Author: Kim Phụng

07/05/1902: Núi lửa chôn vùi thành phố Saint Pierre

Nguồn: Mount Pelée erupts, burying Caribbean city, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1902, núi lửa Pelée ở Martinique đã bắt đầu phun trào – được coi là vụ phun trào nguy hiểm nhất thế kỷ 20. Ngày hôm sau, thành phố Saint Pierre, mà một số người gọi là Paris của vùng Caribbe, đã gần như bị xóa sạch khỏi bản đồ.

Núi lửa Pelée, tên gọi mang nghĩa là “hói” trong tiếng Pháp, là một ngọn núi cao 4.500 feet (1.371 m), nằm phía bắc đảo Martinique thuộc vùng biển Caribbe. Ngày 02/04/1902, các luồng hơi nước mới được phát hiện trên ngọn núi vốn nằm cạnh thành phố cảng Saint Pierre. Ba tuần sau, những cơn địa chấn dần xuất hiện trên đảo và núi Pelée đã nhả ra một đám mây tro. Continue reading “07/05/1902: Núi lửa chôn vùi thành phố Saint Pierre”

05/05/1862: Mexico đánh bại Pháp trong Trận Puebla

Nguồn: Outnumbered Mexican army defeats French at Battle of Puebla, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1862, trong Chiến tranh Pháp-Mexico (1861-1867), đội quân Mexico bị áp đảo về số lượng đã đánh bại lực lượng xâm lược hùng mạnh của Pháp tại Puebla. Hành động rút lui của lính Pháp trong Trận Puebla đã tượng trưng cho một chiến thắng lớn về mặt tinh thần cho người dân Mexico, cho khả năng của đất nước này trong việc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ trước ngoại bang hùng mạnh. Continue reading “05/05/1862: Mexico đánh bại Pháp trong Trận Puebla”

03/05/1942: Trận chiến Biển San Hô

Nguồn: The Battle of the Coral Sea begins, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1942, ngày đầu tiên của trận giao chiến hải quân hiện đại đầu tiên trong lịch sử, được gọi là Trận chiến Biển San hô (Battle of the Coral Sea), lực lượng xâm lược Nhật Bản đã chiếm đóng thành công đảo Tulagi thuộc Quần đảo Solomon trong một trận đánh mở rộng vành đai phòng thủ.

Sau khi giải mã thành công các bức điện mật của Nhật và biết trước về cuộc xâm lược sắp xảy ra tại Tulagi và Port Moresby, người Mỹ đã cố gắng ngăn chặn hạm đội Nhật Bản. Bốn ngày giao tranh giữa các hàng không mẫu hạm của hai bên đã khiến 70 máy bay chiến đấu của Nhật và 66 máy bay của Mỹ bị phá hủy. Continue reading “03/05/1942: Trận chiến Biển San Hô”

02/05/1924: Găng tay cao su trở thành thiết bị tiêu chuẩn tại hiện trường án mạng

Nguồn: A grisly murder makes rubber gloves standard equipment at crime scenes, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1924, Patrick Mahon đã bị bắt vì bị tình nghi là hung thủ giết người sau khi hắn xuất hiện tại nhà ga xe lửa Waterloo ở London để nhận lại chiếc túi của mình. Mahon nhanh chóng thừa nhận rằng con dao còn dính máu cùng các hộp đựng bên trong túi có liên quan đến cái chết của Emily Kaye, tình nhân của hắn. Tên sát nhân sau đó đã chỉ cho các thám tử Scotland Yard  cảnh tượng đặc biệt khủng khiếp trong một ngôi nhà gỗ ở Sussex, nơi họ tìm thấy các mảng thi thể của Kaye bị giấu giữa các hộp đựng mũ, thân cây và hộp bánh quy. Continue reading “02/05/1924: Găng tay cao su trở thành thiết bị tiêu chuẩn tại hiện trường án mạng”

30/04/1897: J.J. Thomson tuyên bố phát hiện ra electron

Nguồn: British physicist J.J. Thomson announces the discovery of electrons, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1897, nhà vật lý người Anh J.J. Thomson tuyên bố khám phá rằng nguyên tử được tạo nên từ các thành phần nhỏ hơn. Phát hiện này đã cách mạng hóa cách mà các nhà khoa học nghĩ về nguyên tử, đồng thời tạo ra sự phân nhánh lớn trong ngành vật lý. Mặc dù Thompson gọi chúng là “hạt” (corpuscle), những gì ông tìm thấy ngày nay thường được gọi là điện tử (electron).

