Category: Sự kiện

23/11/1972: Đàm phán Hiệp định Paris rơi vào bế tắc

23

Nguồn: Paris peace talks deadlocked, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1972, cuộc hòa đàm bí mật giữa Henry Kissinger và Lê Đức Thọ, đại diện Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, được nối lại ở Paris nhưng gần như ngay lập tức lại rơi vào bế tắc.

Các điểm còn xung đột giữa hai bên là việc triển khai lực lượng giám sát quốc tế và việc Sài Gòn yêu cầu quân đội miền Bắc rút hoàn toàn khỏi miền Nam. Khi cuộc đàm phán trở nên vô vọng, Tổng thống Nixon đã ra lệnh tiến hành cuộc “Ném bom Giáng sinh” (Điện Biên Phủ trên không) để buộc chính quyền miền Bắc Việt Nam trở lại bàn đàm phán. Continue reading “23/11/1972: Đàm phán Hiệp định Paris rơi vào bế tắc”

22/11/1963: Tổng thống Kennedy bị ám sát

22

Nguồn: Kennedy becomes fourth president to be assassinated, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1963, cả nước Mỹ bàng hoàng trước vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy. Kennedy đang ngồi trong một chiếc xe mui trần ở Dallas, Texas thì bị tay súng Lee Harvey Oswald bắn ba phát. Hắn ngắm bắn từ một cửa sổ cao ở một tòa nhà gần đó. Kennedy đã chết trên đường đến bệnh viện Dallas và trở thành là Tổng thống Mỹ thứ tư trong lịch sử bị ám sát.

Abraham Zapruder, một người đứng gần đó, đã vô tình chụp lại vụ ám sát Tổng thống. Những bức ảnh này đã mô tả lại cái chết của JFK và kể từ đó đã được phân tích chi tiết nhằm cố gắng tìm ra bằng chứng về âm mưu đằng sau cái chết của vị Tổng thống. Continue reading “22/11/1963: Tổng thống Kennedy bị ám sát”

21/11/1941: Đức Quốc xã bắt tù binh xây dựng Berlin mới

21

Nguồn: Nazi chief architect requests POWs to labor for a new Berlin, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1941, Albert Speer, Kiến trúc sư trưởng của Adolf Hitler và Bộ trưởng Khí tài và Vũ trang của Đế chế, đã yêu cầu đưa 30.000 tù nhân chiến tranh người Liên Xô đến làm nô lệ để bắt đầu một chương trình xây dựng quy mô lớn tại Berlin.

Speer sinh ngày 19/03/1905, tại Mannheim, Đức. Ở tuổi 22, ông đã nhận được Chứng chỉ Kiến trúc sư sau khi học tại ba trường kỹ thuật ở Đức. Speer trở thành người ủng hộ Đức Quốc xã cuồng nhiệt sau khi nghe Hitler diễn thuyết tại một cuộc biểu tình vào cuối năm 1930, sau đó, ông gia nhập Đảng vào tháng 1/1931. Hitler, người luôn trọng dụng giới trí thức, nghệ sĩ và các kỹ thuật viên tài năng, đã chọn Speer làm kiến trúc sư của riêng mình. Một trong số các dự án được Führer (Quốc trưởng, chỉ Hitler) giao phó cho Speer thiết kế là quảng trường diễu hành của Đại hội Đảng Quốc xã tại Nürnberg năm 1934. Đây cũng là nơi đạo diễn Leni Riefenstahl đã quay bộ phim tuyên truyền nổi tiếng của bà, Triumph of the Will. Continue reading “21/11/1941: Đức Quốc xã bắt tù binh xây dựng Berlin mới”

20/11/1948: Trung cộng bắt công dân Mỹ làm con tin

20

Nguồn: American consul in China held “hostage” by communists, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1948, trong một sự cố bắt đầu tưởng chừng rất nhỏ, toàn bộ nhân viên Lãnh sự quán Mỹ ở Phụng Thiên (Mukden, hiện là Thẩm Dương), Trung Quốc, đã bị phe cộng sản giữ làm con tin. Và khủng hoảng đã không kết thúc mãi cho đến một năm sau đó, khiến cho quan hệ giữa Mỹ và chính quyền cộng sản Trung Quốc bị tổn hại nghiêm trọng.

