01/10/1918: “Lawrence xứ Ả Rập” chiếm Damascus

Nguồn: Lawrence of Arabia captures Damascus, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1918, liên quân Anh-Ả Rập đã chiếm được Damascus từ tay người Thổ Nhĩ Kỳ, hoàn thành việc giải phóng bán đảo Arabia trong Thế chiến I. Vị chỉ huy quan trọng của phe Hiệp ước là T.E. Lawrence, người lính Anh huyền thoại, thường được biết đến với tên gọi “Lawrence xứ Ả Rập” (Lawrence of Arabia).

Lawrence – một người gốc Ả Rập sinh ra ở Tremadoc, xứ Wales, sau đó theo học tại trường Oxford – bắt đầu làm việc cho quân đội Anh với tư cách là sĩ quan tình báo ở Ai Cập kể từ năm 1914. Ông đã dành hơn một năm ở Cairo để xử lý các thông tin tình báo. Năm 1916, ông tháp tùng một nhà ngoại giao Anh tới Arabia, nơi Hussein bin Ali, tiểu vương Mecca, phát động cuộc nổi dậy chống lại sự cai trị của Thổ Nhĩ Kỳ. Lawrence thuyết phục cấp trên của mình hỗ trợ cho phong trào của Hussein và đã được cử tham gia quân của Faisal, con trai Hussein, với tư cách là một sĩ quan liên lạc. Continue reading “01/10/1918: “Lawrence xứ Ả Rập” chiếm Damascus”

30/09/1889: Hiến pháp Wyoming trao quyền bầu cử cho phụ nữ

Nguồn: Wyoming legislators write the first state constitution to grant women the vote, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1889, hội nghị toàn bang Wyoming đã thông qua hiến pháp với một điều khoản cho phép phụ nữ được quyền bầu cử. Chính thức gia nhập liên bang Hoa Kỳ vào năm 1890, Wyoming đã trở thành bang đầu tiên trong lịch sử nước này cho phép công dân nữ của mình bỏ phiếu.

Việc Wyoming – một tiểu bang miền tây xa xôi – trở thành nơi đầu tiên chấp nhận quyền bầu cử của phụ nữ là một điều bất ngờ. Các nhà vận động hàng đầu như Susan B. Anthony và Elizabeth Cady Stanton là công dân của các bang phía Đông, và họ cho rằng bang của mình – vốn tiến bộ hơn – sẽ là một trong những bang đầu tiên hưởng ứng cuộc vận động vì quyền bầu cử bình đẳng. Tuy nhiên, người dân và các chính trị gia của ngày càng nhiều bang phía Tây lại tỏ ra ủng hộ hơn so với các bang phía Đông. Continue reading “30/09/1889: Hiến pháp Wyoming trao quyền bầu cử cho phụ nữ”

29/09/2005: Phóng viên Judith Miller ra tù

Nguồn: Reporter Judith Miller released from prison, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2005, phóng viên Judith Miller của tờ The New York Times đã được thả khỏi một trung tâm giam giữ liên bang ở Alexandria, Virginia, sau khi đồng ý ra làm chứng trong cuộc điều tra về vụ rò rỉ danh tính của đặc vụ CIA ngầm Valerie Plame. Miller đã bị giam kể từ ngày 06/07/2005 vì từ chối tiết lộ nguồn tin bí mật của mình, cũng như không đồng ý ra làm chứng trước một bồi thẩm đoàn đang xem xét Vụ án Plame (Plame Affair). Cô chỉ quyết định làm chứng sau khi nguồn tin mà cô đang bảo vệ, I. Lewis “Scooter” Libby, chánh văn phòng của Phó Tổng thống Dick Cheney, ký giấy đồng ý cho phép cô tiết lộ thông tin. Continue reading “29/09/2005: Phóng viên Judith Miller ra tù”

28/09/1781: Trận Yorktown bắt đầu

Nguồn: Battle of Yorktown begins, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1781, Tướng George Washington – chỉ huy một lực lượng gồm 17.000 quân Pháp và quân Lục địa – đã bắt đầu cuộc bao vây tướng Charles Cornwallis và 9.000 quân Anh tại Yorktown, Virginia. Được gọi là Trận Yorktown, đây là trận đánh quan trọng nhất trong Chiến tranh Cách mạng Mỹ.