Ở thời điểm đó, nhân loại đã phát hiện ra dòng điện và khai thác thành công hiệu quả của nó, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa quan sát được cấu thành nguyên tử. Thomson, một giáo sư uy tín tại Cambridge, đã xác định sự tồn tại của electron thông qua nghiên cứu các tia âm cực. Ông kết luận rằng các hạt tạo thành các tia sáng nhẹ hơn 1.000 lần so với nguyên tử nhẹ nhất, điều đó chứng minh rằng có tồn tại thứ vật chất nhỏ hơn cả nguyên tử. Thomson đã ví thành phần của nguyên tử với món bánh pudding mận, với các “hạt” tích điện âm nằm rải rác trong một trường tích điện dương. Continue reading “30/04/1897: J.J. Thomson tuyên bố phát hiện ra electron”

28/04/1970: Nixon chấp thuận cho quân Mỹ xâm nhập Campuchia

Nguồn: President Nixon approves Cambodian incursion, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1970, Tổng thống Richard Nixon đã chính thức chấp thuận cho lính tác chiến của Mỹ phối hợp với các đơn vị của Việt Nam Cộng hòa tấn công các căn cứ của lực lượng cộng sản ở Campuchia.

Bộ trưởng Ngoại giao William Rogers và Bộ trưởng Quốc phòng Melvin Laird, những người đã liên tục ủng hộ việc giảm bớt lực lượng Mỹ tại Việt Nam, đã bị loại khỏi quyết định sử dụng quân đội Mỹ tại Campuchia. Tướng Earle Wheeler, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu Trưởng Liên quân, đã điện cho Tướng Creighton Abrams, chỉ huy cấp cao của Mỹ tại Sài Gòn, thông báo cho ông về quyết định “cấp trên đã cho phép một số hành động quân sự nhằm bảo vệ lực lượng của Mỹ đang hoạt động ở miền Nam Việt Nam.” Continue reading “28/04/1970: Nixon chấp thuận cho quân Mỹ xâm nhập Campuchia”

26/04/2012: Cựu tổng thống Liberia bị kết án vì tội ác chiến tranh

Nguồn: Former Liberian President Charles Taylor found guilty of war crimes, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2012, cựu tổng thống Liberia, Charles Taylor, bị kết tội đã che giấu và xóa bỏ các tội ác chiến tranh khủng khiếp, bao gồm cưỡng hiếp và cắt xẻo thân thể ở Sierra Leone.

Bản án dành cho Taylor là lần đầu tiên tội ác chiến tranh của một cựu nguyên thủ quốc gia được đưa ra xét xử tại một tòa án quốc tế kể từ sau các phiên tòa Nuremberg nhằm xét xử các lãnh đạo Đức Quốc Xã sau Thế chiến II. Taylor bị kết tội giúp đỡ và tiếp tay cho một lực lượng phiến quân tàn bạo khét tiếng – những kẻ đã giết người, hãm hiếp, cưỡng bức nô lệ tình dục, xây dựng một đội quân trẻ em và khai thác kim cương để trả tiền mua vũ khí. Continue reading “26/04/2012: Cựu tổng thống Liberia bị kết án vì tội ác chiến tranh”

25/04/2015: Động đất làm hàng ngàn người chết ở Nepal

Nguồn: Magnitude 7.8 earthquake kills thousands in Nepal, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 2015, một trận động đất mạnh 7,8 độ richter đã tàn phá Nepal, làm gần 9.000 người chết và 16.800 người khác bị thương. Đó là trận động đất tồi tệ nhất trong lịch sử các nước châu Á kể từ năm 1934.

