Tag: Mỹ

19/01/1764: John Wilkes bị khai trừ khỏi Nghị viện Anh

Nguồn: John Wilkes expelled from British Parliament, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1764, Nghị viện Anh chính thức khai trừ John Wilkes vì những bài viết được cho là nhằm bôi nhọ, kêu gọi lật đổ và có tính khiêu dâm của ông. Trong 12 năm tiếp theo, tên của Wilkes đã trở thành từ đồng nghĩa với sự áp bức của Nghị viện cả ở Anh Quốc và các thuộc địa Bắc Mỹ.

Wilkes đã bị đuổi khi dám nghi ngờ tính chính trực của Vua George III và cố vấn thân cận nhất, John Stuart người Scotland, trong ấn bản thứ 45 của tờ báo của ông, Người miền Bắc (The North Briton), vào năm 1763. Khi chính phủ đáp trả bằng cách ra lệnh khám xét văn phòng tòa soạn và bắt giữ các nhân viên, một thẩm phán đã tuyên bố lệnh khám xét này là bất hợp pháp và theo đó bác bỏ mọi cáo buộc. Continue reading “19/01/1764: John Wilkes bị khai trừ khỏi Nghị viện Anh”

09/01/1776: Thomas Paine xuất bản cuốn ‘Common Sense’

Nguồn: Thomas Paine publishes “Common Sense”, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào này năm 1776, nhà văn Thomas Paine đã cho xuất bản cuốn sách nhỏ “Common Sense” (Lẽ Thường), trong đó đưa ra những lập luận ủng hộ nền độc lập của Mỹ. Dù ngày nay ít còn được sử dụng, các cuốn sách nhỏ này là một phương tiện tuyên truyền ý tưởng quan trọng từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 19.

Ban đầu được xuất bản dưới dạng ẩn danh, “Common Sense” kêu gọi các thuộc địa của Mỹ đứng lên giành độc lập khỏi Anh Quốc và được coi là một trong những cuốn sách tuyên truyền có ảnh hưởng nhất trong lịch sử nước Mỹ. Thành công trong việc hợp nhất dân thường và giới lãnh đạo chính trị cùng ủng hộ ý tưởng độc lập, “Common Sense” đóng một vai trò đáng kể trong việc biến chiến tranh thuộc địa trở thành Cách mạng Mỹ. Continue reading “09/01/1776: Thomas Paine xuất bản cuốn ‘Common Sense’”

02/01/1776: Quốc hội Mỹ công bố Đạo luật Tory

Nguồn: Congress publishes the Tory Act, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1776, Quốc hội Lục địa đã công bố nghị quyết “Đạo luật Tory,” trong đó hướng dẫn các thuộc địa cách giải quyết những người Mỹ vẫn trung thành với Anh Quốc và Vua George.

Đạo luật kêu gọi các ủy ban thuộc địa giáo dục lại những người “trung thực và có ý tốt, nhưng thiếu hiểu biết” bằng cách khai sáng cho họ về “nguồn gốc, bản chất và mức độ của cuộc tranh cãi hiện nay.” Quốc hội vẫn “hoàn toàn tin tưởng rằng các quyền tự do và đặc quyền cổ xưa của chúng ta càng được kiểm tra kỹ càng, thì sự phản đối hiện nay của chúng ta đối với chính quyền chuyên chế sẽ càng trở nên chính đáng và cần thiết.” Continue reading “02/01/1776: Quốc hội Mỹ công bố Đạo luật Tory”

15/12/1998: Hạ viện Mỹ khuyến nghị luận tội Tổng thống Clinton

Nguồn: U.S. House of Representatives recommends impeaching Clinton, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1998, Ủy ban Tư pháp Hạ viện Mỹ đã công bố một báo cáo dài 265 trang đề xuất luận tội Tổng thống Bill Clinton vì “các tội nặng nhẹ” (high crimes and misdemeanors).

