Thế giới hôm nay: 01/11/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Chứng khoán Mỹ giảm mạnh vào thứ Năm sau báo cáo thu nhập không khả quan từ Microsoft và Meta hồi đầu tuần. Chỉ số S&P 500 giảm 1,9% trong khi NASDAQ giảm 2,8%, đánh dấu mức giảm theo ngày lớn nhất kể từ đầu tháng 9. Trong khi đó, Amazon báo cáo thu nhập và doanh thu quý ba cao hơn kỳ vọng của các nhà phân tích, giúp cổ phiếu của hãng tăng trong giao dịch ngoài giờ.

Najib Mikati, thủ tướng tạm quyền của Lebanon, cho biết ông lạc quan thận trọng về một lệnh ngừng bắn ở nước mình. Các quan chức Israel đã gặp những người đồng cấp Mỹ để thảo luận về khả năng ngừng bắn. Trước đó, Hamas đã từ chối một đề xuất của Mỹ và Qatar để tạm dừng chiến sự ở Gaza. Hôm thứ Năm, Liên Hợp Quốc lên tiếng cảnh báo về nạn đói với “kịch bản xấu nhất” tại khu vực. Continue reading “Thế giới hôm nay: 01/11/2024”

Cưỡng chế nghĩa vụ quân sự đang khiến người Ukraine căng thẳng

Nguồn: Paul Hockenos, “Conscription Is Breaking Ukraine,” Foreign Policy, 28/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Ukraine đang rất cần nhân lực ở tiền tuyến – nhưng người dân nước này đang tuyệt vọng mong chờ một giai đoạn nghỉ ngơi.

Ở Ukraine ngày nay, không có chủ đề nào gai góc hơn chủ đề nghĩa vụ quân sự bắt buộc. Rất ít người muốn nói về nghĩa vụ quân sự một cách công khai, và những người đàn ông trong độ tuổi nghĩa vụ quân sự, từ 25 đến 60 tuổi, thì đặc biệt kín tiếng. “Nó quá nhạy cảm. Tôi hy vọng anh hiểu,” một người đàn ông nói với tôi khi nhắc đến nhiều gia đình trong số bạn bè của anh, những người có con trai, anh em trai, và cha đang ở mặt trận hoặc đã hy sinh ở đó. Một số người lo sợ rằng việc lên tiếng có thể khiến Bộ Quốc phòng gửi cho họ một lá thư thông báo về việc nhập ngũ. Hoặc tệ hơn, họ có thể bị các sĩ quan tuyển quân trên đường phố bắt giữ một cách ngẫu nhiên và nếu giấy tờ của họ chứng minh họ đủ điều kiện phục vụ, họ sẽ bị đưa thẳng đến trại huấn luyện tân binh. Continue reading “Cưỡng chế nghĩa vụ quân sự đang khiến người Ukraine căng thẳng”

31/10/1950: Earl Lloyd trở thành người Mỹ gốc Phi đầu tiên chơi tại NBA

Nguồn: Earl Lloyd becomes first Black player in the NBA,  History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1950, Earl Lloyd, 21 tuổi, trở thành người Mỹ gốc Phi đầu tiên chơi trong một trận đấu NBA khi ông ra sân trong trận mở màn mùa giải cho Washington Capitols.

Lloyd lớn lên ở Virginia thời Jim Crow và sau đó chuyển đến West Virginia, nơi ông là ngôi sao của đội bóng rổ vô địch của trường. Ông thậm chí còn không biết mình đã được NBA tuyển chọn cho đến khi tình cờ gặp một người bạn trong trường, người nói với Lloyd rằng cô ấy đã nghe tin đồn rằng ông sẽ chuyển đến Washington. Hóa ra, Capitols đã chọn ông ở vòng tuyển chọn thứ chín. Continue reading “31/10/1950: Earl Lloyd trở thành người Mỹ gốc Phi đầu tiên chơi tại NBA”

Nóng bỏng cuộc đua ngoại giao AI ở Trung Đông

Nguồn: Sam Winter-Levy, “The Emerging Age of AI Diplomacy,” Foreign Affairs, 28/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Để cạnh tranh với Trung Quốc, Mỹ phải đi dây ở Vùng Vịnh.