Trước đó, hạm đội của Pháp do Francois, Bá tước xứ Grasse, chỉ huy đã rời St. Domingue (lúc đó là thuộc địa của Pháp và nay là Haiti) để đến Vịnh Chesapeake, còn Cornwallis đã chọn Yorktown – địa điểm nằm ở cửa vịnh Chesapeake – làm căn cứ của mình. Washington nhận ra đã đến lúc phải hành động. Ông đã ra lệnh cho Hầu tước Lafayette và 5.000 lính Mỹ chặn đường rút lui trên bộ của Cornwallis từ Yorktown, trong khi hạm đội hải quân Pháp chặn đường rút lui trên biển. Continue reading “28/09/1781: Trận Yorktown bắt đầu”

27/09/1938: Franklin D. Roosevelt kêu gọi Hitler giữ hòa bình

Nguồn: Franklin Roosevelt appeals to Hitler for peace, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1938, Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt (FDR) đã viết thư cho Thủ tướng Đức Adolf Hitler về mối đe dọa chiến tranh ở châu Âu. Thủ tướng Đức từng đe dọa xâm lược Sudetenland của Tiệp Khắc, và trong bức thư, là bức thứ hai Roosevelt gửi cho Hitler trong vòng vài ngày, Roosevelt nhắc lại sự cần thiết phải tìm ra một giải pháp hòa bình cho vấn đề này.

Trước đó, FDR đã viết thư cho Hitler, kêu gọi đàm phán với Tiệp Khắc về mong muốn của Đức đối với các nguồn tài nguyên thiên nhiên và công nghiệp của Sudetenland, thay vì dùng vũ lực. Hitler trả lời rằng người Đức có quyền trên khu vực này bởi cách thức “đáng xấu hổ” mà Hiệp ước Versailles, vốn chấm dứt Thế chiến I, đã biến Đức trở thành một “nước bị bài xích” trong cộng đồng quốc tế. Continue reading “27/09/1938: Franklin D. Roosevelt kêu gọi Hitler giữ hòa bình”

26/09/1944: Lính Đồng minh bị quân Đức tàn sát tại Arnhem

Nguồn: Allies slaughtered by Germans in Arnhem, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1944, Chiến dịch Market Garden, một kế hoạch của quân Đồng minh nhằm đánh chiếm các cây cầu ở thị trấn Arnhem của Hà Lan đã thất bại, khiến cho hàng nghìn quân Anh và Ba Lan bị giết, bị thương hoặc bị bắt làm tù binh.

Tướng Anh Bernard Montgomery đưa ra ý tưởng chiến dịch giành quyền kiểm soát các cây cầu bắc qua sông Rhine, từ Hà Lan sang Đức, như một chiến lược để tạo ra “một cuộc thọc sâu mạnh mẽ nhắm thẳng đến trái tim của nước Đức.” Kế hoạch này dường như đã bị xui xẻo ngay từ đầu. Nó được phát động vào ngày 17/09, khi lính dù đổ bộ xuống Arnhem. Dù đã cầm cự hết sức có thể để chờ quân tiếp viện, cuối cùng họ vẫn buộc phải đầu hàng. Continue reading “26/09/1944: Lính Đồng minh bị quân Đức tàn sát tại Arnhem”

25/09/1775: Ethan Allen, người sáng lập thuộc địa Vermont, bị bắt

Nguồn: Ethan Allen is captured, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1775, Đại tá của Quân đội Lục địa là Ethan Allen đã bị quân Anh bắt sau khi huỷ một cuộc tấn công được hoạch định sơ sài và sai thời điểm vào thành phố Montreal do Anh kiểm soát. Sau khi được xác định là sĩ quan của Quân đội Lục địa, Allen đã bị bắt giam và đưa đến Anh để hành quyết.