Các thủ tụng tố tụng luận tội diễn ra sau đó đã trở thành đỉnh điểm trong loạt bê bối liên quan đến Tổng thống và Đệ nhất Phu nhân Hillary Clinton. Gia đình Clinton bị nghi ngờ dàn xếp các giao dịch bất động sản không đúng quy định, vi phạm trong việc gây quỹ, và áp dụng chủ nghĩa thân hữu khi sa thải các nhân viên của Nhà Trắng. Trong mớ bòng bong này còn có thêm câu chuyện ngoại tình của Tổng thống và nhiều đơn kiện quấy rối tình dục được đệ trình chống lại ông. Continue reading “15/12/1998: Hạ viện Mỹ khuyến nghị luận tội Tổng thống Clinton”

12/12/1937: Tàu USS Panay bị Nhật đánh chìm

Nguồn: USS Panay sunk by Japanese, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1937, trong trận Nam Kinh thuộc Chiến tranh Trung – Nhật, pháo hạm Panay của Mỹ đã bị máy bay tiêm kích Nhật Bản tấn công và đánh chìm trong vùng biển của Trung Quốc.

Con tàu Mỹ, vốn trung lập trong xung đột Trung – Nhật, đang hộ tống tàu sơ tán người Mỹ và ba xà lan Standard Oil rời khỏi Nam Kinh, thủ đô đang bị chiến tranh tàn phá của Trung Quốc, nằm trên sông Dương Tử. Sau khi Panay bị đánh chìm, tàu cứu hộ Nhật Bản có trang bị súng máy đã đưa những người sống sót đến tập trung trên bờ sông Dương Tử. Continue reading “12/12/1937: Tàu USS Panay bị Nhật đánh chìm”

01/12/1959: Nam Cực trở thành lục địa phi quân sự

Nguồn: Antarctica made a military-free continent, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1959, 12 quốc gia, trong đó có Mỹ và Liên Xô, đã cùng ký Hiệp ước Nam Cực, theo đó chính thức cấm mọi hoạt động quân sự và thử nghiệm vũ khí trên lục địa này. Đây là hiệp định kiểm soát vũ khí đầu tiên được ký kết trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.

Kể từ thập niên 1800, một số quốc gia, bao gồm Anh, Australia, Chile và Na Uy, đã tuyên bố chủ quyền đối với nhiều vùng lãnh thổ thuộc Nam Cực – trở thành nguyên nhân dẫn đến tranh chấp ngoại giao và thậm chí là đụng độ vũ trang. Năm 1948, lính Argentina đã bắn vào lính Anh trong một khu vực mà cả hai bên đều tuyên bố chủ quyền. Continue reading “01/12/1959: Nam Cực trở thành lục địa phi quân sự”

31/10/1776: Vua Anh phát biểu lần đầu sau khi Mỹ tuyên bố độc lập

Nguồn: King George III speaks for first time since American independence declared, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1776, trong bài phát biểu đầu tiên trước Nghị viện Anh kể từ khi các nhà lãnh đạo Cách mạng Mỹ cùng nhau ký Tuyên ngôn Độc lập trong mùa hè năm đó, Vua George III thừa nhận rằng tình hình đã không suôn sẻ cho nước Anh trong cuộc chiến với thuộc địa của mình.

Trong bài phát biểu của mình, nhà vua nói về việc ký Tuyên ngôn Độc lập của các nhà lãnh đạo cách mạng Mỹ, rằng “chính bởi thói liều lĩnh của các nhà lãnh đạo này, những người luôn ham muốn sự thống trị và quyền lực, đã khiến họ công khai từ bỏ tất cả lòng trung thành với hoàng gia, cũng như tất cả các mối liên hệ chính trị với chính quốc.” Continue reading “31/10/1776: Vua Anh phát biểu lần đầu sau khi Mỹ tuyên bố độc lập”

29/10/1948: Khói mù khiến nhiều người thiệt mạng tại Pennsylvania

Nguồn: Killer smog claims elderly victims, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1948, làn sương độc tiếp tục bao trùm khắp Donora, Pennsylvania. Trong khoảng thời gian 5 ngày, nó đã giết chết khoảng 20 người và khiến sức khỏe của hàng nghìn người khác bị suy giảm nghiêm trọng.

