào ngày này năm 1918.
Nước Belarus ngày nay – còn gọi là Belorussia – trước đây là một phần của Ba Lan, nước láng giềng về phía tây, cho đến khi một loạt các cuộc chiến tranh trong những năm cuối thế kỷ 18 dẫn tới sự chia cắt của Ba Lan và Belarus rơi vào tay Nga. Năm 1917, Belarus đã tận dụng sự yếu kém của Nga và các rối loạn do sự tham gia của Nga vào Thế chiến I cũng như cuộc cách mạng Bolshevik vào năm đó để tuyên bố độc lập, sau hơn một thế kỷ nằm dưới sự chiếm đóng của đế chế Sa hoàng. Vào thời điểm đó, Belarus đang bị chiếm bởi quân đội Đức, theo các điều khoản được chính thức hóa tại Brest-Litovsk vào ngày 3 tháng 3. Continue reading “25/03/1918: Cộng hòa Nhân dân Belarus được thành lập”
Nguồn: “Prince Sihanouk issues a call for arms”, History.com (truy cập ngày 23/3/2016).
Biên dịch: Nguyễn Ngọc Tường Ngân
Vào ngày này năm 1970, từ Bắc Kinh, Hoàng thân Norodom Sihanouk của Campuchia công khai kêu gọi sử dụng vũ trang để chống lại chính phủ Lon Nol ở Phnom Penh và yêu cầu thành lập Mặt trận Đoàn kết Dân tộc Campuchia (FUNK) nhằm liên kết tất cả các phe phái đối lập chống lại Lon Nol. Bắc Việt Nam, Mặt trận Giải phóng Dân tộc (Việt Cộng), và lực lượng cộng sản Pathet Lào ngay lập tức cam kết ủng hộ cho tổ chức mới này. Continue reading “23/03/1970: Sihanouk kêu gọi vũ trang chống Lon Nol”
Nguồn: “Another plot to kill Hitler foiled”, History.com (truy cập 21/3/2016)
Biên dịch: Nguyễn Ngọc Tường Ngân
Vào ngày này năm 1943, âm mưu thứ hai trong một tuần của một số quân nhân nhằm ám sát Hitler đã thất bại.
Từ mùa hè năm 1941, Trung tướng Henning von Tresckow, một thành viên của Tập đoàn Quân Trung ương dưới quyền Đại tướng Fedor von Bock, đã lãnh đạo nhiều âm mưu ám sát Adolf Hitler. Cùng với nhân viên của mình là Trung úy Fabian von Schlabrendorff, cùng hai kẻ âm mưu khác, những người tin rằng Hitler đang dẫn nước Đức đến chỗ ô nhục, Tresckow đã lên kế hoạch bắt giữ vị Quốc trưởng khi ông đến thăm trụ sở chính của Tập đoàn quân tại Borisov, lúc đó đóng trong lãnh thổ Liên Xô. Nhưng sự ngây thơ của họ trong vấn đề này trở nên rõ ràng khi Hitler được bao quanh bởi các vệ sĩ SS và ngồi trong một chiếc xe trong một đội hình xe. Họ không bao giờ có cơ hội lại được gần Hitler. Continue reading “21/03/1943: Âm mưu ám sát Hitler thất bại”
Nguồn: “Khrushchev begins his rise to power”, History.com (truy cập ngày 20/3/2016).
Biên dịch: Nguyễn Ngọc Tường Ngân
Vào ngày này năm 1953, Chính phủ Liên Xô thông báo rằng Nikita Khrushchev là một trong năm người được bầu vào Ban Bí thư mới được thành lập của Đảng Cộng sản. Việc Khrushchev được lựa chọn là một bước quan trọng đầu tiên dẫn đến sự trỗi dậy nắm quyền của ông ở Liên Xô – một bước tiến mà cuối cùng giúp Khrushchev được bầu làm Tổng Bí thư của Đảng Cộng sản vào tháng 9 năm 1953, và sau đó là Thủ tướng vào năm 1958.