Trong một căn phòng hội nghị lớn, bên dưới những chiếc đèn chùm và đèn chớp nhấp nháy, hàng chục vũ công vẫy những que phát sáng theo một điệu nhảy được biên đạo phức tạp. Mã Green Matrix đổ xuống trên một màn hình hiển thị những tòa nhà chọc trời vươn lên từ sa mạc. Thế giới đang chứng kiến sự xuất hiện của “một thực thể siêu việt tuyệt vời,” người dẫn chuyện tuyên bố: trí tuệ nhân tạo. Như thể để làm nổi bật tiềm năng biến đổi của AI, một hình đại diện kỹ thuật số – Artificial Superintelligence One – tiến đến gần một cậu bé, và cả hai song ca bài “Imagine” của John Lennon. Khán giả vỗ tay nhiệt liệt. Và thế là ngày cuối cùng của sự kiện mà một bộ trưởng chính phủ tham dự mô tả là “sự kiện lãnh đạo tư tưởng AI lớn nhất thế giới” đã bắt đầu. Continue reading “Nóng bỏng cuộc đua ngoại giao AI ở Trung Đông”

Thế giới hôm nay: 30/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Hizbullah đã bổ nhiệm Naim Qassem, một giáo sĩ và chính trị gia, làm lãnh đạo mới. Ông Qassem là phó lãnh đạo của nhóm chiến binh Lebanon từ năm 1991. Ông sẽ kế nhiệm Hassan Nasrallah, người đã bị giết trong cuộc không kích của Israel hôm 27 tháng 9. Người nhiều khả năng kế nhiệm ông Nasrallah nhất, Hashem Safieddine, cũng đã bị giết trong tháng này, khiến Hizbullah càng rơi vào hỗn loạn sâu sắc.

Một cuộc tấn công của Israel vào phía bắc Gaza đã giết chết ít nhất 90 người và làm bị thương hàng chục người khác. Nhiều quốc gia đã lên án quyết định của Israel cấm UNRWA, cơ quan viện trợ của Liên Hợp Quốc cho người Palestine. Mỹ và Anh cho biết họ “quan ngại” về động thái này; trong khi Tây Ban Nha đã hủy hợp đồng mua đạn dược từ một công ty Israel. Continue reading “Thế giới hôm nay: 30/10/2024”

Tại sao Tập lại thay đổi suy nghĩ về kích thích tài khóa ở Trung Quốc?

Nguồn: Joe Leahy, Edward White, và Cheng Leng, “Why Xi Jinping changed his mind on China’s fiscal stimulus,” Financial Times, 22/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sau khi phản đối lời kêu gọi can thiệp, Bắc Kinh đã đột ngột thay đổi quyết định. Nhưng liệu gói kích thích này có đủ để đưa nền kinh tế trở lại đúng hướng hay không?

Trong khi hầu hết mọi người ở Trung Quốc dành cả tuần nghỉ lễ quốc khánh trong tháng 10 để tận hưởng thời tiết mát mẻ của mùa thu, thì các nhà môi giới ở Thượng Hải lại phải bận rộn trong văn phòng để tiến hành một cuộc kiểm tra sức chịu đựng trên toàn ngành đối với hệ thống giao dịch của họ. Continue reading “Tại sao Tập lại thay đổi suy nghĩ về kích thích tài khóa ở Trung Quốc?”

29/10/1965: “Tự truyện của Malcolm X” được xuất bản

Nguồn: “The Autobiography of Malcolm X” is published, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1965, chín tháng sau khi ông bị ám sát, Tự truyện của Malcolm X được xuất bản lần đầu tiên. Là cuốn tự truyện phi truyền thống của một nhân vật độc đáo trong lịch sử người Mỹ gốc Phi, cuốn sách kể lại câu chuyện và thiết lập một số yếu tố cốt lõi trong di sản của nhà lãnh đạo dân quyền bị ám sát. Continue reading “29/10/1965: “Tự truyện của Malcolm X” được xuất bản”

Thế giới hôm nay: 29/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Quốc hội Israel đã bỏ phiếu cấm UNRWA, cơ quan viện trợ của Liên Hợp Quốc cho người Palestine, hoạt động trong nước này, cáo buộc Hamas đã thâm nhập vào đội ngũ nhân viên của cơ quan. Trước cuộc bỏ phiếu, phát ngôn viên của UNRWA cảnh báo lệnh cấm sẽ là một “thảm họa;” trong khi Mỹ cũng khuyến nghị Israel không thông qua luật, cho rằng tổ chức này đóng vai trò “không thể thay thế” tại Gaza.