Donora là một thị trấn với khoảng 14.000 dân cư sinh sống trên sông Monongahela trong một thung lũng được bao quanh bởi những ngọn đồi. Các nhà máy thép và một nhà máy luyện kẽm trong thị trấn đã thải ra một lượng cực lớn axit sulfuric, carbon monoxide và các chất ô nhiễm khác vào bầu khí quyển suốt nhiều năm trước khi thảm họa xảy ra. Trong thập niên 1920, chủ sở hữu của nhà máy kẽm, Zinc Works, đã bồi thường cho người dân địa phương về những thiệt hại do ô nhiễm gây ra. Tuy nhiên, chỉ có rất ít hoặc không có quy định nào về ô nhiễm không khí đối với các ngành công nghiệp của Donora. Continue reading “29/10/1948: Khói mù khiến nhiều người thiệt mạng tại Pennsylvania”

18/10/1898: Mỹ nắm quyền kiểm soát Puerto Rico

Nguồn: U.S. takes control of Puerto Rico, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1898, chỉ một năm sau khi Tây Ban Nha trao quyền tự trị cho Puerto Rico, quân đội Mỹ đã giương cao lá cờ của mình tại đây, chính thức hóa việc kiểm soát đối với một triệu cư dân của hòn đảo này.

Tháng 07/1898, khi Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ dần đi vào hồi kết, lực lượng Mỹ đã tiến hành xâm lược Puerto Rico, hòn đảo dài 108 dặm, rộng 40 dặm, vốn là một trong hai thuộc địa chính của Tây Ban Nha ở Caribe. Gần như không gặp phải kháng cự và chỉ có bảy người Mỹ thiệt mạng, quân Mỹ đã có thể chiếm được hòn đảo vào giữa tháng 08. Continue reading “18/10/1898: Mỹ nắm quyền kiểm soát Puerto Rico”

13/10/1775: Quốc Hội Lục địa thành lập lực lượng hải quân đầu tiên

Nguồn: Continental Congress authorizes first naval force, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1775, Quốc Hội Lục địa đã cho phép xây dựng và quản lý lực lượng hải quân đầu tiên của Mỹ – tiền thân của Hải quân Mỹ hiện nay.

Dù xung đột công khai với người Anh bùng nổ từ hồi tháng 4, người Mỹ vẫn không thực sự cân nhắc đến việc phòng thủ bằng đường biển, mãi cho đến khi Quốc Hội được tin rằng một hạm đội hải quân Anh đang trên đường đến thuộc địa. Tháng 11, Hải quân Lục địa được chính thức thành lập, và vào ngày 22/12, Esek Hopkins được bổ nhiệm làm Tổng tư lệnh đầu tiên của đơn vị mới. Continue reading “13/10/1775: Quốc Hội Lục địa thành lập lực lượng hải quân đầu tiên”

06/10/1866: Vụ cướp tàu hỏa đang chạy đầu tiên trong lịch sử Mỹ

Nguồn: The Reno brothers carry out the first train robbery in U.S. history, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1866, hai anh em John và Simeon Reno đã thực hiện vụ cướp tàu hỏa đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ, chiếm đoạt 13.000 USD từ một chuyến tàu Ohio và Mississippi ở Jackson County, Indiana.