Phụng Thiên vốn là một trong những trung tâm thương mại lớn đầu tiên ở Trung Quốc bị lực lượng cộng sản của Mao chiếm vào tháng 10/1948, trong cuộc cách mạng chống lại chính phủ Quốc Dân Đảng. Tháng 11, Tổng Lãnh Sự Mỹ, Angus Ward, từ chối giao máy phát vô tuyến của lãnh sự quán cho phe cộng sản. Để đáp trả, binh lính đã bao vây lãnh sự quán, giam giữ Ward và 21 nhân viên. Phía Trung Quốc cắt đứt tất cả mọi liên lạc, cũng như điện và nước. Trong nhiều tháng, gần như không có tin tức nào từ Ward và các nhân viên lãnh sự. Continue reading “20/11/1948: Trung cộng bắt công dân Mỹ làm con tin”

19/11/1940: Hitler thúc giục Tây Ban Nha chiếm Gibraltar

19

Nguồn: Hitler urges Spain to grab Gibraltar, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1940, Adolf Hitler đã yêu cầu Ngoại trưởng Tây Ban Nha Serano Suner thực hiện thỏa thuận tấn công Gibraltar, một khu vực do Anh kiểm soát. Điều này sẽ giúp phong tỏa Địa Trung Hải và giữ chân quân Anh tại Bắc Phi.

Tây Ban Nha vừa mới thoát khỏi cuộc Nội chiến kéo dài ba năm (1936-1939), và Tướng Francisco Franco trở thành lãnh đạo độc tài của nước này. Mặc dù lực lượng phe Quốc gia của Franco đã nhận viện trợ từ chính quyền phát xít Đức và Ý trong cuộc chiến chống lại phe Cộng hòa cánh tả, ông vẫn duy trì vị trí “trung lập” khi Thế chiến II nổ ra. Continue reading “19/11/1940: Hitler thúc giục Tây Ban Nha chiếm Gibraltar”

18/11/1970: Nixon yêu cầu viện trợ cho Campuchia

18

Nguồn: Nixon appeals to Congress for funds for Cambodia, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1970, Tổng thống Nixon đã yêu cầu Quốc Hội viện trợ cho chính quyền Campuchia của Thủ tướng Lon Nol. Cụ thể, ông đề xuất viện trợ thêm 155 triệu USD cho Campuchia – trong đó 85 triệu USD sẽ được dùng vào hỗ trợ quân sự, chủ yếu dưới dạng đạn dược. Nixon cũng yêu cầu trao cho Campuchia một khoản tiền 100 triệu USD lấy từ nguồn kinh phí hàng năm dành cho nước ngoài, vốn thuộc “quyền quyết định của Tổng thống”. Ông muốn dùng nguồn tiền này để giúp chính quyền Lon Nol ngăn cản Campuchia rơi vào tay phe Khmer Đỏ cộng sản và đồng minh Bắc Việt Nam của họ. Lon Nol là một vị tướng Campuchia, người đã lật đổ chính phủ Hoàng thân Norodom Sihanouk vào tháng 3/1970. Ông và quân đội của mình, Lực lượng Vũ trang Quốc gia Khmer (Forces Armées Nationales Khmères – FANK), đã tham gia vào một cuộc tranh đấu tuyệt vọng với phe cộng sản nhằm giành quyền kiểm soát các vùng nông thôn Campuchia. Continue reading “18/11/1970: Nixon yêu cầu viện trợ cho Campuchia”

17/11/1558: Khởi đầu Thời đại Elizabeth ở Anh

17

Nguồn: Elizabethan Age begins, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1558, Mary Đệ nhất, người giữ cương vị Nữ hoàng Anh và Ireland từ năm 1553, đã qua đời. Ngai vàng của bà sau đó đã được truyền lại cho cô em gái cùng cha khác mẹ mới 25 tuổi – Elizabeth Đệ nhất.

