Author: Kim Phụng

23/01/1941: Lindbergh khuyên Mỹ đàm phán với Hitler

Nguồn: Lindbergh to Congress: Negotiate with Hitler, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1941, Charles A. Lindbergh, người được xem là anh hùng dân tộc của Mỹ kể từ sau chuyến bay một mình không ngừng qua Đại Tây Dương, đã ra điều trần trước Ủy Ban Đối Ngoại Hạ Viện về Đạo luật Lend-Lease và đề xuất rằng Mỹ nên đàm phán một hiệp ước trung lập với Hitler.

Lindbergh sinh năm 1902 tại Detroit, có cha là một Hạ nghị sĩ. Niềm đam mê với việc bay trên bầu trời đã khiến ông theo học tại trường hàng không Lincoln, Nebraska, và sau đó trở thành một phi công kiêm liên lạc viên. Ông thường xuyên bay theo con đường từ St. Louis đến Chicago, và rồi bất ngờ quyết định cố gắng để trở thành phi công đầu tiên bay một mình không nghỉ từ New York đến Paris. Continue reading “23/01/1941: Lindbergh khuyên Mỹ đàm phán với Hitler”

22/01/1840: Thực dân Anh đặt chân đến New Zealand

Nguồn: British colonists reach New Zealand, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1840, dưới sự lãnh đạo của chính khách người Anh – Edward G. Wakefield, thực dân Anh lần đầu tiên đặt chân đến cảng Nicholson trên đảo Auckland, New Zealand.

Năm 1642, hoa tiêu người Hà Lan, Abel Tasman, đã trở thành người châu Âu đầu tiên khám phá ra quần đảo ở Nam Thái Bình Dương mà sau này được gọi là New Zealand. Khi cố gắng cập bến lên đất liền, một số thành viên trong đoàn của Tasman đã bị các chiến binh Maori bản địa giết chết. Nguyên nhân là vì người Maori xem tiếng kèn trumpet ra hiệu của người châu Âu là dấu hiệu của một cuộc chiến. Continue reading “22/01/1840: Thực dân Anh đặt chân đến New Zealand”

21/01/1793: Vua Louis XVI bị xử tử

Nguồn: King Louis XVI executed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1793, một ngày sau khi bị buộc tội cấu kết với ngoại bang và bị tuyên án tử hình bởi Quốc Ước (National Convention), Vua Louis XVI đã bị đưa lên máy chém ở Quảng trường Cách mạng tại Paris.

Louis XVI lên ngôi năm 1774. Ngay từ đầu, ông đã không phải người thích hợp để xử lý các vấn đề tài chính nghiêm trọng thừa hưởng từ ông nội của mình, vua Louis XV. Năm 1789, trong một nỗ lực cuối cùng để giải quyết cuộc khủng hoảng tài chính của đất nước, Louis triệu tập Hội nghị các Đẳng cấp (States-General) gồm đại diện của Đẳng cấp thứ nhất (tăng lữ), Đẳng cấp thứ hai (quý tộc), và Đẳng cấp thứ ba (gồm đại tư sản, tư sản công thương, tiểu tư sản và các tầng lớp nhân dân nghèo). Continue reading “21/01/1793: Vua Louis XVI bị xử tử”

20/01/1841: Hồng Kông được nhượng lại cho Anh

Nguồn: Hong Kong ceded to the British, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1841, trong giai đoạn Chiến tranh Nha phiến lần I, Trung Quốc đã nhượng đảo Hồng Kông cho Anh thông qua việc ký Hiệp ước Xuyên Tỵ (hay Xuyên Tỵ Thảo ước, Chuenpi Convention). Đây là thỏa thuận nhằm chấm dứt xung đột Anh – Trung đầu tiên.

Năm 1839, người Anh đã xâm lược Trung Quốc nhằm đàn áp những chống đối về việc nước này can thiệp vào kinh tế và chính trị của Trung Quốc. Một trong những hành động đầu tiên của Anh trong cuộc chiến là chiếm lấy Hồng Kông, một hòn đảo thưa người nằm ngoài khơi bờ biển đông nam Trung Quốc. Năm 1841, người Trung Quốc buộc phải nhượng lại đảo này cho Anh. Sang năm 1842, Hiệp ước Nam Kinh (Treaty of Nanking) được ký kết, chính thức chấm dứt Chiến tranh Nha phiến lần I. Continue reading “20/01/1841: Hồng Kông được nhượng lại cho Anh”

19/01/1950: CHND Trung Hoa công nhận Việt Nam DCCH

Nguồn: Communist China recognizes North Vietnam, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1950, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (PRC) đã chính thức công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Hành động này giúp chế độ cộng sản của Hồ Chí Minh có được những hỗ trợ tài chính và quân sự mà họ cần trong cuộc chiến chống Pháp. Đồng thời, nó cũng thúc đẩy Mỹ giữ một vai trò tích cực và năng động hơn trong xung đột ở khu vực Đông Nam Á.