Trận động đất xảy ra ngay trước buổi trưa, nhưng thảm họa vẫn tiếp diễn khi hàng chục cơn dư chấn sau đó thậm chí còn có sức tàn phá nghiêm trọng hơn. Tổng cộng Nepal đã bị rung chuyển bởi hàng trăm cơn dư chấn, trong đó cơn dư chấn lớn nhất mạnh 7,3 độ vào ngày 12/05. Trận động đất cũng gây ra vụ lở tuyết trên đỉnh Everest khiến 19 người thiệt mạng. Continue reading “25/04/2015: Động đất làm hàng ngàn người chết ở Nepal”

23/04/1975: Ford tuyên bố chiến tranh đã kết thúc ở Mỹ

Nguồn: Ford says that war is finished for America, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1975, trong một bài phát biểu tại Đại học Tulane, Tổng thống Gerald Ford nói rằng Chiến tranh Việt Nam đã kết thúc với Mỹ. “Hôm nay, người Mỹ có thể lấy lại cảm giác tự hào đã từng tồn tại trước Chiến tranh Việt Nam. Nhưng sẽ không thể đạt được điều đó nếu chúng ta quay trở lại chiến đấu trong cuộc chiến.” Đây là tin xấu đối với chính quyền Việt Nam Cộng hòa, những người đang tuyệt vọng cầu xin sự hỗ trợ từ Mỹ khi Bắc Việt bao vây Sài Gòn trong cuộc tấn công cuối cùng nhắm vào thủ đô.

Quân Bắc Việt đã phát động một cuộc tấn công lớn vào tháng 3 để đánh chiếm thủ phủ Ban Mê Thuột (tỉnh Đắk Lắk) ở Tây Nguyên. Lính Việt Nam Cộng hòa đã chiến đấu rất kém cỏi và nhanh chóng bị áp đảo. Bất chấp những hứa hẹn viện trợ trước đó của cả hai Tổng thống Richard Nixon và Gerald Ford, người Mỹ đã không hành động gì. Continue reading “23/04/1975: Ford tuyên bố chiến tranh đã kết thúc ở Mỹ”

21/04/1989: Sinh viên bắt đầu biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn

Nguồn: Chinese students begin protests at Tiananmen Square, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1989, sáu ngày sau cái chết của Hồ Diệu Bang, nhà lãnh đạo có tư tưởng cải cách của Đảng Cộng sản Trung Quốc, khoảng 100.000 sinh viên đã tập trung tại Quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh để tưởng nhớ ông và bày tỏ sự bất bình với chính quyền Trung Quốc. Ngày hôm sau, trong buổi lễ tưởng niệm Hồ Diệu Bang được tổ chức tại Đại Lễ đường Nhân dân cạnh Quảng  trường Thiên An Môn, đại diện nhóm sinh viên đã mang theo đơn kiến nghị, quỳ tại bậc thang Đại lễ đường và yêu cầu được gặp Thủ tướng Lý Bằng. Chính phủ Trung Quốc từ chối cuộc gặp này, dẫn đến cuộc bãi khóa của nhiều trường đại học trên khắp đất nước, cùng với đó là lời kêu gọi cải cách dân chủ rộng rãi. Continue reading “21/04/1989: Sinh viên bắt đầu biểu tình tại Quảng trường Thiên An Môn”

19/04/1897: Cuộc đua Boston Marathon đầu tiên được tổ chức

Nguồn: First Boston Marathon held, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1897, John J. McDermott người New York đã giành chiến thắng trong cuộc đua Boston Marathon đầu tiên với thành tích là 2 giờ 55 phút 10 giây.

Boston Marathon là đứa con tinh thần của các thành viên Hiệp hội Điền kinh Boston cùng người quản lý tuyển Olympic Mỹ, John Graham, người được truyền cảm hứng từ cuộc đua marathon tại Thế vận hội Olympic hiện đại đầu tiên ở Athens năm 1896. Với sự hỗ trợ của doanh nhân người Boston, Herbert H. Holton, nhiều tuyến đường khác nhau đã được đưa vào xem xét, trước khi một đoạn đường dài 24,5 dặm từ Irvington Oval ở Boston đến Metcalf’s Mill tại Ashland được chọn để tổ chức cuộc đua. Continue reading “19/04/1897: Cuộc đua Boston Marathon đầu tiên được tổ chức”

18/04/1521: Martin Luther ra trình diện trước Hội đồng Worms

Nguồn: Martin Luther defiant at Diet of Worms, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này 1521, Martin Luther, người khởi xướng đạo Tin lành, đã thách thức Hoàng đế La Mã Thần thánh Charles V khi từ chối rút lại các tác phẩm thần học của mình. Ông đã được triệu tới Worms, Đức, để trình diện trước Hội đồng của Đế chế La Mã Thần thánh và trả lời các cáo buộc về tội dị giáo. Continue reading “18/04/1521: Martin Luther ra trình diện trước Hội đồng Worms”