Cả hai vị nữ hoàng, vốn đều là con gái của vua Henry Đệ bát, đã có một mối quan hệ đầy sóng gió trong suốt 5 năm trị vì của người chị. Mary, người đã được nuôi dạy như một người Công giáo, đã ban hành các điều luật ủng hộ Công giáo và nỗ lực để khôi phục uy quyền tối cao của Đức Giáo Hoàng ở Anh. Điều này dẫn đến một cuộc nổi loạn của những người theo đạo Tin lành. Khi ấy, Mary đã quyết định bắt giam Elizabeth, một tín đồ Tin Lành. Sở dĩ bà giữ em gái ở Tháp London là vì nghi ngờ em mình là đồng phạm. Continue reading “17/11/1558: Khởi đầu Thời đại Elizabeth ở Anh”

16/11/1945: Các nhà khoa học Đức bị bắt đưa sang Mỹ

16

Nguồn: German scientists brought to United States to work on rocket technology, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1945, trong một động thái gây nhiều tranh cãi, các tàu Mỹ đã đưa 88 nhà khoa học Đức sang Mỹ để hỗ trợ nước này nghiên cứu về công nghệ tên lửa. Hầu hết trong số họ đều đã phục vụ dưới chế độ Đức Quốc xã. Điều đó khiến các nhà phê bình ở Mỹ đặt ra câu hỏi về mặt đạo đức khi đưa những người này về phục vụ nước Mỹ. Tuy nhiên, chính phủ Mỹ lúc này đang tuyệt vọng mong muốn có được bí mật đằng sau bộ đôi tên lửa hủy diệt V-1 và V-2 của Đức trong Thế chiến II, và còn lo sợ Liên Xô cũng sẽ bắt các nhà khoa học Đức với lý do tương tự. Do vậy, họ đã rất hoan nghênh những nhà khoa học tên lửa Đức. Continue reading “16/11/1945: Các nhà khoa học Đức bị bắt đưa sang Mỹ”

15/11/1777: Các Điều khoản Hợp bang được thông qua

15

Nguồn: Articles of Confederation adopted, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1777, sau 16 tháng tranh luận, Quốc hội Lục địa, nhóm họp tại thủ đô tạm thời – York, Pennsylvania, đã đồng ý thông qua Các điều khoản Hợp bang. Nhưng phải đến ngày 01/03/1781, Maryland – bang cuối cùng trong 13 bang thuộc địa – mới hoàn tất phê chuẩn văn bản thỏa thuận.

Năm 1777, các nhà lãnh đạo ái quốc, trước sự đàn áp của người Anh, bất đắc dĩ đã phải thành lập một chính phủ có quyền lực cao hơn các bang độc lập để điều hành công việc của đất nước. Các điều khoản Hợp bang, khi ấy thực ra chỉ tạo ra một liên bang lỏng lẻo từ các bang của Mỹ. Quốc Hội chỉ có một viện duy nhất, mỗi tiểu bang có một phiếu biểu quyết, và một người sẽ được bầu làm chủ tịch Quốc Hội. Continue reading “15/11/1777: Các Điều khoản Hợp bang được thông qua”

13/11/1941: Quốc Hội Mỹ sửa đổi Đạo luật Trung lập

13

Nguồn: Congress revises the Neutrality Act, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1941, Quốc Hội Mỹ đã quyết định sửa đổi Đạo luật Trung lập năm 1935, theo đó cho phép tàu buôn Mỹ được qua lại các vùng chiến sự, và do đó cũng đưa các tàu Mỹ đến sát bờ vực chiến tranh.