Mặc dù Allen cuối cùng đã thoát khỏi việc bị xử tử do chính phủ Anh lo sợ sự trả thù từ các thuộc địa Mỹ, song ông đã bị giam tại Anh hơn hai năm cho tới khi được đưa trở về Hoa Kỳ vào ngày 06/05/1778 trong một cuộc trao đổi tù binh. Sau đó, Allen trở lại Vermont và được phong thiếu tướng trong lực lượng dân quân Vermont. Continue reading “25/09/1775: Ethan Allen, người sáng lập thuộc địa Vermont, bị bắt”

24/09/1918: Bulgaria đàm phán ngừng bắn với phe Hiệp ước

Nguồn: Bulgaria seeks ceasefire with Allied powers, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1918, chính phủ Bulgaria ra một tuyên bố chính thức thông báo rằng họ đã cử một phái đoàn đàm phán nhằm tìm kiếm một lệnh ngừng bắn với phe Hiệp ước, từ đó chấm dứt sự tham gia của Bulgaria vào Thế chiến I.

Sau khi được cả hai phe bí mật dụ dỗ trở thành đồng minh trong những tháng đầu của cuộc chiến, Bulgaria đã quyết định ủng hộ Đức và các cường quốc Liên minh Trung tâm vào tháng 10/1915. Continue reading “24/09/1918: Bulgaria đàm phán ngừng bắn với phe Hiệp ước”

23/09/1779: John Paul Jones buộc hai tàu chiến Anh đầu hàng

Nguồn: John Paul Jones wins in English waters, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1779, trong Cách mạng Mỹ, tàu Hoa Kỳ Bonhomme Richard do John Paul Jones chỉ huy đã chiến thắng trong một cuộc giao tranh cam go với các tàu chiến Anh là SerapisCountess of Scarborough ở ngoài khơi bờ biển phía đông nước Anh.

Sinh ra ở Scotland, John Paul Jones tới Mỹ lần đầu khi làm công việc dọn dẹp trên tàu và sống một thời gian tại Fredericksburg, Virginia, nơi anh trai ông làm việc. Sau đó, ông phục vụ trên các tàu nô lệ và tàu buôn, nơi ông đã thể hiện được khả năng làm thủy thủ của mình. Sau khi giết một thủy thủ cùng tàu trong lúc đàn áp một cuộc binh biến, ông đã trở lại các thuộc địa tại Mỹ để thoát khỏi sự truy tố của Anh. Continue reading “23/09/1779: John Paul Jones buộc hai tàu chiến Anh đầu hàng”

22/09/1945: Tướng Patton nói không cần “phi quốc xã hóa” nước Đức

Nguồn: General Patton questions necessity of Germany’s “denazification”, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1945, Tướng George S. Patton nói với các phóng viên rằng ông thấy không cần thiết phải “phi quốc xã hóa” nước Đức và so sánh cuộc tranh cãi về chủ nghĩa Quốc xã với “cuộc chiến tranh cử của giữa Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa”.

Xuất thân từ một gia đình có truyền thống quân nhân, Patton tốt nghiệp Học viện Quân sự West Point năm 1909, sau đó phục vụ tại Quân đoàn Xe tăng trong Thế chiến I. Nhờ trải nghiệm này, Patton trở thành một người ủng hộ nhiệt thành cho chiến tranh xe tăng. Sang Thế chiến II, với tư cách là chỉ huy của Tập đoàn quân số 7 Hoa Kỳ, ông đã chiếm được Palermo, Sicily, vào năm 1943 bằng chính những chiếc xe tăng như thế. Continue reading “22/09/1945: Tướng Patton nói không cần “phi quốc xã hóa” nước Đức”