Tất nhiên, đã từng có những vụ cướp tàu trước vụ của nhà Reno. Nhưng các vụ việc trước đây đều là trộm tàu hỏa đang đứng yên trong kho bãi. “Đóng góp” của anh em nhà Reno vào lịch sử tội phạm là khi cả hai dám chặn đường một đoàn tàu đang di chuyển vào vùng dân cư thưa thớt, nơi chúng có thể thực hiện trót lọt vụ cướp mà không bị nhân viên hành pháp hoặc người ngoài can thiệp. Continue reading “06/10/1866: Vụ cướp tàu hỏa đang chạy đầu tiên trong lịch sử Mỹ”

20/09/1963: Kennedy đề xuất sứ mệnh chung lên Mặt Trăng

Nguồn: Kennedy proposes joint mission to the moon, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này 1963, với tinh thần lạc quan, Tổng thống John F. Kennedy đã gợi ý rằng Liên Xô và Mỹ nên hợp tác trong một sứ mệnh thám hiểm Mặt Trăng. Đề xuất này đã khiến Liên Xô cũng như nhiều người Mỹ bất ngờ.

Năm 1961, ngay sau khi đắc cử tổng thống, John F. Kennedy tuyên bố quyết tâm giành chiến thắng trong “cuộc đua không gian” với Liên Xô. Kể từ năm 1957, khi Liên Xô phóng vệ tinh Sputnik vào quỹ đạo Trái Đất, các nhà khoa học hai nước đã không ngừng cạnh tranh xem ai có thể tạo ra bước đột phá tiếp theo trong ngành du hành vũ trụ. Không gian vũ trụ đã trở thành biên giới mới của Chiến tranh Lạnh. Continue reading “20/09/1963: Kennedy đề xuất sứ mệnh chung lên Mặt Trăng”

19/09/1881: Tổng thống James Garfield qua đời

Nguồn: President James Garfield dies, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1881, Tổng thống James A. Garfield, người chỉ vừa mới nhậm chức chưa đầy bốn tháng, đã qua đời sau thời gian chống chọi với vết thương do một sát thủ gây ra trước đó 80 ngày, vào ngày 02/07.

Kẻ ám sát Garfield là một luật sư muốn tìm được một vị trí trong bộ máy chính trị tên là Charles Guiteau. Gã là một người xa lạ với Tổng thống và nội các của ông, trong một thời kỳ mà các vị trí thuộc chính quyền liên bang được quyết định dựa trên “sự quen biết.” Khi những yêu cầu được bổ nhiệm của mình bị phớt lờ, Guiteau trong cơn tức giận đã theo dõi Tổng thống và thề sẽ trả thù. Continue reading “19/09/1881: Tổng thống James Garfield qua đời”

15/09/1950: Quân Mỹ đổ bộ vào Incheon

Nguồn: U.S. forces land at Inchon, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1950, trong Chiến tranh Triều Tiên, lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ đã đổ bộ vào Incheon, nằm ở bờ biển phía tây của Hàn Quốc, cách vĩ tuyến 38 khoảng 100 dặm về phía nam và cách Seoul chỉ 25 dặm. Địa điểm này bị chỉ trích là quá rủi ro, nhưng Tư lệnh Tối cao của Liên Hiệp Quốc Douglas MacArthur vẫn nhất quyết thực hiện cuộc đổ bộ.

Lúc sẩm tối, lính Mỹ đã vượt qua được sự kháng cự vừa phải của quân Triều Tiên và giành được Incheon. Thành công này đã khiến lực lượng của Triều Tiên bị chia cắt, trong khi lực lượng Liên Hiệp Quốc do Mỹ dẫn đầu tiến sâu hơn vào đất liền để tái chiếm Seoul, thủ đô của Hàn Quốc, nơi đã rơi vào tay lực lượng cộng sản kể từ tháng 6. Liên quân sau đó đã tiến đánh từ cả phía bắc và phía nam, tiêu diệt lính  Triều Tiên và bắt 125.000 quân địch làm tù binh. Continue reading “15/09/1950: Quân Mỹ đổ bộ vào Incheon”

14/09/1847: Lính Mỹ chiếm Thành phố Mexico

Nguồn: General Winfield Scott captures Mexico City, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1847, trong Chiến tranh Mexico – Mỹ, lực lượng Hoa Kỳ do Tướng Winfield Scott lãnh đạo đã tiến vào Thành phố Mexico và giương cao cờ Mỹ trên Lâu đài Chapultepec, khép lại cuộc tấn  dữ dội bắt đầu bằng cuộc đổ bộ vào Vera Cruz sáu tháng trước đó.

