Tag: 1980

25/04/1980: Máy bay đâm vào núi ở Quần đảo Canary, 146 người tử nạn

Nguồn: Plane crashes on Canary Islands, killing 146, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, một chiếc Boeing 727 của Dan-Air đã rơi trên đường chở đoàn khách du lịch Anh đến Quần đảo Canary, khiến toàn bộ 146 người trên máy bay thiệt mạng. Vụ tai nạn khủng khiếp này xảy ra chỉ ba năm sau một tai nạn còn khinh hoàng hơn, cũng xảy ra tại sân bay Quần đảo Canary.

Năm 1977, một chiếc máy bay phản lực của KLM đã va chạm với một chiếc máy bay của Pan Am trên đường băng, khiến 570 người thiệt mạng. Vụ va chạm xảy ra khi các vấn đề về liên lạc giữa máy bay và đài kiểm soát không lưu đã làm trầm trọng thêm tình trạng sương mù vốn đã nguy hiểm. Continue reading “25/04/1980: Máy bay đâm vào núi ở Quần đảo Canary, 146 người tử nạn”

20/01/1980: Tổng thống Carter kêu gọi dời Thế vận hội khỏi Moscow

Nguồn: President Carter calls for Olympics to be moved from Moscow, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, trong một lá thư gửi Ủy ban Olympic Mỹ (USOC) và trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình, Tổng thống Mỹ Jimmy Carter đề xuất rằng Thế vận hội Mùa hè năm 1980 nên được chuyển khỏi thành phố đăng cai dự kiến là Moscow, nếu Liên Xô không chịu rút quân khỏi Afghanistan trong vòng một tháng. Continue reading “20/01/1980: Tổng thống Carter kêu gọi dời Thế vận hội khỏi Moscow”

31/08/1980: Chính phủ Ba Lan ký thỏa thuận với công nhân xưởng đóng tàu Gdansk

Nguồn: Polish government signs accord with Gdansk shipyard workers, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, đại diện của chính quyền cộng sản Ba Lan đã đồng ý với các yêu sách của công nhân đang đình công tại nhà máy đóng tàu ở thành phố Gdansk. Cựu thợ điện Lech Walesa đã lãnh đạo các công nhân đình công, sau đó thành lập Công đoàn “Đoàn kết”, công đoàn lao động độc lập đầu tiên phát triển ở một quốc gia thuộc khối Xô-viết. Continue reading “31/08/1980: Chính phủ Ba Lan ký thỏa thuận với công nhân xưởng đóng tàu Gdansk”

18/05/1980: Núi lửa St. Helens phun trào

Nguồn: Mount St. Helens erupts, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, lúc 8:32 sáng theo giờ Thái Bình Dương (PDT), St. Helens, một đỉnh núi lửa ở phía tây nam Washington, đã bắt đầu một vụ phun trào lớn, giết chết 57 người và tàn phá khoảng 545 km2 đất hoang dã.

Được người Mỹ bản địa gọi là Louwala-Clough, hay “Núi Khói” (the Smoking Mountain), St. Helens nằm trong Dãy Cascade và có độ cao 2.95 km trước vụ phun trào. Thực chất, núi lửa này đã phun trào định kỳ trong suốt 4.500 năm qua và giai đoạn hoạt động gần nhất của nó là từ năm 1831 đến năm 1857. Ngày 20/03/1980, núi lửa đã bắt đầu có các hoạt động đáng chú ý, với một loạt chấn động tập trung ở mặt đất, ngay bên dưới sườn phía bắc của ngọn núi. Những chấn động này mạnh dần, và đến ngày 27/3, một vụ phun trào nhỏ đã xảy ra. Núi St. Helens bắt đầu phun ra hơi nước và tro bụi qua miệng núi lửa và các lỗ thông hơi. Continue reading “18/05/1980: Núi lửa St. Helens phun trào”

30/03/1980: 123 công nhân dầu mỏ chết đuối ở Biển Bắc

Nguồn: Oil workers drown in North Sea, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, hệ thống căn hộ nổi dành cho công nhân dầu mỏ ở Biển Bắc đã bị sập, khiến cho 123 người thiệt mạng.