21/09/1939: Tổng thống Roosevelt đề nghị sửa đổi Đạo luật Trung lập

Nguồn: FDR urges repeal of Neutrality Act embargo provisions, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1939, Tổng thống Franklin Delano Roosevelt (FDR) đã đề nghị Quốc hội sửa đổi Các Đạo luật Trung lập – gồm một loạt luật được ban hành trước đó trong cùng thập niên. Roosevelt hy vọng sẽ gỡ bỏ được lệnh cấm viện trợ quân sự cho các quốc gia ở châu Âu đang đối mặt với sự tấn công dữ dội của Đức Quốc xã trong Thế chiến II.

Vào các năm 1936 và 1937, Các Đạo luật Trung lập đã được mở rộng với nội dung hạn chế bán vũ khí và vật tư chiến tranh trong thời kỳ nước Mỹ vẫn theo đuổi chủ nghĩa biệt lập. Tuy nhiên, vào năm 1939, mối đe dọa gia tăng đối với nền dân chủ ở Tây Âu và lực lượng ủng hộ dân chủ tại Trung Quốc đã thúc đẩy Roosevelt nới lỏng những lệnh cấm này. FDR cảnh báo trước Quốc hội rằng châu Âu đang tiến gần đến một cuộc xung đột toàn cầu lần thứ hai. Continue reading “21/09/1939: Tổng thống Roosevelt đề nghị sửa đổi Đạo luật Trung lập”

20/09/1963: Kennedy đề xuất sứ mệnh chung lên Mặt Trăng

Nguồn: Kennedy proposes joint mission to the moon, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này 1963, với tinh thần lạc quan, Tổng thống John F. Kennedy đã gợi ý rằng Liên Xô và Mỹ nên hợp tác trong một sứ mệnh thám hiểm Mặt Trăng. Đề xuất này đã khiến Liên Xô cũng như nhiều người Mỹ bất ngờ.

Năm 1961, ngay sau khi đắc cử tổng thống, John F. Kennedy tuyên bố quyết tâm giành chiến thắng trong “cuộc đua không gian” với Liên Xô. Kể từ năm 1957, khi Liên Xô phóng vệ tinh Sputnik vào quỹ đạo Trái Đất, các nhà khoa học hai nước đã không ngừng cạnh tranh xem ai có thể tạo ra bước đột phá tiếp theo trong ngành du hành vũ trụ. Không gian vũ trụ đã trở thành biên giới mới của Chiến tranh Lạnh. Continue reading “20/09/1963: Kennedy đề xuất sứ mệnh chung lên Mặt Trăng”

19/09/1881: Tổng thống James Garfield qua đời

Nguồn: President James Garfield dies, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1881, Tổng thống James A. Garfield, người chỉ vừa mới nhậm chức chưa đầy bốn tháng, đã qua đời sau thời gian chống chọi với vết thương do một sát thủ gây ra trước đó 80 ngày, vào ngày 02/07.

Kẻ ám sát Garfield là một luật sư muốn tìm được một vị trí trong bộ máy chính trị tên là Charles Guiteau. Gã là một người xa lạ với Tổng thống và nội các của ông, trong một thời kỳ mà các vị trí thuộc chính quyền liên bang được quyết định dựa trên “sự quen biết.” Khi những yêu cầu được bổ nhiệm của mình bị phớt lờ, Guiteau trong cơn tức giận đã theo dõi Tổng thống và thề sẽ trả thù. Continue reading “19/09/1881: Tổng thống James Garfield qua đời”

18/09/1862: Quân Hợp bang miền Nam rút khỏi Antietam

Nguồn: Union General George B. McClellan lets Confederates retreat from Antietam, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1862, quân của Tướng Robert E. Lee phe Hợp bang miền Nam đã rút lui khỏi Antietam Creek, gần Sharpsburg, Maryland, và trở lại Virginia. Một ngày trước đó, trong Trận Antietam, quân của Lee đã đối đầu với quân của Tướng George B. McClellan trong trận đánh kéo dài một ngày và là trận đẫm máu nhất trong Nội chiến Hoa Kỳ. Quân Hợp bang đã lâm vào thế bế tắc, song mức độ tổn thất lớn đã buộc Lee phải từ bỏ việc tấn công Maryland.