Thực dân Pháp và lực lượng cách mạng của Hồ Chí Minh đã tranh giành quyền kiểm soát Việt Nam kể từ khi kết thúc Thế chiến II. Mặc dù duy trì lập trường trung lập, chính quyền của Tổng thống Harry S. Truman thực ra vẫn hỗ trợ người Pháp về tiền và vật chất. Continue reading “19/01/1950: CHND Trung Hoa công nhận Việt Nam DCCH”

18/01/1919: Hội nghị Hòa bình Paris khai mạc

Nguồn: Post-World War I peace conference begins in Paris, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1919, tại Paris nước Pháp, một nhóm các lãnh đạo quyền lực nhất thế giới đã gặp nhau để bắt đầu cuộc đàm phán phức tạp chính thức đánh dấu sự kết thúc Thế chiến I. Trong vòng sáu tháng tới, phe Hiệp ước (Pháp, Anh, Mỹ và Ý) – những người giành chiến thắng – sẽ đưa ra nhiều quyết định quan trọng tại Paris.

Trong hầu hết các cuộc họp, Tổng thống Mỹ Woodrow Wilson đã đấu tranh cho ý tưởng của ông về một “hòa bình không có chiến thắng” (peace without victory) và đảm bảo rằng Đức, lãnh đạo của Liên minh Trung tâm, đồng thời là kẻ thua cuộc lớn nhất trong cuộc chiến, sẽ không bị trừng phạt quá mức. Mặt khác, Thủ tướng hai nước Pháp và Anh, Georges Clemenceau và David Lloyd George, lại cho rằng việc trừng phạt Đức một cách thích đáng đồng thời duy trì thế yếu của nước này là cách duy nhất để đền bù cho những tổn thất to lớn của cuộc chiến. Continue reading “18/01/1919: Hội nghị Hòa bình Paris khai mạc”

17/01/1893: Người Mỹ lật đổ chế độ quân chủ Hawaii

Nguồn: Americans overthrow Hawaiian monarchy, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1893, tại quần đảo Hawaii, một nhóm những người trồng mía đường Mỹ do Sanford Ballard Dole dẫn đầu đã lật đổ Nữ hoàng Liliuokalani của Hawaii và lập ra một chính quyền mới do Dole làm Tổng thống. John L. Stevens, Đại sứ Mỹ ở Hawaii, đã biết trước về cuộc đảo chính này, và 300 lính thủy quân lục chiến từ tàu tuần dương Boston đã được huy động đến Hawaii, nhằm bảo vệ cho các công dân Mỹ.

Những cư dân đầu tiên ở quần đảo Hawaii là những nhà thám hiểm Polynesian đặt chân đến đây vào khoảng thế kỷ 8. Sang đầu thế kỷ 18, các thương nhân Mỹ cũng bắt đầu đến Hawaii để khai thác gỗ đàn hương trên đảo, vì đây là món hàng đắt giá ở Trung Quốc vào thời bấy giờ. Continue reading “17/01/1893: Người Mỹ lật đổ chế độ quân chủ Hawaii”

16/01/1979: Mohammad Reza Shah Pahlavi trốn khỏi Iran

Nguồn: Shah flees Iran, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1979, khi phải đối mặt với binh biến và nhiều cuộc biểu tình bạo lực chống lại chế độ của ông, Mohammad Reza Shah Pahlavi, người cai trị Iran kể từ năm 1941, đã buộc phải rời khỏi đất nước. Mười bốn ngày sau đó, Ayatollah Ruhollah Khomeini, lãnh đạo tinh thần của cuộc cách mạng Hồi giáo, đã trở về sau 15 năm sống lưu vong và giành quyền kiểm soát Iran.