“Tòa nhà” Alexander Kielland khi đó là nơi ở của 208 người đang làm việc trên giàn khoan dầu Edda, thuộc mỏ dầu Ekofisk, cách Dundee, Scotland 378 km về phía đông. Hầu hết công nhân của Phillips Petroleum đến từ Na Uy, dù một số ít là người Mỹ và người Anh. Được nâng đỡ bởi hai bệ phao lớn, tòa nhà có phòng ngủ, nhà bếp, và sảnh khách, được dùng làm nơi để công nhân nghỉ ngơi khi không phải làm việc. Continue reading “30/03/1980: 123 công nhân dầu mỏ chết đuối ở Biển Bắc”

22/09/1980: ‘Sát nhân Khu Trung tâm’ giết nạn nhân đầu tiên của mình

Nguồn: So-called Midtown Stabber kills his first victim, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, Glenn Dunn đã bị một gã đàn ông mang súng giấu trong túi giấy bắn chết bên ngoài siêu thị Buffalo. Án mạng này là vụ đầu tiên trong một loạt các vụ tấn công kỳ lạ xảy ra ở cả ngoại ô và trung tâm Thành phố New York. Chỉ trong vòng hai ngày, ba thanh niên khác đã bị sát hại. Một người bị giết gần thác Niagara, hai người còn lại ở Buffalo. Dù tay súng bí ẩn đã đánh rơi vỏ đạn cỡ .22 tại hiện trường của một vụ xả súng, nhưng cảnh sát không tìm được thêm bằng chứng nào khác. Continue reading “22/09/1980: ‘Sát nhân Khu Trung tâm’ giết nạn nhân đầu tiên của mình”

21/08/1980: PETA được thành lập

Nguồn: People for the Ethical Treatment of Animals (PETA) is founded, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, những người ủng hộ quyền động vật Ingrid Newkirk và Alex Pacheco đã thành lập tổ chức People for the Ethical Treatment of Animals (tạm dịch: Chống đối xử vô đạo đức với động vật), viết tắt là PETA. Vươn lên từ những khởi đầu khiêm tốn, PETA sẽ sớm trở thành tổ chức vì quyền động vật hoạt động mạnh mẽ nhất và cũng gây tranh cãi nhất trên thế giới.

Sở thích bảo vệ động vật của Newkirk bắt đầu từ 11 năm trước đó, khi cô tìm thấy một số chú mèo con bị bỏ rơi và kinh hoàng trước những gì chờ đợi chúng tại một trại động vật ở Thành phố New York. Cô gác lại kế hoạch trở thành một nhà môi giới chứng khoán, và thay vào đó tập trung vào động vật, cuối cùng trở thành nữ nhân viên chăm sóc động vật hoang đầu tiên trong lịch sử của Quận Columbia. Năm 1980, cô bắt đầu hẹn hò với Pacheco, một nghiên cứu sinh sau đại học và là nhà hoạt động từng tham gia chuyến tàu bảo vệ cá voi. Hai người đồng sáng lập PETA một thời gian ngắn sau đó. Continue reading “21/08/1980: PETA được thành lập”

22/01/1980: Nhà bất đồng chính kiến Liên Xô Andrei Sakharov bị bắt

Nguồn: Soviet dissident Andrei Sakharov arrested in Moscow, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, tại Moskva, Andrei Dmitriyevich Sakharov, nhà vật lý Liên Xô, người giúp nước này chế tạo quả bom hydrogen đầu tiên, đã bị bắt sau khi lên tiếng chỉ trích việc Liên Xô can thiệp quân sự vào Afghanistan. Sau đó, ông bị tước nhiều danh hiệu khoa học và bị đày đến Gorky xa xôi.