Cái chết của Joseph Stalin vào ngày 5 tháng 3 năm 1953 đã tạo ra một khoảng trống rất lớn trong dàn lãnh đạo Liên Xô. Stalin đã cai trị Liên Xô từ những năm 1920. Với việc ông qua đời, người thừa kế hiển nhiên là Georgy Maksimilianovich Malenkov, người được chỉ định làm thủ tướng và Bí thư thứ nhất của Đảng Cộng sản ngay sau cái chết của Stalin. Tuy nhiên, sự chuyển tiếp tưởng như trơn tru này lại ẩn dấu một cuộc đấu tranh quyền lực ngày càng tăng giữa Malenkov và Nikita Khrushchev. Continue reading “20/03/1953: Khrushchev bắt đầu trỗi dậy nắm quyền”
Nguồn: “Czar Alexander II assassinated,” History.com (truy cập ngày 12/3/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1881, Sa hoàng Alexander II, người cai trị nước Nga từ năm 1855, đã bị ám sát trên đường phố bằng một quả bom do một thành viên của nhóm cách mạng “Dân ý” (Narodnaya Volya) ném ra. Dân ý, được thành lập từ năm 1879, sử dụng khủng bố và ám sát để âm mưu lật đổ chế độ chuyên chế Sa hoàng của Nga. Họ đã ám sát nhiều quan chức và từng nhiều lần ám sát hụt Sa hoàng trước khi thành công. Continue reading “13/03/1881: Sa hoàng Alexander II của Nga bị ám sát”
Nguồn: “Truman Doctrine is announced,” History.com (truy cập ngày 11/3/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1947, trong bài phát biểu ấn tượng trước một phiên họp chung (giữa Thượng viện và Hạ viện) của Quốc hội, Tổng thống Harry S Truman đã đề nghị Hoa Kỳ viện trợ cho Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ nhằm ngăn chặn sự thống trị của cộng sản ở hai quốc gia này. Giới sử gia thường trích dẫn bài phát biểu của Truman, sau này được gọi là Học thuyết Truman, như là lời tuyên bố chính thức về Chiến tranh Lạnh.
Vào tháng 2 năm 1947, chính phủ Anh thông báo với Hoa Kỳ rằng nước này không còn khả năng cung cấp sự hỗ trợ kinh tế và quân sự mà nó đã cung cấp cho Hy Lạp và Thổ Nhĩ Kỳ kể từ khi Thế Chiến II kết thúc. Chính quyền Truman tin rằng cả hai quốc gia đều đang bị chủ nghĩa cộng sản đe dọa và tận dụng cơ hội này để đưa ra lập trường cứng rắn chống Liên Xô. Continue reading “12/03/1947: Học thuyết Truman được công bố”
Nguồn: “Rebellion in Tibet,” History.com (truy cập ngày 09/03/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1959, người dân Tây Tạng đã cùng nhau nổi dậy, bao vây cung điện mùa hè của Đức Dalai Lama, bất chấp các lực lượng quân đội Trung Quốc chiếm đóng.
Trung Quốc bắt đầu chiếm đóng Tây Tạng từ gần một thập niên trước đó, vào tháng 10 năm 1950, khi Quân Giải phóng Nhân dân xâm lược đất nước này, chỉ một năm sau khi phía cộng sản giành được quyền kiểm soát toàn bộ Trung Quốc đại lục. Chính phủ Tây Tạng đã đầu hàng trước áp lực của Trung Quốc vào năm sau đó, ký một hiệp ước bảo đảm quyền lực của Đức Dalai Lama, nhà lãnh đạo tinh thần của đất nước, về các vấn đề đối nội của Tây Tạng. Continue reading “10/03/1959: Cuộc nổi dậy Tây Tạng bùng nổ”
Nguồn: “Bangladesh’s first democratic leader,” History.com (truy cập ngày 06/03/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1973, Sheikh Mujib Rahman, một lãnh đạo của phong trào độc lập và thủ tướng đầu tiên của Bangladesh, đã giành chiến thắng vang dội trong cuộc tổng tuyển cử đầu tiên của nước này.