Volkswagen sẽ đóng cửa ba nhà máy sản xuất ô tô ở Đức và cắt giảm hàng chục nghìn nhân công, theo một đại diện công nhân. Nhà sản xuất ô tô lớn nhất châu Âu đang ở trong tình huống nguy hiểm: hôm 27 tháng 9, công ty đã hạ dự báo biên lợi nhuận hoạt động lần thứ hai chỉ trong vòng ba tháng. Việc cắt giảm chi phí lao động có thể là không đủ để cứu Volkswagen, vốn đã chi rất nhiều tiền cho việc chuyển đổi sang xe điện. Continue reading “Thế giới hôm nay: 29/10/2024”

Tại sao các nước BRICS cần thiết lập hệ thống thanh toán của riêng mình?

Nguồn: Bào Thiều Sơn, 鲍韶山：为什么金砖国家需要建立自己的支付系统？, Sina Finance, 26/10/2024.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Vào lúc kỷ nguyên đơn cực kéo dài 30 năm của Mỹ đi đến hồi kết thì thời đại bá quyền của đồng USD cũng tới hồi hạ màn. Mặc dù con số còn tương đối nhỏ, nhưng tỷ lệ thanh toán thương mại xuyên biên giới bằng các loại tiền tệ khác ngoài USD và Euro đang ngày càng lớn hơn, đồng thời tỷ lệ USD trong dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương các quốc gia cũng giảm dần. Tất cả những điều này cho thấy xu thế đa cực hóa tiền tệ đang ngày càng trở nên rõ ràng. Khi việc sản xuất và lưu thông giá trị thực tiếp tục rời xa một thế giới bị thống trị bởi đồng USD, những tài sản và công cụ tài chính khổng lồ được tính bằng USD trong các giao dịch toàn cầu sẽ không còn là xu thế chủ đạo và áp lực mà chúng phải đối mặt ở một thời điểm nào đó sẽ là điều không thể tránh khỏi. Continue reading “Tại sao các nước BRICS cần thiết lập hệ thống thanh toán của riêng mình?”

Thế giới hôm nay: 28/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Thăm dò sau bỏ phiếu cho thấy Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền của Nhật Bản sẽ mất đa số trong Hạ viện sau cuộc bầu cử sớm vào Chủ nhật. Điều này đe doạ vị thế của tân thủ tướng Ishiba Shigeru, người gọi kết quả là một “phán quyết nghiêm khắc” đối với đảng của ông. Đảng LDP thống trị chính trường gần bảy mươi năm qua, nhưng một vụ bê bối tài trợ gần đây đã làm tổn hại đến danh tiếng của đảng.

Lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei của Iran đã xuất hiện công khai lần đầu tiên kể từ khi Israel không kích Iran. Ông nói không nên “phóng đại hoặc xem nhẹ” cuộc tấn công, nhưng không kêu gọi leo thang. Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu cũng không cho thấy ý định leo thang. Ông phát biểu hôm Chủ nhật rằng cuộc tấn công trả đũa của Israel vào cuối tuần qua là “chính xác và mạnh mẽ,” và đã đạt được “tất cả các mục tiêu.” Continue reading “Thế giới hôm nay: 28/10/2024”

Sự sùng bái cá nhân Tập Cận Bình có dấu hiệu suy yếu

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Xi Jinping’s personality cult shows signs of weakening,” Nikkei Asia, 24/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một năm sau khi các đảng viên lão thành nêu ra một số sự thật về nền kinh tế, Bắc Kinh bắt đầu xoay trục.

Dù vẫn tiếp tục sử dụng biện pháp cứng rắn với Đài Loan, chính quyền của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gần đây đã tỏ ra linh hoạt hơn trên một mặt trận chính sách khác: kinh tế. Continue reading “Sự sùng bái cá nhân Tập Cận Bình có dấu hiệu suy yếu”

27/10/1858: Ngày sinh Theodore Roosevelt

Nguồn: Theodore Roosevelt is born, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1858, Tổng thống Mỹ tương lai Theodore Roosevelt đã chào đời tại Thành phố New York, trong một gia đình giàu có. Roosevelt được giáo dục tại nhà và sau đó theo học tại Đại học Harvard, tốt nghiệp năm 1880. Ông phục vụ trong cơ quan lập pháp tiểu bang New York từ năm 1881 đến năm 1884. Continue reading “27/10/1858: Ngày sinh Theodore Roosevelt”

Triều Tiên và Myanmar làm Bắc Kinh đau đầu

Nguồn: James Palmer, “North Korea and Myanmar Cause Headaches in Beijing,”  Foreign Policy, 24/10/2024

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Gần đây, những láng giềng khiến Trung Quốc đau đầu nhất lại chính là những nước lâu nay Trung Quốc coi là bạn bè.