Điểm đáng chú ý của trận đánh không phải là việc Lee rút lui mà là McClellan không truy đuổi. Khi Lee tạo lập tuyến phòng thủ phía trên Antietam Creek vào ngày 16/09, ông chỉ có khoảng 43.000 quân. Tới ngày 17/09, McClellan đã có khoảng 50.000 quân sẵn sàng chiến đấu với nhiều quân nữa đang trên đường tới. Continue reading “18/09/1862: Quân Hợp bang miền Nam rút khỏi Antietam”

17/09/1394: Vua Charles VI ra lệnh trục xuất người Do Thái khỏi Pháp

Nguồn: King Charles VI of France orders all Jews expelled from the kingdom, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1394, Vua Charles VI của Pháp đã ra lệnh trục xuất toàn bộ người Do Thái ra khỏi vương quốc của mình. Được xem là đỉnh điểm trong chính sách bài Do Thái của các nhà vua Pháp, mệnh lệnh này thậm chí còn tồn tại lâu hơn cả nền quân chủ và vẫn là một trong những yếu tố chính góp phần khiến cho dân số Pháp chỉ có một tỷ lệ rất nhỏ là người Do Thái.

Như với hầu hết các quốc gia châu Âu, Pháp đã trở thành quê hương của người Do Thái kể từ thời cổ đại. Và cũng như ở phần còn lại của Châu Âu, người Do Thái ở Pháp thường xuyên phải đối mặt với sự kỳ thị và ngược đãi. Continue reading “17/09/1394: Vua Charles VI ra lệnh trục xuất người Do Thái khỏi Pháp”

15/09/1950: Quân Mỹ đổ bộ vào Incheon

Nguồn: U.S. forces land at Inchon, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1950, trong Chiến tranh Triều Tiên, lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ đã đổ bộ vào Incheon, nằm ở bờ biển phía tây của Hàn Quốc, cách vĩ tuyến 38 khoảng 100 dặm về phía nam và cách Seoul chỉ 25 dặm. Địa điểm này bị chỉ trích là quá rủi ro, nhưng Tư lệnh Tối cao của Liên Hiệp Quốc Douglas MacArthur vẫn nhất quyết thực hiện cuộc đổ bộ.

Lúc sẩm tối, lính Mỹ đã vượt qua được sự kháng cự vừa phải của quân Triều Tiên và giành được Incheon. Thành công này đã khiến lực lượng của Triều Tiên bị chia cắt, trong khi lực lượng Liên Hiệp Quốc do Mỹ dẫn đầu tiến sâu hơn vào đất liền để tái chiếm Seoul, thủ đô của Hàn Quốc, nơi đã rơi vào tay lực lượng cộng sản kể từ tháng 6. Liên quân sau đó đã tiến đánh từ cả phía bắc và phía nam, tiêu diệt lính  Triều Tiên và bắt 125.000 quân địch làm tù binh. Continue reading “15/09/1950: Quân Mỹ đổ bộ vào Incheon”

14/09/1847: Lính Mỹ chiếm Thành phố Mexico

Nguồn: General Winfield Scott captures Mexico City, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1847, trong Chiến tranh Mexico – Mỹ, lực lượng Hoa Kỳ do Tướng Winfield Scott lãnh đạo đã tiến vào Thành phố Mexico và giương cao cờ Mỹ trên Lâu đài Chapultepec, khép lại cuộc tấn  dữ dội bắt đầu bằng cuộc đổ bộ vào Vera Cruz sáu tháng trước đó.