16/04/1943: Phát hiện khả năng gây ảo giác của LSD

Nguồn: Hallucinogenic effects of LSD discovered, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1943, tại Basel, Thụy Sĩ, TS Albert Hofmann, một nhà hóa học đang làm việc tại phòng thí nghiệm nghiên cứu dược phẩm Sandoz, đã vô tình uống LSD-25, một loại thuốc tổng hợp mà ông đã tạo ra vào năm 1938 trong một nghiên cứu về giá trị dược liệu của các hợp chất axit lysergic. Sau khi dùng thuốc, có tên gọi chính thức là lysergic acid diethylamide, Hofmann đã có những cảm giác bất thường và ảo giác. Trong ghi chú của mình, ông viết lại trải nghiệm như sau: Continue reading “16/04/1943: Phát hiện khả năng gây ảo giác của LSD”

14/04/1975: Chiến dịch “Không vận Trẻ em” kết thúc

Nguồn: Operation “Baby Lift” concludes after flying 2,600 South Vietnamese orphans to the U.S., History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1975, cuộc không vận mà người Mỹ thực hiện nhằm đưa trẻ mồ côi Việt Nam đến Mỹ đã kết thúc sau khi 2.600 trẻ hạ cánh an toàn trên đất Mỹ.

Chiến dịch bắt đầu trong thảm khốc vào ngày 04/04, khi một máy bay vận chuyển của Không Lực Mỹ gặp sự cố ngay sau khi cất cánh từ căn cứ không quân Tân Sơn Nhất ở Sài Gòn. Hơn 138 hành khách, chủ yếu là trẻ em, đã thiệt mạng. Continue reading “14/04/1975: Chiến dịch “Không vận Trẻ em” kết thúc”

12/04/1961: Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên bay vào vũ trụ

Nguồn: Soviet cosmonaut Yuri Gagarin becomes the first man in space, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1961, trên tàu vũ trụ Vostok 1, nhà du hành vũ trụ Liên Xô Yuri Alekseyevich Gagarin trở thành người đầu tiên du hành vào vũ trụ. Trong chuyến bay, phi công thử nghiệm kiêm kỹ thuật viên công nghiệp 27 tuổi này cũng trở thành người đầu tiên bay quanh hành tinh của chúng ta, một kỳ tích được thực hiện bởi tàu không gian của ông trong vòng 89 phút. Vostok 1 đã bay quanh Trái Đất ở độ cao tối đa 187 dặm (301 km) và đã được hướng dẫn hoàn toàn bởi một hệ thống điều khiển tự động. Câu nói duy nhất được cho là của Gagarin trong suốt khoảng thời gian 1 giờ 48 phút trên vũ trụ là, “Chuyến bay đang diễn ra bình thường. Tôi vẫn khỏe.”

Sau khi chiến công lịch sử của ông được công bố, một Gagarin cuốn hút và khiêm nhường đã ngay lập tức trở thành người nổi tiếng trên toàn thế giới. Ông được trao tặng Huân chương Lenin và được phong tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô. Các tượng đài của ông được dựng lên khắp Liên Xô và nhiều đường phố cũng được đổi tên để vinh danh ông. Continue reading “12/04/1961: Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên bay vào vũ trụ”

11/04/1945: Quân đội Mỹ giải phóng trại tập trung Buchenwald

Nguồn: The U.S. army liberates Buchenwald concentration camp, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1945, Tập đoàn quân Thứ ba của Mỹ đã giải phóng trại tập trung Buchenwald, gần Weimar, Đức – một trại tử thần được đánh giá là chỉ đứng sau trại Auschwitz về mức độ kinh hoàng mà nó gây ra cho các tù nhân.

Trước khi lực lượng Mỹ áp sát trại tập trung của Đức Quốc Xã tại Buchenwald, văn phòng Gestapo tại Weimar đã thông báo cho những người điều hành trại rằng chất nổ đang được gửi đến để tiêu hủy mọi bằng chứng về trại – kể cả các tù nhân. Điều mà Gestapo không biết là những người điều hành trại đã trốn chạy vì sợ quân Đồng minh. Một tù nhân đã thay họ trả lời điện thoại và thông báo cho văn phòng Gestapo rằng họ không cần chất nổ, vì trại đã được cho nổ tung rồi. Điều này tất nhiên là không đúng sự thật. Continue reading “11/04/1945: Quân đội Mỹ giải phóng trại tập trung Buchenwald”

09/04/1942: Quân Mỹ đầu hàng ở Bataan, Philippines

Nguồn: Troops surrender in Bataan, Philippines, in largest-ever U.S. Surrender, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1942, Thiếu tướng Edward P. King Jr. đã đầu hàng tại Bataan, Philippines – bất chấp mệnh lệnh của Tướng Douglas MacArthur. 78.000 quân (66.000 người Philippines và 12.000 người Mỹ), lực lượng lớn nhất của Mỹ từng phải đầu hàng trong lịch sử, đã bị người Nhật bắt làm tù binh.

