25/03/1911: Cháy Nhà máy Triangle Shirtwaist khiến 146 người chết 

Nguồn: Triangle Shirtwaist fire kills 146 in New York City, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1911, trong một trong những khoảnh khắc đen tối nhất của lịch sử ngành công nghiệp Mỹ, nhà máy của Công ty Triangle Shirtwaist tại Thành phố New York đã bốc cháy, khiến 146 công nhân tử vong. Thảm kịch này đã dẫn đến sự ra đời của một loạt các đạo luật và quy định nhằm bảo vệ sự an toàn của công nhân nhà máy.

Nhà máy Triangle, do Max Blanck và Isaac Harris làm chủ, nằm ở ba tầng trên cùng của Tòa nhà Asch cao 10 tầng tọa lạc tại trung tâm thành phố là Manhattan. Đây là một xưởng may bóc lột theo đúng nghĩa đen: một không gian nhỏ hẹp với nhiều khu làm việc và chật kín những công nhân nhập cư nghèo, chủ yếu là những thiếu nữ không nói được tiếng Anh. Continue reading “25/03/1911: Cháy Nhà máy Triangle Shirtwaist khiến 146 người chết “

Thế giới hôm nay: 25/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Nga đã tấn công vào một bệnh viện nhi ở miền bắc Ukraine, làm bị thương 28 người, gồm 4 trẻ em, theo lời các quan chức địa phương. Vụ tấn công xảy ra khi các quan chức Mỹ và Nga đang họp tại Ả Rập Saudi để thảo luận về một kế hoạch tạm dừng tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine và một thỏa thuận ngừng bắn tiềm năng ở Biển Đen nhằm cho phép nối lại hoạt động xuất khẩu ngũ cốc và nhiên liệu.

Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ đã bắt giữ hơn 1.100 người trong năm ngày biểu tình rầm rộ phản đối việc bỏ tù Ekrem Imamoglu, thị trưởng Istanbul và lãnh đạo phe đối lập. Chính phủ đã cấm tụ tập nơi công cộng tại nhiều thành phố, song hàng trăm nghìn người vẫn xuống đường biểu tình. Trong số những người bị bắt có 10 nhà báo. Phe đối lập cho rằng việc bắt giữ ông Imamoglu mang động cơ chính trị. Continue reading “Thế giới hôm nay: 25/03/2025”

Nga tăng cường chiến tranh hỗn hợp chống lại phương Tây

Nguồn: Andrei Soldatov và Irina Borogan, “Arsonist, Killer, Saboteur, Spy,” Foreign Affairs, 20/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trong lúc Trump ve vãn Putin, Nga đã bắt đầu leo thang chiến tranh hỗn hợp chống lại phương Tây.

Cuối tháng 1, chỉ một tuần sau nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ thứ hai của Donald Trump, một quan chức cấp cao của NATO đã nói với các thành viên của Nghị viện Châu Âu rằng việc Nga tăng cường sử dụng chiến tranh hỗn hợp là một mối đe dọa lớn đối với phương Tây. Trong phiên điều trần, James Appathurai, Phó Trợ lý Tổng Thư ký NATO về đổi mới, hỗn hợp, và mạng, đã mô tả “các vụ phá hoại diễn ra trên khắp các quốc gia NATO trong vài năm trở lại đây,” bao gồm nhiều vụ tàu hỏa trật bánh, đốt phá, tấn công vào cơ sở hạ tầng, và thậm chí là các âm mưu ám sát nhắm vào các giám đốc công nghiệp hàng đầu. Kể từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin phát động cuộc chiến toàn diện ở Ukraine vào năm 2022, các chiến dịch phá hoại có liên quan đến tình báo Nga đã được ghi nhận tại 15 quốc gia. Phát biểu với báo chí sau phiên điều trần vào tháng 1, Appathurai tuyên bố đã đến lúc NATO phải chuyển sang “tư thế chiến tranh” để đối phó với các cuộc tấn công leo thang này. Continue reading “Nga tăng cường chiến tranh hỗn hợp chống lại phương Tây”

Thế giới hôm nay: 24/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Ekrem Imamoglu, đối thủ chính của tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan, đã chính thức bị bắt giam ngay sau khi đảng của ông xác nhận ông là ứng viên tranh cử tổng thống năm 2028 vào Chủ nhật. Hôm thứ Tư, cảnh sát đã bắt giữ vị thị trưởng nổi tiếng của Istanbul với cáo buộc tham nhũng, làm bùng nổ làn sóng biểu tình lớn. Ông Imamoglu phủ nhận các cáo buộc. “Tôi sẽ không bao giờ khuất phục,” ông viết trên X từ trong tù.