Tiêu điểm tuần này: Lãnh đạo Bắc Triều Tiên và Myanmar khiến giới chức Trung Quốc khó chịu; Kazakhstan từ chối gia nhập BRICS, gửi thông điệp đến Nga và Trung Quốc; mạng máy tính ma của Trung Quốc nhắm vào các cuộc đua bầu cử cấp thấp của Mỹ. Continue reading “Triều Tiên và Myanmar làm Bắc Kinh đau đầu”

26/10/1881: Đấu súng tại O.K. Corral

Nguồn: Shootout at the O.K. Corral, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1881, anh em nhà Earp đã đối đầu với băng Clanton-McLaury trong một cuộc đấu súng huyền thoại tại O.K. Corral ở Tombstone, Arizona.

Sau khi bạc được phát hiện gần Tombstone vào năm 1877, khu vực này đã nhanh chóng phát triển thành một trong những thị trấn khai khoáng giàu có nhất ở Tây Nam nước Mỹ. Wyatt Earp, một cựu cảnh sát Kansas chuyển sang làm bảo vệ ngân hàng, và các anh em của ông, Morgan và Virgil, các cảnh sát của thị trấn, đại diện cho “luật pháp và trật tự” ở Tombstone, dù chính họ cũng nổi tiếng là những kẻ khao khát quyền lực và tàn nhẫn. Continue reading “26/10/1881: Đấu súng tại O.K. Corral”

Vua Lê Thần Tông lên ngôi lần thứ hai (1649-1662)

Tác giả: Hồ Bạch Thảo

Xem thêm: Các bài khác trong chuỗi bài “Lịch sử Việt Nam thời tự chủ”

Vua Lê, Chúa Trịnh buổi đầu ngầm giúp nhà Minh, nhưng khi quân Thanh chiếm Trung Quốc, đành phải liên lạc ngoại giao với nhà Thanh. Thanh Khang Hy với ý đồ chia rẽ An Nam, phong chức cho cả nhà Lê và Mạc. Tại miền Nam, Chúa Nguyễn Phúc Tần sai tướng lấy đất Chiêm Thành từ đất Phú Yên đến sông Phan Rang, sau đó cho mang quân đánh Biên Hòa, bắt Vua nước Chân Lạp Nặc Ông Chân về, rồi cho làm phiên thần, hằng năm nộp cống. Phía bắc quân Nguyễn đánh úp quân Trịnh, ra đến bờ sông Lam, sau đó rút quân về mạn sông Gianh.

Tháng 10 năm Khánh Đức thứ 2 [25/10-23/11/1650], tức Minh Vĩnh Lịch năm thứ 4, Thanh Thuận Trị năm thứ 7, thi Hội các sĩ nhân trong nước. Lấy đỗ bọn Khương Thế Hiền 8 người. Tháng 12 [21/1-19/21651], thi Đình, cho Khương Thế Hiền đỗ Tiến sĩ cập đệ tam danh, Nguyễn Văn Lễ đỗ Tiến sĩ xuất thân, bọn Trịnh Cao Đệ 6 người đỗ Đồng tiến sĩ xuất thân. Continue reading “Vua Lê Thần Tông lên ngôi lần thứ hai (1649-1662)”

Các đơn vị tên lửa Đài Loan đang tự tiết lộ vị trí của họ cho Trung Quốc

Nguồn: Paul Huang, “Taiwanese Missile Units Are Giving Away Their Positions to China,” Foreign Policy, 21/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Quân đội Đài Loan vẫn chưa thích nghi với thời đại tình báo nguồn mở.