Sinh năm 1921 tại Moskva, Sakharov theo học ngành vật lý tại Đại học Moskva, đến tháng 06/1948 thì được tuyển dụng vào chương trình vũ khí hạt nhân của Liên Xô. Năm 1948, sau khi cho nổ thành công quả bom nguyên tử đầu tiên, Liên Xô đã cùng Mỹ chạy đua phát triển bom hydrogen, loại vũ khí được cho là mạnh gấp hàng chục lần những quả bom được thả xuống Hiroshima và Nagasaki. Continue reading “22/01/1980: Nhà bất đồng chính kiến Liên Xô Andrei Sakharov bị bắt”

10/06/1980: Nelson Mandela gửi thông điệp từ trong tù

Nguồn: Nelson Mandela writes from prison, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, tại Nam Phi, Đại hội Dân tộc Phi (African National Congress, ANC) đã công bố tuyên bố của Nelson Mandela, nhà lãnh đạo phong trào chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc apartheid vốn đang ngồi tù. Bức thông điệp, được lén chuyển khỏi vòng kiểm soát gắt gao của nhà tù Đảo Robben, có nội dung: “Đoàn kết! Tập hợp! Chiến đấu! Giữa cái đe của quần chúng đoàn kết và cái búa của đấu tranh vũ trang, chúng ta sẽ đè bẹp apartheid!”

Mandela, sinh năm 1918, là con trai một vị tù trưởng Tembu, một tộc người nói tiếng Xhosa. Thay vì nối nghiệp cha làm tù trưởng, Mandela theo học đại học và trở thành luật sư. Năm 1944, ông gia nhập ANC, một tổ chức chính trị của người da đen với mục tiêu đấu tranh giành quyền cho đa số người da đen ở đất nước Nam Phi do người da trắng cai trị. Continue reading “10/06/1980: Nelson Mandela gửi thông điệp từ trong tù”

14/01/1980: Giá vàng đột ngột tăng vọt

Nguồn: Gold prices soar, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, sau khi không còn bị chính phủ kiểm soát, giá vàng đã bất ngờ tăng mạnh, đạt mức kỷ lục mới, vượt quá 800 USD/ounce.

Vàng nằm rải rác khắp nơi trong vỏ trái đất, và ngay từ thời cổ đại đã được xem là kim loại quý vì tính khan hiếm và ứng dụng trong luyện kim. Trước thế kỷ 19, hầu hết các quốc gia đều duy trì một hệ thống tiền tệ lưỡng kim, thường bao gồm vàng nhưng chủ yếu vẫn là bạc. Kể từ năm 1821, khởi đầu từ Vương quốc Anh, các đơn vị tiền tệ có thể được quy đổi thành một lượng vàng cố định, một sự thay đổi mà Anh hy vọng sẽ giúp ổn định nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng của mình. Continue reading “14/01/1980: Giá vàng đột ngột tăng vọt”

08/12/1980: Ca sĩ John Lennon bị bắn chết

Nguồn: John Lennon shot, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, John Lennon, cựu thành viên The Beatles, nhóm nhạc rock đã thay đổi nền âm nhạc đại chúng trong thập niên 1960, đã bị bắn chết bởi một fan cuồng ở Thành phố New York.

Người nghệ sĩ 40 tuổi đang bước vào tòa nhà nơi có căn hộ sang trọng của ông ở Manhattan thì bị Mark David Chapman bắn bốn phát ở cự ly gần bằng khẩu súng lục ổ quay cỡ 38 ly. Trong tình trạng bị mất rất nhiều máu, Lennon được đưa ngay đến bệnh viện nhưng đã chết trên đường. Trước đó cùng ngày, Chapman vừa nhận chữ ký từ Lennon và cũng tự nguyện ở lại hiện trường vụ nổ súng cho đến khi hắn ta bị cảnh sát bắt giữ. Trong vòng một tuần, hàng trăm người hâm mộ đã đến canh thức bên ngoài chung cư Dakota – nơi có nhà của Lennon – và các cuộc diễu hành để tang ông đã được tổ chức trên khắp thế giới. Continue reading “08/12/1980: Ca sĩ John Lennon bị bắn chết”