Các tù binh đã bị buộc phải đi 55 dặm từ Mariveles, phía nam của bán đảo Bataan, đến San Fernando, trong sự kiện mà sau này được gọi là “Bataan Death March” (Cuộc hành quân chết chóc Bataan). Có ít nhất 600 người Mỹ và 5.000 người Philippines đã thiệt mạng vì sự tàn bạo cực độ của những kẻ bắt giữ họ, những kẻ đã bỏ đói và đánh đập họ suốt hành trình. Continue reading “09/04/1942: Quân Mỹ đầu hàng ở Bataan, Philippines”

07/04/1862: Trận Shiloh trong Nội chiến Hoa Kỳ kết thúc

Nguồn: Battle of Shiloh concludes, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1862, hai ngày giao tranh khốc liệt đã kết thúc gần Pittsburgh Landing, phía tây Tennessee. Trận Shiloh đã trở thành một chiến thắng cho Liên minh miền Bắc sau khi cuộc tấn công của Hợp bang miền Nam bị chặn đứng vào ngày 06/04, và quân tiếp viện miền Bắc đã đẩy lui kẻ thù vào ngày 07/04.

Trận Shiloh bắt đầu khi Tướng Ulysses S. Grant của miền Bắc đưa quân đi dọc theo sông Tennessee tới Pittsburgh Landing, trong một nỗ lực để đến Corinth, Mississippi, cách đó 20 dặm về phía tây nam. Liên minh miền Bắc đã chiếm được Corinth, một trung tâm đường sắt lớn, cho phép phe miền Bắc kiểm soát gần như toàn bộ miền tây Tennessee. Continue reading “07/04/1862: Trận Shiloh trong Nội chiến Hoa Kỳ kết thúc”

05/04/1614: Pocahontas kết hôn với John Rolfe

Nguồn: Pocahontas marries John Rolfe, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1614, Pocahontas, con gái của Tù trưởng liên minh da đỏ Powhatan, đã kết hôn với một chủ đồn điền thuốc lá người Anh, John Rolfe, ở Jamestown, Virginia. Cuộc hôn nhân đã góp phần đảm bảo hòa bình giữa những người thực dân định cư tại Jamestown và người da đỏ Powhatan trong vài năm.

Tháng 05/1607, khoảng 100 thực dân Anh đã đến sống dọc theo sông James ở Virginia và lập ra Jamestown, thuộc địa đầu tiên của người Anh ở Mỹ. Những người định cư đã giận dữ bởi nạn đói, bệnh tật và các cuộc tấn công của người da đỏ, nhưng họ đã sớm được hỗ trợ bởi nhà thám hiểm người Anh 27 tuổi, John Smith, người giúp họ sinh tồn và lập bản đồ khu vực. Trong khi khám phá sông Chickahominy vào tháng 12/1607, Smith và hai thực dân khác đã bị các chiến binh Powhatan bắt giữ. Continue reading “05/04/1614: Pocahontas kết hôn với John Rolfe”

04/04/1918: Trận Somme thứ hai kết thúc

Nguồn: Second Battle of the Somme ends, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1918, trong Thế chiến I, Trận Somme thứ hai, trận đánh lớn đầu tiên của Đức trong hơn một năm, đã kết thúc ở mặt trận phía tây.

Ngày 21/03/1918, một cuộc tấn công lớn vào các căn cứ của phe Hiệp ước ở khu vực sông Somme của Pháp đã bắt đầu bằng năm giờ bắn phá từ hơn 9.000 khẩu pháo của Đức. Tập đoàn Quân thứ Năm của Anh (British Fifth Army) với trang bị kém cỏi đã nhanh chóng bị áp đảo và buộc phải rút lui. Continue reading “04/04/1918: Trận Somme thứ hai kết thúc”