Năm 1941, quân Anh và Liên Xô đã tiến vào chiếm đóng Iran. Trước sự nghi ngờ của người Anh và người Liên Xô, nhà vua (Shah) đầu tiên của triều Pahlavi đã bị buộc phải thoái vị và nhường ngôi cho con trai là Mohammad Reza. Nhà vua mới hứa sẽ duy trì chế độ quân chủ lập hiến nhưng thực ra vẫn thường can thiệp vào chính phủ dân cử. Sau khi một âm mưu của phe cộng sản chống lại ông thất bại vào năm 1949, Reza lại càng tập trung quyền lực vào tay mình. Continue reading “16/01/1979: Mohammad Reza Shah Pahlavi trốn khỏi Iran”

15/01/1970: Qaddafi trở thành Thủ tướng Libya

Nguồn: Qaddafi becomes premier of Libya, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1970, Muammar al-Qaddafi, vị đại tá trẻ tuổi, đồng thời là lãnh đạo cuộc lật đổ vua Idris hồi tháng 09/1969, đã được Đại Hội Đồng Nhân Dân (General People’s Congress) tuyên bố là người đứng đầu Libya.

Sinh ra trong một túp lều ở vùng sa mạc Libya, Qaddafi là con trai của một người du mục. Ông theo học tại một học viện quân sự ở Libya, và sau đó được thăng chức nhanh chóng trong quân đội. Là một người theo chủ nghĩa dân tộc Ả Rập nhiệt thành, Qaddafi cùng một nhóm sĩ quan âm mưu lật đổ chế độ quân chủ Libya. Họ đã thành công vào ngày 01/09/1969. Continue reading “15/01/1970: Qaddafi trở thành Thủ tướng Libya”

14/01/1943: Hội nghị Casablanca bắt đầu

Nguồn: Roosevelt and Churchill begin Casablanca Conference, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1943, Thủ tướng Winston Churchill và Tổng thống Franklin D. Roosevelt cùng với phái đoàn của mình nhóm họp tại Casablanca, Morocco. Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về chiến lược và nghiên cứu giai đoạn tiếp theo của Thế chiến II. Cuộc họp này đánh dấu lần đầu tiên một vị Tổng thống rời khỏi đất Mỹ trong thời chiến. Các thành viên còn lại của buổi họp là hai lãnh đạo của chính phủ Pháp đang sống lưu vong, tướng Charles de Gaulle và tướng Henri Giraud, những người đã được đảm bảo về một nước Pháp thống nhất sau chiến tranh. Continue reading “14/01/1943: Hội nghị Casablanca bắt đầu”

13/01/1128: Giáo Hoàng công nhận các Hiệp Sĩ dòng Đền

Nguồn: Pope recognizes Knights Templar, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1128, Đức Thánh Cha Honorius II đã ban phê chuẩn của Giáo Hoàng cho các Hiệp Sĩ dòng Đền (Knights Templar) đồng thời tuyên bố rằng đây là Đạo quân của Đức Chúa.

Một hiệp sĩ người Pháp, Hugues de Payens, đã thành lập nhóm Hiệp Sĩ dòng Đền vào năm 1118, với nhiệm vụ bảo vệ những người Kitô hữu trên đường hành hương đến Đất Thánh trong suốt giai đoạn Thập Tự Chinh – một thời kỳ với hàng loạt các cuộc viễn chinh chống lại người Hồi giáo ở Palestine. Tên gọi Hiệp Sĩ dòng Đền được đặt theo “trụ sở chính” của tổ chức này – Đền Núi Jerusalem. Continue reading “13/01/1128: Giáo Hoàng công nhận các Hiệp Sĩ dòng Đền”

12/01/1943: Liên Xô chọc thủng cuộc bao vây Leningrad

Nguồn: Soviet forces penetrate the siege of Leningrad, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1943, quân đội Liên Xô đã chọc thủng cuộc bao vây Leningrad của quân Đức, vốn đã kéo dài một năm rưỡi. Lực lượng của Liên Xô đã tạo ra “một lỗ hổng” phá vỡ vòng vây của Đức, cho phép đưa thêm nhiều hàng tiếp viện dọc theo hồ Ladoga.

Sau khi xâm lược Liên Xô vào tháng 06/1941, Đức đã tiến thẳng đến Leningrad, thành phố lớn thứ hai ở Liên Xô. Trong tháng 8, quân Đức tiếp cận từ phía tây và phía nam, bao vây thành phố và vô hiệu hóa đường sắt Leningrad – Moskva. Người Đức đã cố gắng chiếm Leningrad nhưng thất bại. Trước tình hình đó, Hitler đã quyết định tiến hành bao vây, không cho bất cứ ai ra vào thủ đô của nước Nga cổ. Continue reading “12/01/1943: Liên Xô chọc thủng cuộc bao vây Leningrad”

11/01/1956: Ngô Đình Diệm ban hành Sắc Lệnh Số 6

Nguồn: Diem issues Ordinance No. 6, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1956, Tổng thống Việt Nam Cộng hòa Ngô Đình Diệm đã ban hành Sắc lệnh số 6, cho phép bắt giữ các cựu thành viên Việt Minh và những người “được coi là nguy hiểm đối với quốc phòng và an ninh chung.”