02/02/1980: Công bố chi tiết điều tra tham nhũng trong Quốc hội Mỹ

Nguồn: ABSCAM operation revealed, History.com

Biên dịch: Trần Mẫn Linh

Vào ngày này năm 1980, tài liệu của ABSCAM, một chuyên án của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) nhằm vạch trần các vụ tham nhũng chính trị trong chính phủ, đã được công bố ra công chúng. 31 quan chức chính phủ đã bị nhắm đến trong cuộc điều tra, bao gồm Hạ nghị sĩ John Murphy của New York, thượng nghị sĩ Harrison Williams của New Jersey và năm hạ nghị sĩ khác. Continue reading “02/02/1980: Công bố chi tiết điều tra tham nhũng trong Quốc hội Mỹ”

12/12/1980: Sổ ghi chép của Da Vinci được bán với giá hơn 5 triệu USD

Nguồn: Da Vinci notebook sells for over 5 million, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, ông trùm dầu mỏ Mỹ Armand Hammer đã trả khoản tiền 5.126.000 USD trong một cuộc đấu giá để mang về cuốn sổ tay có chứa các tác phẩm của nghệ sĩ huyền thoại Leonardo da Vinci.

Cuốn sổ, được viết vào khoảng năm 1508, là một trong số 30 cuốn sổ mà da Vinci dùng để ghi chép trong suốt cuộc đời của ông về nhiều chủ đề khác nhau. Nó gồm 72 trang với khoảng 300 ghi chú và bản vẽ chi tiết, tất cả đều liên quan đến chủ đề chung về nước và cách nó di chuyển. Các chuyên gia nói rằng da Vinci dùng nó để vẽ nháp cho nền bức tranh kiệt tác của mình, Mona Lisa. Các ghi chú, được viết bằng mực nâu và phấn, đọc từ phải sang trái, là một ví dụ về kỹ thuật viết ngược mà da Vinci ưa chuộng. Continue reading “12/12/1980: Sổ ghi chép của Da Vinci được bán với giá hơn 5 triệu USD”

04/05/1980: Tito qua đời

Nguồn: Tito dies, History.com

Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

Vào ngày này năm 1980, Josip Broz Tito, lãnh đạo cộng sản của Nam Tư từ năm 1945, đã qua đời ở tuổi 88 tại Belgrade. Trong suốt 35 năm lãnh đạo của mình, Tito đã dẫn dắt Nam Tư theo một đường lối kết hợp giữa việc tuân thủ giáo điều chủ nghĩa Mác-xít với một mối quan hệ độc lập và thường mang tính mâu thuẫn với Liên Xô.

Sinh ra trong một gia đình nông dân, Tito đã tiếp nhận chủ nghĩa cộng sản khi còn là một thanh niên. Ông trở nên nổi tiếng tại Nam Tư bắt đầu từ Thế chiến II khi lãnh đạo các nhóm kháng chiến chống lại lực lượng chiếm đóng của Đức Quốc xã và tay sai người Nam Tư của họ. Continue reading “04/05/1980: Tito qua đời”

24/04/1980: Nhiệm vụ giải cứu con tin tại Iran thất bại

Nguồn: Hostage rescue mission ends in disaster, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1980, một chiến dịch quân sự yếu kém nhằm giải cứu 52 con tin người Mỹ bị giam giữ ở Tehran đã kết thúc với tám lính Mỹ thiệt mạng và không có con tin nào được giải thoát.