Tháng 8/1935, vì dự đoán sẽ diễn ra một cuộc chiến tranh châu Âu và cũng bởi đang theo đuổi một chính sách đối ngoại biệt lập, Quốc Hội Mỹ đã thông qua Đạo luật Trung lập, cấm các tập đoàn Mỹ bán vũ khí cho bất kỳ bên tham chiến nào trong bất kỳ cuộc chiến tranh nào trong tương lai. Đây là một tín hiệu không mấy tốt đẹp cho tất cả các chính phủ và các ngành công nghiệp tư nhân, cả trong và ngoài nước, rằng Mỹ sẽ không tham gia vào những cuộc chiến tranh nước ngoài. Chưa đầy hai năm sau, một Đạo luật Trung lập thứ hai được thông qua, cấm xuất khẩu vũ khí cho cả hai phe trong Nội chiến Tây Ban Nha. Continue reading “13/11/1941: Quốc Hội Mỹ sửa đổi Đạo luật Trung lập”

12/11/1969: Thông tin về Thảm sát Mỹ Lai được công bố

12

Nguồn: Seymour Hersh breaks My Lai story, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1969, Seymour Hersh, một nhà báo điều tra độc lập, trong một bản tin của Dispatch News Service mà sau đó được hơn 30 tờ báo đưa lên trang nhất, đã tiết lộ phạm vi cáo trạng của Quân đội Mỹ chống lại Trung úy William L. Calley, người bị bắt sau cuộc thảm sát ở Mỹ Lai. Hersh viết: “Phía quân đội cho rằng anh ta [Calley] đã cố tình giết chết ít nhất 109 thường dân Việt Nam trong một nhiệm vụ tìm-và-diệt diễn ra hồi tháng 3/1968, tại một căn cứ Việt Cộng có tên gọi Pinkville [tên lính Mỹ dùng để gọi Mỹ Lai]”. Continue reading “12/11/1969: Thông tin về Thảm sát Mỹ Lai được công bố”

11/11/1973: Liên Xô tẩy chay Chile tại vòng loại World Cup

11

Nguồn: Soviet Union refuses to play Chile in World Cup Soccer, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1973, Liên Xô tuyên bố rằng đội tuyển bóng đá quốc gia của nước này sẽ không tham gia thi đấu vòng loại World Cup với đội tuyển Chile vào ngày 21, nếu trận đấu được tổ chức tại Thủ đô Santiago. Nguyên nhân là vì phía Liên Xô phản đối cuộc đảo chính mới xảy ra tại Chile nhằm lật đổ chính quyền của Tổng thống Salvador Allende. Trước đó, Liên đoàn Bóng đá Quốc tế đã đặt ra thời hạn cho Liên Xô đến ngày 11 để quyết định họ có tham gia thi đấu hay không. Và với hành động từ chối này, Liên Xô đã bị truất quyền thi đấu tại World Cup 1974. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử World Cup, một đội tuyển đã quyết định tẩy chay giải vì lý do chính trị. Continue reading “11/11/1973: Liên Xô tẩy chay Chile tại vòng loại World Cup”

10/11/1982: Leonid Brezhnev qua đời

10

Nguồn: Leonid Brezhnev dies, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1982, sau 18 năm làm Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô, Leonid Brezhnev đã qua đời. Cái chết của ông báo hiệu sự kết thúc của một giai đoạn ổn định nhưng trì trệ trong lịch sử Liên Xô.

Brezhnev lên nắm quyền vào năm 1964, khi cùng với Alexei Kosygin, ông đã thành công trong việc lật đổ Nikita Khrushchev. Trong 18 năm tiếp theo đó, ông tạo ra một mức độ ổn định chính trị nhất định cho Liên Xô, kể từ thời Stalin. Tuy nhiên, thời gian cầm quyền của ông cũng được đánh dấu bởi sự đàn áp mạnh mẽ các đối thủ chính trị và những người bất đồng chính kiến, bởi khoản đầu tư khổng lồ cho quân sự khiến nền kinh tế Liên Xô phá sản, và bởi một chính sách ngoại giao cực kỳ khó hiểu. Continue reading “10/11/1982: Leonid Brezhnev qua đời”

08/11/1960: John F. Kennedy đắc cử Tổng thống

08

Nguồn: John F. Kennedy elected president, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1960, John F. Kennedy trở thành người trẻ nhất được bầu làm Tổng thống Mỹ với chiến thắng sít sao trước Phó Tổng thống Đảng Cộng hòa, Richard Nixon. Ông cũng là người Công giáo đầu tiên trở thành Tổng thống.