Việt Minh là tổ chức cộng sản đã lật đổ chế độ thực dân Pháp và lên nắm quyền kiểm soát chính phủ miền Bắc Việt Nam vào tháng 10/1954. Việc cho phép bắt giữ các cựu thành viên Việt Minh là một nỗ lực của Diệm nhằm củng cố quyền lực của ông tại miền Nam. Trước đó, ông đã dập tắt sự phản đối từ nhiều tôn giáo và còn tiến hành một chương trình chống lại các thành viên Việt Minh bấy giờ vẫn đang ở miền Nam. Continue reading “11/01/1956: Ngô Đình Diệm ban hành Sắc Lệnh Số 6”

10/01/1989: Cuba bắt đầu rút quân khỏi Angola

Nguồn: Cuban troops begin withdrawal from Angola, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1989, theo một phần trong thỏa thuận nhằm giảm căng thẳng Chiến tranh Lạnh và kết thúc chiến tranh ở Angola, quân đội Cuba đã bắt đầu rút khỏi quốc gia châu Phi này. Đây cũng là một phần trong nỗ lực ngoại giao đa phương nhằm kết thúc cuộc xung đột mà có thời điểm có sự can dự của Liên Xô, Mỹ, Bồ Đào Nha, và Nam Phi.

Angola chính thức trở thành một quốc gia độc lập vào năm 1975, nhưng ngay từ trước khi tuyên bố độc lập, nhiều nhóm ở thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha này đã chiến đấu để giành quyền kiểm soát. Mặt trận Dân tộc Giải phóng Angola (FNLA) được Mỹ hỗ trợ, Phong trào Nhân dân Giải phóng Angola (MPLA) lại được Liên Xô và Cuba ủng hộ, còn Liên minh Quốc gia vì Độc lập Toàn vẹn của Angola (UNITA) thì nhận viện trợ từ bất cứ nguồn nào, gồm cả Nam Phi và Trung Quốc. Cả Mỹ, Liên Xô và Trung Quốc đều tin rằng Angola là chiến trường quan trọng đối với sự thống trị chính trị của mình ở khu vực miền nam châu Phi giàu khoáng sản và mang tính chiến lược. Continue reading “10/01/1989: Cuba bắt đầu rút quân khỏi Angola”

09/01/1493: Columbus nhầm lợn biển là tiên cá

Nguồn: Columbus mistakes manatees for mermaids, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1493, khi đi qua vùng biển gần Dominica, nhà thám hiểm người Ý Christopher Columbus đã nhìn thấy ba “nàng tiên cá” – mà thực ra chỉ là ba con lợn biển. Ông kể lại rằng “chúng chẳng đẹp bằng một nửa những gì ta tưởng tượng.” Sáu tháng trước đó, Columbus đã cùng ba con tàu – Nina, Pinta và Santa Maria – giăng buồm từ Tây Ban Nha qua Đại Tây Dương, với hy vọng tìm đường đến châu Á. Nhưng chuyến đi này, chuyến đi đầu tiên trong số bốn chuyến hải trình của ông, lại đưa Columbus đến châu Mỹ – “Tân Thế Giới.” Continue reading “09/01/1493: Columbus nhầm lợn biển là tiên cá”

08/01/1976: Chu Ân Lai qua đời

Nguồn: Chinese leader Zhou Enlai dies, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1976, Chu Ân Lai, Thủ tướng Cộng hòa Nhân dân (CHND) Trung Hoa kể từ năm 1949, đã qua đời vì ung thư ở tuổi 77. Ông là người đứng thứ hai sau Mao Trạch Đông về tầm ảnh hưởng ở Trung Quốc. Ngoài những thành tựu trong vai trò lãnh đạo đất nước cộng sản, Chu còn đóng góp quan trọng cho quá trình đàm phán dẫn đến việc Mỹ chính thức công nhận CHND Trung Hoa vào năm 1979.