Chiến tranh Mexico-Mỹ bắt đầu với tranh chấp về việc chính phủ Hoa Kỳ sáp nhập Texas năm 1845. Tháng 01/1846, Tổng thống James K. Polk, một người ủng hộ mạnh mẽ việc mở rộng lãnh thổ về phía tây, đã ra lệnh cho Tướng Zachary Taylor chiếm đóng lãnh thổ tranh chấp nằm giữa sông Nueces và sông Rio Grande. Lính Mexico đã tấn công lực lượng của Taylor, và vào ngày 13/05/1846, Quốc hội đã thông qua việc tuyên chiến với Mexico. Continue reading “14/09/1847: Lính Mỹ chiếm Thành phố Mexico”

10/09/1776: Nathan Hale tình nguyện làm gián điệp cho Mỹ

Nguồn: Nathan Hale volunteers to spy behind British lines, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này 1776, Tướng George Washington đã kêu gọi một tình nguyện viên tham gia một nhiệm vụ cực kỳ nguy hiểm: thu thập thông tin tình báo đằng sau chiến tuyến của kẻ thù trước Trận Harlem Heights sắp tới. Đại úy Nathan Hale, thuộc Trung đoàn 19 của Quân đội Lục địa, đã bước lên và sau đó trở thành một trong những điệp viên người Mỹ đầu tiên được biết đến trong thời kỳ Cách mạng Mỹ.

Cải trang thành một thầy giáo người Hà Lan, Hale – được đào tạo tại Đại học Yale – đã thành công trong việc lẻn vào phòng tuyến của Anh ở Long Island, thu thập nhiều thông tin về các đợt chuyển quân của Anh trong vài tuần tiếp theo. Trong khi Hale ở sau chiến tuyến của kẻ thù, người Anh đã xâm chiếm đảo Manhattan; họ giành được quyền kiểm soát thành phố vào ngày 15/09/1776. Continue reading “10/09/1776: Nathan Hale tình nguyện làm gián điệp cho Mỹ”

03/09/1919: Wilson bắt đầu chuyến đi quảng bá cho Hội Quốc Liên

Nguồn: Wilson embarks on tour to promote League of Nations, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1919, Tổng thống Woodrow Wilson bắt đầu chuyến công du khắp nước Mỹ nhằm thúc đẩy sự ủng hộ việc Mỹ trở thành thành viên Hội Quốc Liên, một tổ chức quốc tế mà ông hy vọng sẽ giúp giải quyết các xung đột quốc tế và ngăn chặn một cuộc chiến tranh thế giới đẫm máu khác như cuộc chiến mà họ vừa trải qua – Thế chiến I. Chuyến đi đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của Wilson.

Thế chiến I, nổ ra vào năm 1914, là minh chứng rõ ràng cho Wilson thấy mối quan hệ khó tránh khỏi giữa ổn định quốc tế và an ninh quốc gia của Mỹ. Tháng 01/1919, tại Hội nghị Hòa bình Paris – sự kiện chính thức kết thúc Thế chiến I, Wilson kêu gọi các nhà lãnh đạo từ Pháp, Anh và Ý cùng nhiều quốc gia khác soạn thảo Công ước Hội Quốc Liên. Wilson hy vọng một tổ chức như vậy sẽ giúp các nước hòa giải xung đột trước khi chiến tranh bùng phát. Continue reading “03/09/1919: Wilson bắt đầu chuyến đi quảng bá cho Hội Quốc Liên”

02/09/1885: Người Trung Quốc bị người da trắng thảm sát ở Wyoming

Nguồn: Whites massacre Chinese in Wyoming Territory, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1885, 150 thợ mỏ da trắng ở Rock Springs, Wyoming, đã tấn công dã man các đồng nghiệp người Trung Quốc, giết chết 28 người, làm bị thương 15 người khác và khiến hàng trăm người phải rời khỏi thị trấn.