Lại là một ngày bình thường ở Đài Loan, khi Trung Quốc phát động một đợt tập trận quân sự mới. Trong lúc các tàu chiến và máy bay của Trung Quốc một lần nữa hung hăng bay vòng quanh Đài Loan, Đài Bắc đã điều động quân đội của mình đến các vị trí phòng thủ trên khắp hòn đảo. Một trong số những vị trí quan trọng nhất là một nhóm các đơn vị mặt đất di động mang theo tên lửa chống hạm để ngăn chặn các tàu Trung Quốc xâm lược. Tuy nhiên, người Đài Loan không biết rằng các hoạt động của họ đã bị lộ, và những nơi ẩn náu được cho là bí mật của họ đã bị tình báo Trung Quốc theo dõi một cách dễ dàng. Nếu đây là một cuộc chiến thực sự, họ sẽ chỉ còn cách sự hủy diệt vài giây. Continue reading “Các đơn vị tên lửa Đài Loan đang tự tiết lộ vị trí của họ cho Trung Quốc”

Thế giới hôm nay: 25/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Đàm phán về lệnh ngừng bắn tại Gaza sẽ sớm được nối lại ở Qatar, ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cho biết trong tuyên bố chung với thủ tướng kiêm ngoại trưởng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al Thani. Ông Blinken, người hiện đang thăm Trung Đông, cho biết thêm là Mỹ sẽ gửi 135 triệu USD viện trợ nhân đạo cho người Palestine. Trong khi đó Israel tiến hành thêm không kích vào Lebanon và Gaza; và quân đội Lebanon cho biết Israel đã giết chết ba binh sĩ của nước này. Ở Gaza, không kích vào một trường học đã giết chết ít nhất 17 người.

António Guterres đã gặp Vladimir Putin vào ngày cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh BRICS. Đây là chuyến thăm Nga đầu tiên của tổng thư ký Liên Hợp Quốc trong hơn hai năm qua. Bộ trưởng ngoại giao Ukraine cho rằng cuộc gặp là một “lựa chọn sai lầm” và làm tổn hại đến “danh tiếng” của LHQ. Hơn 20 nhà lãnh đạo đã tham dự hội nghị thượng đỉnh, cho thấy ông Putin đang thách thức những nỗ lực của phương Tây nhằm cô lập ông. Continue reading “Thế giới hôm nay: 25/10/2024”

Bóng ma của Prigozhin vẫn sống ở Trung Quốc

Nguồn: Alessandro Arduino, “Prigozhin’s Ghost Lives On in China,” Foreign Policy, 21/10/2024

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Nhà sáng lập đã khuất của Wagner vẫn truyền cảm hứng cho các blogger quân sự và những người ủng hộ an ninh tư nhân ở Trung Quốc.

Yevgeny Prigozhin, một lãnh chúa quân sự và nhà kinh doanh dịch vụ ăn uống, đã không ngờ rằng cuộc nổi loạn ngắn ngủi sẽ dẫn ông đến cái chết, để lại di sản cùng những người ngưỡng mộ vượt xa biên giới nước Nga, đến tận Trung Quốc, nơi Prigozhin đã trở thành một nhân vật được sùng bái trên mạng xã hội bị giám sát gắt gao. Continue reading “Bóng ma của Prigozhin vẫn sống ở Trung Quốc”

24/10/1921: Thi thể Người lính Vô danh đầu tiên được chọn

Nguồn: Unknown Soldier is selected, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1921, tại thị trấn Chalons-sur-Marne của Pháp, một trung sĩ người Mỹ đã chọn thi thể của “Người lính Vô danh” đầu tiên để vinh danh trong số khoảng 77.000 quân nhân Mỹ đã tử trận ở Mặt trận phía Tây trong Thế chiến I. Continue reading “24/10/1921: Thi thể Người lính Vô danh đầu tiên được chọn”

Thế giới hôm nay: 24/10/2024

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Vụ tấn công khủng bố tại một trong những công ty hàng không vũ trụ và quốc phòng lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến ít nhất năm người thiệt mạng và 22 người khác bị thương, theo bộ trưởng nội vụ của nước này. Một nhóm vũ trang được cho là đã xâm nhập vào trụ sở của công ty Công nghiệp Hàng không Vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ gần thủ đô Ankara, và nhân chứng đã nghe thấy một vụ nổ kèm theo tiếng súng. Chưa có ai nhận trách nhiệm về vụ tấn công.

Hizbullah xác nhận Israel đã giết Hashem Safieddine, người được cho là lãnh đạo mới của nhóm, vào đầu tháng. Đến nay, Lực lượng Phòng vệ Israel cho biết đã tiêu diệt được ba quan chức cấp cao của Hizbullah và khoảng 70 chiến binh tại Lebanon chỉ trong hai ngày qua. Trong khi đó, Israel đã không kích Tyre, một thành phố lịch sử ở miền nam Lebanon. Continue reading “Thế giới hôm nay: 24/10/2024”