Chiến dịch tranh cử đã diễn ra rất khó khăn. Lần đầu tiên các ứng viên tổng thống tham gia tranh luận trên truyền hình. Nhiều nhà quan sát tin rằng sự điềm đạm và nét quyến rũ của Kennedy trong bốn cuộc tranh luận đã làm nên khác biệt trong cuộc bỏ phiếu cuối cùng. Tuy nhiên, các vấn đề tranh luận cũng đóng vai trò quan trọng trong cuộc bầu cử, và chính sách đối ngoại là một bất đồng lớn giữa Kennedy và Nixon. Nixon tìm mọi cách mô tả Kennedy là còn quá trẻ và thiếu kinh nghiệm để xử lý vấn đề ngoại giao Chiến tranh Lạnh của Mỹ. (Nixon thực ra cũng chỉ lớn hơn Kennedy vài tuổi.) Continue reading “08/11/1960: John F. Kennedy đắc cử Tổng thống”

07/11/1944: Gián điệp của Liên Xô bị Nhật treo cổ

07

Nguồn: Soviet master spy is hanged by the Japanese, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1944, Richard Sorge đã bị người Nhật treo cổ. Ông là một gián điệp, một con lai mang hai dòng máu Liên Xô – Đức, người đã sử dụng thân phận một nhà báo Đức để làm gián điệp cho Liên Xô tại Đức và Nhật Bản.

Hồi Thế chiến I, Sorge đã chiến đấu trong quân đội Đức, và sau đó giành được học vị Tiến sĩ Khoa học Chính trị tại Đại học Hamburg. Ông gia nhập Đảng Cộng sản Đức vào năm 1919 và đến Liên Xô năm 1924. Nhiệm vụ lớn đầu tiên mà tình báo Liên Xô giao cho Sorge là những năm cuối thập niên 1920, khi ông được gửi đến Trung Quốc để tổ chức một đường dây gián điệp. Continue reading “07/11/1944: Gián điệp của Liên Xô bị Nhật treo cổ”

06/11/1963: Dương Văn Minh lên lãnh đạo Nam Việt Nam

06

Nguồn: General Minh takes over leadership of South Vietnam, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sau cuộc đảo chính ngày 01/11/1963, với kết quả là Tổng thống Ngô Đình Diệm bị ám sát, Tướng Dương Văn Minh trở thành nhà lãnh đạo của miền Nam Việt Nam. Ông là Chủ tịch Hội đồng Quân nhân Cách mạng (nhóm các tướng lĩnh bất đồng chính kiến, những người đã tiến hành cuộc đảo chính). Continue reading “06/11/1963: Dương Văn Minh lên lãnh đạo Nam Việt Nam”

05/11/1605: “Âm mưu thuốc súng” nhằm ám sát vua James I

05

Nguồn: King James learns of gunpowder plot, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1605, ngay từ sáng sớm, Vua James I của Anh đã được thông báo rằng một âm mưu cho nổ tung tòa nhà Nghị viện đã thất bại, chỉ vài giờ trước khi ông cùng chính phủ bắt đầu phiên họp Nghị viện đã được lên lịch trước đó.