Trước đó, các thợ mỏ làm việc tại mỏ than Union Pacific đã cố gắng tập hợp lại và đình công suốt nhiều năm để đòi điều kiện làm việc tốt hơn. Nhưng lúc nào công ty đường sắt đầy quyền lực này đều luôn chiến thắng. Vì muốn tìm người để đổ lỗi, các thợ mỏ giận dữ đã trút giận vào người Trung Quốc. Các thợ khai thác than người Trung Quốc là những công nhân chăm chỉ, song ban đầu Union Pacific đã đưa nhiều người trong số họ tới Rock Springs để làm người phản đối đình công, và họ tỏ ra không mấy quan tâm đến công đoàn của các thợ mỏ tại đây. Continue reading “02/09/1885: Người Trung Quốc bị người da trắng thảm sát ở Wyoming”

01/09/1983: Máy bay của Korean Airlines bị Liên Xô bắn rơi

Nguồn: Korean Airlines flight shot down by Soviet Union, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1983, máy bay chiến đấu của Liên Xô đã chặn đường một chuyến bay chở khách của hãng Korean Airlines trên không phận nước này, sau đó bắn rơi máy bay, khiến 269 hành khách cùng phi hành đoàn thiệt mạng. Vụ việc đã làm gia tăng đáng kể căng thẳng giữa Liên Xô và Mỹ.

Ngày hôm ấy, chuyến bay số hiệu 007 của Korean Airlines (KAL) đang trên chặng cuối cùng của hành trình từ Thành phố New York đến Seoul, chuyển tiếp tại Anchorage, Alaska. Khi đến gần điểm hạ cánh, máy bay bắt đầu chệch hướng ra xa so với đường bay thông thường. Trong chốc lát, chiếc 007 đã lạc vào không phận Liên Xô và băng qua bán đảo Kamchatka, nơi có một số cơ sở quân sự tối mật của Liên Xô. Continue reading “01/09/1983: Máy bay của Korean Airlines bị Liên Xô bắn rơi”

31/08/1935: Tổng thống Franklin D. Roosevelt ký Đạo luật Trung lập

Nguồn: FDR signs Neutrality Act, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1935, Tổng thống Franklin D. Roosevelt đã ký ban hành Đạo luật Trung lập, hay Nghị quyết Chung số 173 của Thượng viện. Ông gọi đó là “sự thể hiện mong muốn ngăn chặn bất cứ hành động nào có thể khiến [Hoa Kỳ] tham chiến.” Việc ký ban hành đạo luật diễn ra vào thời điểm các chính phủ phát xít mới thành lập ở châu Âu đang bắt đầu chuẩn bị khởi động chiến tranh.

Trong một tuyên bố công khai cùng ngày, Roosevelt nói rằng luật mới sẽ yêu cầu các tàu của Mỹ phải có giấy phép nếu muốn mang vũ khí, đồng thời hạn chế người Mỹ đi trên những tàu đến từ các quốc gia thù địch và áp đặt lệnh cấm bán vũ khí cho các quốc gia “hiếu chiến”. Hầu hết các nhà quan sát cho rằng từ “hiếu chiến” được dùng để ám chỉ Đức dưới sự lãnh đạo của Adolf Hitler và nước Ý của Benito Mussolini. Continue reading “31/08/1935: Tổng thống Franklin D. Roosevelt ký Đạo luật Trung lập”