Chu Ân Lai sinh năm 1898. Ông bắt đầu tích cực tham gia vào Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) vào thập niên 1920. Sau đó, Chu nhanh chóng được thăng cấp và trở thành một trong những cố vấn đáng tin cậy nhất của Mao Trạch Đông, đặc biệt là nhờ vào các kỹ năng đàm phán và ngoại giao của ông. Continue reading “08/01/1976: Chu Ân Lai qua đời”

06/01/1838: Morse công bố hệ thống điện báo đầu tiên

Nguồn: Morse demonstrates telegraph, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1838, hệ thống điện báo của Samuel Morse được công bố lần đầu tiên ở Xưởng Cơ khí Speedwell tại Morristown, New Jersey. Máy Morse là một thiết bị sử dụng xung điện để truyền tải qua dây cáp những thông điệp đã được mã hóa. Chiếc máy đã cách mạng hóa thông tin liên lạc đường dài, và được sử dụng rất phổ biến trong những năm 1920 và 1930.

Samuel Finley Breese Morse sinh ngày 27/04/1791, tại Charlestown, Massachusetts. Ông theo học Đại học Yale, nơi mà ông đã dành sự quan tâm của mình cho nghệ thuật và kỹ thuật điện. Sau khi tốt nghiệp, Morse trở thành một họa sĩ. Năm 1832, trên con tàu trở về châu Âu, ông được nghe về một phát minh mới là nam châm điện, và từ đó nảy sinh ý tưởng về máy điện báo mà hoàn toàn không biết rằng đã có nhiều nhà khoa học khác cũng có ý tưởng tương tự. Continue reading “06/01/1838: Morse công bố hệ thống điện báo đầu tiên”

05/01/1968: “Mùa xuân Praha” bắt đầu

Nguồn: Prague Spring begins in Czechoslovakia, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1968, Alexander Dubček, một người Slovakia ủng hộ cải cách tự do, đã trở thành Bí thư thứ nhất của Đảng Cộng sản Tiệp Khắc, thay cho Antonin Novotny, cựu lãnh đạo theo đường lối kiểu Stalin. Trong vài tháng đầu tiên nắm quyền, Dubček đã tiến hành một loạt cải cách chính trị và kinh tế sâu rộng, bao gồm cả gia tăng tự do ngôn luận và phục hồi quyền cho các nhà bất đồng chính trị. Nỗ lực của Dubček để thành lập “chế độ cộng sản với khuôn mặt con người” đã được ủng hộ trên khắp cả nước, và giai đoạn tự do ngắn ngủi này đã được gọi là Mùa xuân Praha. Continue reading “05/01/1968: “Mùa xuân Praha” bắt đầu”

03/01/1959: Alaska trở thành bang thứ 49 của Hoa Kỳ

Nguồn: Alaska admitted into Union, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1959, Tổng thống Eisenhower đã ký một tuyên bố đặc biệt chính thức đưa Alaska thành tiểu bang thứ 49, đồng thời là tiểu bang lớn nhất của Mỹ.

Người châu Âu khám phá ra Alaska vào năm 1741, khi một đoàn thám hiểm người Nga, do hoa tiêu người Đan Mạch Vitus Bering dẫn đầu, tìm thấy đất liền Alaska. Sau đó, thợ săn Nga đã nhanh chóng đến Alaska, và khiến cho cư dân Aleut bản địa bị ảnh hưởng rất nặng nề vì nhiễm các căn bệnh ngoại nhập. Năm 1784, Grigory Shelikhov thành lập thuộc địa đầu tiên của Nga trên đảo Kodiak, Alaska. Đầu thế kỷ 19, các khu định cư của người Nga tràn xuống vùng bờ biển phía tây Bắc Mỹ, với các pháo đài được xây dựng ở cực nam, gần Vịnh Bodega, California. Continue reading “03/01/1959: Alaska trở thành bang thứ 49 của Hoa Kỳ”

02/01/1963: Chiến thắng Ấp Bắc

Nguồn: Viet Cong are successful at Ap Bac, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1963, tại Ấp Bắc, một ngôi làng ở Đồng bằng sông Cửu Long, cách Sài Gòn 50 dặm về phía tây nam, Việt Cộng đã gây thương vong nặng nề cho một lực lượng Nam Việt Nam vốn dĩ lớn hơn nhiều.

Khoảng 2.500 binh sĩ thuộc Sư đoàn 7 của quân đội miền Nam – dù được trang bị vũ khí tự động, xe bọc thép, thậm chí còn được máy bay ném bom và trực thăng hỗ trợ – nhưng vẫn không thể đánh bại một nhóm 300 quân du kích, những người đã mau chóng trốn thoát sau khi gây thiệt hại nặng nề cho lực lượng Nam Việt Nam. Continue reading “02/01/1963: Chiến thắng Ấp Bắc”