Chiến tranh Mexico-Mỹ bắt đầu với tranh chấp về việc chính phủ Hoa Kỳ sáp nhập Texas năm 1845. Tháng 01/1846, Tổng thống James K. Polk, một người ủng hộ mạnh mẽ việc mở rộng lãnh thổ về phía tây, đã ra lệnh cho Tướng Zachary Taylor chiếm đóng lãnh thổ tranh chấp nằm giữa sông Nueces và sông Rio Grande. Lính Mexico đã tấn công lực lượng của Taylor, và vào ngày 13/05/1846, Quốc hội đã thông qua việc tuyên chiến với Mexico. Continue reading “14/09/1847: Lính Mỹ chiếm Thành phố Mexico”

13/09/1993: Ký Hiệp định hòa bình Israel-Palestine

Nguồn: Israel-Palestine peace accord signed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1993, sau hàng thập niên thù hận đẫm máu, đại diện của Israel và Palestine đã gặp nhau tại Bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng và ký một hòa ước khung. “Tuyên bố về các Nguyên tắc” (Declaration of Principles) là thỏa thuận đầu tiên giữa hai bên về việc chấm dứt xung đột, cũng như phân chia vùng đất thánh giữa sông Jordan và biển Địa Trung Hải mà họ đều tuyên bố là lãnh thổ của mình.

Giao tranh giữa người Do Thái và người Ả Rập ở Palestine bắt đầu từ những năm 1920, khi cả hai nhóm cùng tuyên bố chủ quyền đối với vùng lãnh thổ do Anh kiểm soát. Những người Do Thái này là những người theo chủ nghĩa Phục quốc (Zionist), quyết định từ Châu Âu và Nga quay trở về quê hương cổ xưa của người Do Thái để thành lập một quốc gia riêng cho dân tộc mình. Những người Ả Rập bản địa (khi ấy chưa tự xưng là người Palestine) đã tìm cách ngăn chặn dòng người nhập cư Do Thái và cố gắng thiết lập một nhà nước Palestine thế tục. Continue reading “13/09/1993: Ký Hiệp định hòa bình Israel-Palestine”

12/09/1988: Bão Gilbert đổ bộ Jamaica

Nguồn: Hurricane Gilbert slams Jamaica, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1988, bão Gilbert đã đổ bộ vào Jamaica, khiến hàng trăm người thiệt mạng. Cơn bão sau đó tiếp tục gây chết chóc và tàn phá ở Mexico, cũng như một loạt lốc xoáy ở Texas.

Ngày 10/09, Gilbert tăng lên cấp độ bão ở vùng biển phía tây Cộng hòa Dominica. Các chỉ số phong vũ biểu đã giảm mạnh vào ngày hôm sau, cuối cùng đạt 26,13 – mức thấp nhất từng được ghi nhận cho đến thời điểm đó. Ngày càng trở nên mạnh hơn, Gilbert đã ào qua Puerto Rico, Cộng hòa Dominica và Haiti, tiến thẳng đến Jamaica. Continue reading “12/09/1988: Bão Gilbert đổ bộ Jamaica”

11/09/1777: Trận Brandywine bắt đầu

Nguồn: The Battle of Brandywine begins, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1777, Tướng William Howe và Tướng Charles Cornwallis đã phát động một cuộc tấn công toàn diện của Anh chống lại quân của Tướng George Washington và tiền đồn của phe Ái quốc tại Brandywine Creek, gần Chadds Ford thuộc Quận Delaware, Pennsylvania và trên con đường nối Baltimore với Philadelphia.

Howe và Cornwallis đã chia 18.000 lính Anh thành hai đội quân riêng biệt, với Howe dẫn đầu cuộc tấn công trực diện còn Cornwallis vòng sang tấn công từ cánh phải. Màn sương dày vào buổi sáng đã giúp quân Anh không bị lộ, vì vậy Washington không hề biết quân Anh đã chia thành hai đội và bị động trước cuộc tấn công của Anh. Continue reading “11/09/1777: Trận Brandywine bắt đầu”