Vào cuối chế độ cai trị của Anh ở tiểu lục địa Ấn Độ năm 1947, Đông Pakistan (một bang cấp tỉnh của Pakistan, tức Bangladesh ngày nay) tuyên bố sở hữu phần lãnh thổ Pakistan ở phía Tây, bất chấp thực tế là hai khu vực này cách nhau hơn 1.000 dặm với lãnh thổ Ấn Độ nằm ở giữa. Continue reading “07/03/1973: Bangladesh có lãnh đạo dân chủ đầu tiên”
Nguồn: “Georgi Malenkov succeeds Stalin,” History.com (truy cập ngày 05/03/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1953, chỉ một ngày sau khi nhà độc tài Xô-viết lâu năm Joseph Stalin qua đời, Georgy Malenkov được chỉ định làm Thủ tướng và Tổng bí thư của Đảng Cộng sản Liên Xô. Nhiệm kỳ của Malenkov diễn ra hết sức ngắn ngủi, và chỉ trong một vài tuần ông đã bị Nikita Khrushchev gạt sang một bên.
Malenkov là một trong số ít đảng viên Bolshevik trước đây còn sống sót sau những cuộc thanh trừng đẫm máu của Stalin trong những năm 1930. Là một nhân vật trầm lặng dường như ưa làm việc trong hậu trường, Malenkov đã không được nhiều đồng nghiệp trong chính phủ Liên Xô coi trọng, nhưng dưới con mắt thận trọng của Stalin ông đã dần leo lên hàng ngũ của Đảng trong suốt những năm 1930 và 1940. Continue reading “06/03/1953: Georgy Malenkov lên kế nhiệm Stalin”
Nguồn: “Joseph Stalin dies”, History.com (truy cập ngày 4/3/2016).
Biên dịch: Lê Hồng Hiệp
Vào ngày này năm 1953, Joseph Stalin, lãnh đạo của Liên Xô từ năm 1924, đã qua đời tại Moskva.
Cũng giống như người đồng nhiệm cánh hữu của mình là Hitler, người sinh ra ở Áo, Joseph Stalin không được sinh ra tại đất nước nơi ông cai trị với một bàn tay sắt. Ioseb Dzhugashvili đã được sinh ra vào năm 1889 tại Gruzia, lúc đó là một phần của đế quốc Nga cũ. Là con trai của một người nghiện rượu vốn thường xuyên đánh đập ông một cách không thương tiếc và người mẹ làm nghề giặt quần áo và hết sức mộ đạo, Stalin đã học tiếng Nga, thứ ngôn ngữ mà ông nói với một chất giọng rất nặng suốt cuộc đời mình, tại một trường học do nhà thờ Chính thống giáo vận hành. Trong khi đang học để làm một linh mục ở Chủng viện Thần học Tiflis, Stalin bắt đầu bí mật đọc các tác phẩm của Karl Marx và các nhà tư tưởng cách mạng cánh tả khác. Lịch sử “chính thức” của đảng cộng sản nói rằng ông đã bị đuổi khỏi chủng viện cho sự nổi loạn về trí thức này; nhưng trong thực tế, có thể ông bị đuổi là do sức khỏe kém. Continue reading “05/03/1953: Joseph Stalin qua đời”
Nguồn: “Soviet Union and Chinese armed forces clash,” History.com (truy cập ngày 01/03/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1969, trong sự kiện đầy kịch tính chứng thực cho sự rạn nứt ngày càng trầm trọng giữa hai nước cộng sản quyền lực nhất thế giới, quân đội Liên Xô và Trung Quốc đã nổ súng vào nhau ở một đồn biên phòng nằm bên sông Ussuri ở miền Đông Liên Xô, phía Bắc thành phố Vladivostok. Trong những năm sau sự cố này, Hoa Kỳ đã sử dụng sự chia rẽ Xô-Trung để giành lợi thế trong ngoại giao Chiến tranh Lạnh.