Khi Khủng hoảng Con tin Iran kéo dài đến tháng thứ sáu và tất cả những lời kêu gọi ngoại giao với chính phủ Iran đều thất bại, Tổng thống Jimmy Carter đã ra lệnh tiến hành một chiến dịch quân sự như là nỗ lực cuối cùng để giải cứu các con tin. Trong chiến dịch này, ba trong số tám trực thăng đã gặp sự cố, làm đổ vỡ kế hoạch tấn công bằng đường hàng không. Chiến dịch sau đó bị hủy tại khu vực chuẩn bị ở Iran, nhưng trong quá trình rút quân, một trực thăng đã va chạm với một trong sáu máy bay vận tải C-130, giết chết 8 binh sĩ và làm bị thương 5 người khác. Continue reading “24/04/1980: Nhiệm vụ giải cứu con tin tại Iran thất bại”

02/01/1980: Thời kỳ hòa hoãn Mỹ-Xô chấm dứt

ronald_reagan

Nguồn: “U.S.-Russia detente ends,” History.com (truy cập ngày 01/01/2015).

Biên dịch: Nguyễn Huy Hoàng

Vào ngày này năm 1980, trong một phản ứng mạnh mẽ trước việc Liên Xô xâm lược Afghanistan tháng 12 năm 1979, Tổng thống Mỹ Jimmy Carter đã yêu cầu Thượng viện đình chỉ các hoạt động liên quan đến hiệp ước giới hạn vũ khí chiến lược SALT II và triệu hồi đại sứ Mỹ tại Moskva. Những động thái này gửi đi một thông điệp rằng thời kỳ hòa hoãn và quan hệ kinh tế và ngoại giao thân thiện hơn được thiết lập giữa Mỹ và Liên Xô trong thời kỳ chính quyền Richard Nixon (1969–74) đã chấm dứt.

Tổng thống Carter lo ngại rằng cuộc xâm lược Afghanistan của Liên Xô, trong đó khoảng 30.000 quân Xô viết đã đổ vào quốc gia này và thiết lập một chính quyền bù nhìn, sẽ đe dọa sự ổn định của các nước láng giềng chiến lược như Iran và Pakistan, và có thể giúp Liên Xô giành quyền kiểm soát phần lớn các nguồn cung dầu lửa của thế giới. Nhà Trắng coi các hành động của Liên Xô là “một mối đe dọa nghiêm trọng đối với hòa bình.” Continue reading “02/01/1980: Thời kỳ hòa hoãn Mỹ-Xô chấm dứt”

01/06/1980: CNN ra đời

Nguồn: “CNN launches,” History.com (truy cập ngày 31/5/2015).

Biên dịch & Hiệu đính: Nguyễn Huy Hoàng

Ngày mùng 1 tháng 6 năm 1980, CNN (Cable News Network – mạng tin tức truyền hình cáp), mạng tin tức truyền hình 24 giờ đầu tiên của thế giới, đã phát đi bản tin đầu tiên của mình. CNN bắt đầu phát sóng vào lúc 18:00 giờ EST (Giờ chuẩn miền Đông, tức 23:00 giờ GMT) từ trụ sở chính tại thành phố Atlanta, Georgia, với một bản tin về vụ ám sát hụt lãnh đạo dân quyền Vernon Jordan.

CNN đi vào hoạt động để thay đổi quan điểm cho rằng tin tức chỉ có thể được phát đi trong những thời điểm cố định trong ngày. Tại thời điểm CNN ra mắt, ba mạng lớn là ABC (Công ty Truyền thông Mỹ), CBS (Hệ thống Truyền thông Columbia) và NBC (Công ty Truyền thông Quốc gia) và những chương trình phát sóng 30 phút hàng đêm của họ đang thống lĩnh mảng tin tức truyền hình. Ban đầu được phát sóng tới chưa đến hai triệu gia đình Mỹ, ngày nay CNN đã được theo dõi bởi hơn 89 triệu hộ gia đình Mỹ và hơn 160 triệu gia đình quốc tế. Continue reading “01/06/1980: CNN ra đời”