Khoảng nửa đêm ngày 04, rạng sáng 05/11, Sir Thomas Knyvet, một thẩm phán, phát hiện Guy Fawkes ẩn nấp trong tầng hầm tòa nhà Nghị Viện nên đã ra lệnh rà soát. Khoảng 20 thùng thuốc súng đã được tìm thấy và Fawkes bị bắt giam. Trong một buổi tra tấn, Fawkes khai rằng anh ta đã tham gia vào âm mưu của phe Công giáo nhằm tiêu diệt chính phủ theo đạo Tin lành và thay thế nó bằng một chính quyền Công giáo. Continue reading “05/11/1605: “Âm mưu thuốc súng” nhằm ám sát vua James I”

04/11/1979: Sinh viên Iran tấn công Đại sứ quán Hoa Kỳ

04

Nguồn: Iranian students storm U.S. embassy in Tehran, leading to oil embargo, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1979, hàng trăm sinh viên Iran đã xông vào Đại sứ quán Mỹ tại Tehran, bắt giữ hơn 60 con tin người Mỹ. Nhóm sinh viên này ủng hộ giáo sĩ Hồi giáo bảo thủ Ayatollah Khomeini. Họ đòi trục xuất nhà lãnh đạo bị lật đổ của Iran, Shah Mohammed Reza Pahlevi, người đã trốn sang Ai Cập hồi tháng 1/1979, và tới tháng 11 thì được điều trị ung thư tại Mỹ. Sau cuộc tấn công của sinh viên, Tổng thống Jimmy Carter đã ra lệnh cấm vận hoàn toàn đối với dầu mỏ của Iran.

Lệnh cấm vận này chỉ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng năng lượng đã diễn ra từ đầu năm 1979. Một cuộc đình công trên các giếng dầu Iran và cuộc cách mạng vào tháng 1 đã làm gián đoạn nguồn cung dầu từ nước này. Tổ chức Các Nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) cũng tăng giá dầu xuất khẩu. Continue reading “04/11/1979: Sinh viên Iran tấn công Đại sứ quán Hoa Kỳ”

03/11/1986: Bê bối Mỹ bán vũ khí cho Iran bị tiết lộ

03

Nguồn: Iran arms sales revealed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1986, Tạp chí Ash Shiraa của Lebanon đưa tin rằng Mỹ đã bí mật bán vũ khí cho Iran trong một nỗ lực nhằm đảm bảo rằng bảy con tin Mỹ do các nhóm ủng hộ Iran ở Lebanon bắt giữ sẽ được thả. Bí mật này, được xác nhận bởi nguồn tin tình báo Mỹ vào ngày 06/11, đã gây sốc cho các quan chức không thuộc giới thân cận của Tổng thống Ronald Reagan, cũng như đi ngược lại chính sách liên bang. Ngoài việc vi phạm lệnh cấm vận vũ khí của Mỹ đối với Iran, việc bán vũ khí cũng đi ngược lại lời thề của Tổng thống Reagan rằng sẽ không bao giờ đàm phán với những kẻ khủng bố. Continue reading “03/11/1986: Bê bối Mỹ bán vũ khí cho Iran bị tiết lộ”

02/11/1948: Truman đánh bại Dewey

02

Nguồn: Truman defeats Dewey, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Ngày 02/11/1948 đã trở thành ngày bất ngờ nhất trong lịch sử bầu cử Tổng thống Mỹ, khi ứng viên Đảng Dân chủ, Tổng thống đương nhiệm Harry S. Truman, đánh bại đối thủ Đảng Cộng hòa, Thống đốc bang New York Thomas E. Dewey, với chỉ hơn hai triệu phiếu bầu phổ thông. Nhiều ngày trước khi diễn ra cuộc bầu cử, kết quả từ các phân tích chính trị cũng như các cuộc thăm dò phần lớn đều ủng hộ Dewey. Thậm chí ngay trong đêm bầu cử, trước cả khi phiếu được kiểm xong, tờ Chicago Tribune đã sớm xuất bản một ấn phẩm với tiêu đề chính “DEWEY ĐÁNH BẠI TRUMAN.” Continue reading “02/11/1948: Truman đánh bại Dewey”