Nguyên nhân của vụ đọ súng giữa quân đội Liên Xô và Trung Quốc là một vấn đề gây tranh cãi. Liên Xô cáo buộc rằng binh sĩ Trung Quốc đã vượt qua biên giới giữa hai nước và tấn công một đồn biên phòng của Liên Xô, giết và làm bị thương một số lính canh người Nga. Những kẻ xâm nhập sau đó bị đẩy lùi với tổn thất nặng nề. Các báo cáo của Trung Quốc lại cho rằng chính Liên Xô mới là bên đã vượt qua biên giới và bị đẩy lùi. Continue reading “02/03/1969: Liên Xô và Trung Quốc đụng độ vũ trang”
Nguồn: “Peace Corps established,” History.com (truy cập ngày 29/02/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1961, Tổng thống John F. Kennedy đã ban hành Sắc lệnh #10924, thành lập Đội Hòa bình (Peace Corps) như một cơ quan mới trực thuộc Bộ Ngoại giao. Cùng ngày, ông gửi một thông điệp tới Quốc hội đề nghị tài trợ thường xuyên cho cơ quan này, vốn có nhiệm vụ đưa những người Mỹ đã được đào tạo ra nước ngoài để trợ giúp cho các nỗ lực phát triển. Đội Hòa bình đã thu hút được sự chú ý của công chúng Hoa Kỳ, và trong tuần đầu sau khi thành lập hàng ngàn lá thư đã đổ về Washington từ những người Mỹ trẻ có hy vọng làm các công việc tình nguyện. Continue reading “01/03/1961: Đội Hòa bình Mỹ được thành lập”
Nguồn: “‘Shanghai Communique’ issued,” History.com (truy cập ngày 26/02/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1972, trong hoạt động cuối cùng của chuyến thăm lịch sử đến Trung Quốc, Tổng thống Mỹ Richard Nixon và Thủ tướng Trung Quốc Chu Ân Lai đã công bố một bản Thông cáo chung, tổng kết các thỏa thuận (và bất đồng) của họ sau một tuần làm việc. “Thông cáo chung Thượng Hải” đã khởi động quá trình bình thường hóa quan hệ diễn ra chậm chạp giữa hai cựu thù Chiến tranh Lạnh.
Tổng thống Nixon đến Trung Quốc vào ngày 21 tháng 2, trở thành vị tổng thống Mỹ đầu tiên đặt chân đến Trung Quốc. Chuyến thăm này cũng vô cùng quan trọng vì nhiều lý do khác. Sau cuộc cách mạng thành công của lãnh đạo cộng sản Mao Trạch Đông năm 1949, Hoa Kỳ đã từ chối thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc. Quan hệ giữa hai quốc gia vô cùng lạnh lẽo, và các binh sĩ Hoa Kỳ và Trung Quốc đã đụng độ nhau trong Chiến tranh Triều Tiên 1950–53. Continue reading “27/02/1972: Mỹ-Trung ra Thông cáo chung Thượng Hải”
Nguồn: “World Trade Center bombed,” History.com (truy cập ngày 25/02/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Lúc 12 giờ 18 chiều ngày này năm 1993, một quả bom khủng bố đã phát nổ trong một ga ra của tòa nhà Trung tâm Thương mại Thế giới ở thành phố New York, để lại một hố rộng 18 mét và đánh sập nhiều tầng nhà bê tông cốt thép trong vùng lân cận vụ nổ.
Mặc dù vụ đánh bom khủng bố đã không gây thiệt hải đáng kể cho cấu trúc chính của tòa nhà chọc trời này, sáu người đã thiệt mạng và hơn 1.000 người bị thương. Riêng Trung tâm Thương mại Thế giới phải chịu thiệt hại về tài sản trị giá hơn 500 triệu USD. Sau vụ tấn công, chính quyền đã cho sơ tán 50.000 người từ hai tòa nhà, trong đó có hàng trăm người bị ngạt khói. Việc sơ tán kéo dài cả buổi chiều ngày hôm đó. Continue reading “26/02/1993: Trung tâm Thương mại Thế giới bị đánh bom”
Nguồn: “Communists take power in Czechoslovakia,” History.com (truy cập ngày 23/02/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1948, dưới áp lực của Đảng Cộng sản Tiệp Khắc, Tổng thống Edvard Beneš đã cho phép một chính phủ do phe cộng sản thống trị được thành lập. Mặc dù Liên Xô đã không can thiệp quân sự (như vào năm 1968), giới quan sát phương Tây cho rằng cuộc đảo chính không đổ máu của phe cộng sản này trên thực tế là một ví dụ của sự bành trướng của Liên Xô sang Đông Âu.
Cảnh quan chính trị ở Tiệp Khắc sau Thế chiến II, nói một cách nhẹ nhàng nhất, là rất phức tạp. Eduard Beneš là người đứng đầu chính phủ lưu vong của Séc đặt trụ sở tại London trong chiến tranh, và trở về quê hương vào năm 1945 để kiểm soát một chính phủ quốc gia mới sau khi Liên Xô rút lui vào tháng 7 năm đó. Cuộc bầu cử quốc gia năm 1946 đem lại số lượng đại diện đáng kể cho phe cánh tả và cộng sản trong quốc hội mới. Beneš thành lập một liên minh với các đảng trong chính quyền của ông. Continue reading “25/02/1948: Cộng sản lên nắm quyền ở Tiệp Khắc”
Nguồn: “President Andrew Johnson impeached,” History.com (truy cập ngày 23/02/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1869, Hạ viện Hoa Kỳ đã bỏ phiếu nhằm thông qua 11 điều khoản luận tội Tổng thống Andrew Johnson, trong đó có 9 điều liên quan đến việc ông sa thải Bộ trưởng Chiến tranh Edwin M. Stanton vốn vi phạm Đạo luật Nhiệm kỳ Quan chức chính phủ (Tenure of Office Act) 1867. Cuộc bỏ phiếu của Hạ viện đưa Johnson trở thành vị tổng thống đầu tiên bị luận tội trong lịch sử Hoa Kỳ.
Khi Nội chiến Hoa Kỳ bùng nổ năm 1861, Andrew Johnson, thượng nghị sĩ từ tiểu bang Tennessee, là thượng nghị sĩ Hoa Kỳ duy nhất đến từ một tiểu bang ky khai (tức thuộc Liên minh miền Nam) mà vẫn trung thành với Liên minh miền Bắc. Năm 1862, Tổng thống Abraham Lincoln bổ nhiệm ông làm thống đốc quân sự của Tennessee, và đến năm 1864 ông được bầu làm Phó Tổng thống Hoa Kỳ. Continue reading “24/02/1868: Tổng thống Mỹ Andrew Johnson bị luận tội”
Nguồn: “Marx publishes Manifesto,” History.com (truy cập ngày 20/02/2015).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1848, Tuyên ngôn Cộng sản, được viết bởi Karl Marx với sự hỗ trợ của Friedrich Engels, được xuất bản ở London bởi một nhóm các nhà xã hội chủ nghĩa cách mạng sinh ra ở Đức có tên gọi là Liên đoàn Cộng sản. Được cho là có ảnh hưởng nhất trong lịch sử, cuốn sách chính trị nhỏ này tuyên bố rằng “lịch sử của mọi xã hội tồn tại từ trước đến nay là lịch sử của đấu tranh giai cấp,” và chiến thắng tất yếu của giai cấp vô sản, hay tầng lớp lao động, sẽ vĩnh viễn đặt dấu chấm hết cho xã hội giai cấp.
Ban đầu được xuất bản tại Đức với nhan đề Manifest der Kommunistischen Partei (“Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”), tác phẩm này ít có tác động tức thời. Tuy nhiên, những lý tưởng của nó đã lan truyền với sức mạnh ngày càng tăng trong thế kỷ 20, và đến năm 1950 gần một nửa dân số thế giới đã sống dưới chế độ của các chính phủ Marxist. Continue reading “21/02/1848: “Tuyên ngôn Cộng sản” được xuất bản”
Nguồn: “Amir of Afghanistan is assassinated,” History.com (truy cập ngày 19/02/2016).
Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng
Vào ngày này năm 1919, Habibullah Khan, nhà lãnh đạo Afghanistan phải vật lộn để giữ cho đất nước mình trung lập trong Thế chiến I bất chấp sự ủng hộ mạnh mẽ của người dân dành cho Thổ Nhĩ Kỳ và Liên minh Trung tâm (Đế quốc Đức, Đế quốc Áo-Hung, và Ý), đã bị bắn chết trong một chuyến đi săn.
Habibullah kế vị cha ông, Abd-ar-Rahman, làm quốc vương vào năm 1901 và lập tức bắt đầu đem lại những cải cách và hiện đại hóa rất cần thiết cho đất nước ông, bao gồm điện, ô tô, và y tế. Nằm giữa Ấn Độ thuộc Anh và Nga, trong quá khứ Afghanistan liên tục đụng độ với các nước láng giềng, bao gồm hai cuộc chiến tranh của người Afghanistan chống quân đội Anh-Ấn vào các năm 1838–42 và 1878–79. Continue reading “20/02/1919: Quốc vương Afghanistan bị ám sát”