Nội các Israel đã thông qua một kiến nghị bất tín nhiệm đối với tổng chưởng lý Gali Baharav-Miara, chỉ vài ngày sau khi sa thải lãnh đạo cơ quan an ninh. Đây là bước đầu tiên trong quá trình bãi nhiệm bà. Đáp lại, bà Baharav-Miara cáo buộc chính phủ đang tìm cách đứng “trên pháp luật.” Trong khi đó, thân nhân của các con tin đã biểu tình phản đối việc chính phủ nối lại không kích ở Gaza. Giới chức Palestine cho biết hơn 50.000 người đã thiệt mạng tại đây trong 18 tháng qua. Continue reading “Thế giới hôm nay: 24/03/2025”

Chính trị Trung Quốc đang trong giai đoạn bình lặng trước cơn bão

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Chinese politics may be in a calm before the storm,” Nikkei Asia, 20/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Tập quyết định chơi an toàn bằng cách trì hoãn các quyết định về nhân sự chủ chốt và dự luật kinh tế.

Chính trị Trung Quốc đã rơi vào tình trạng im ắng đáng sợ.

Chính quyền của Chủ tịch Tập Cận Bình không còn lựa chọn nào khác ngoài việc phải giữ thế phòng thủ và trì hoãn các quyết định quan trọng về nhân sự trong bối cảnh gặp nhiều khó khăn về chính trị và kinh tế. Continue reading “Chính trị Trung Quốc đang trong giai đoạn bình lặng trước cơn bão”

23/03/1806: Lewis và Clark rời Pháo đài Clatsop

Nguồn: Lewis and Clark depart Fort Clatsop, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1806, sau khi trải qua một mùa đông ẩm ướt và buồn tẻ gần Bờ biển Thái Bình Dương, Lewis và Clark đã quyết định rời Pháo đài Clatsop và hướng về phía đông để về nhà.

“Đoàn Khám phá” của hai người đã đến Thái Bình Dương vào tháng 11 năm trước, sau khi chật vật vượt qua Dãy Rocky hiểm trở. Họ đến trú đông ở phía nam Sông Columbia, tại một nơi được gọi là Pháo đài Clatsop để vinh danh bộ tộc người Mỹ bản địa địa phương. Thời tiết mưa gió và tình trạng thiếu thịt tươi đã ảnh hưởng nặng nề đến họ, và không một ai trong Đoàn Khám phá hối hận khi rời Pháo đài Clatsop. Continue reading “23/03/1806: Lewis và Clark rời Pháo đài Clatsop”

Tên lửa Oreshnik mới nhất của Nga là tin xấu cho NATO

Nguồn: Decker Eveleth, “The Latest Russian Missile Is Bad News for NATO,” Foreign Policy, 17/03/2025.

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Oreshnik là một con quái vật khác biệt hoàn toàn với những tên lửa tiền nhiệm của nó.

Tháng 11 năm ngoái, Nga đã phóng một loại tên lửa mới vào Ukraine. Moscow đã ra mắt tên lửa đạn đạo tầm trung Oreshnik (có nghĩa là “cây phỉ” trong tiếng Nga) trong một cuộc tấn công vào Dnipro. Dù chỉ sử dụng đạn con loại trơ, nhưng đây lại là một nỗ lực khác của Tổng thống Nga Vladimir Putin nhằm thể hiện sự sẵn sàng leo thang của mình. Continue reading “Tên lửa Oreshnik mới nhất của Nga là tin xấu cho NATO”

22/03/1945: Liên đoàn Ả Rập được thành lập

Nguồn: Arab League formed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1945, các đại diện từ Ai Cập, Syria, Lebanon, Transjordan, Ả Rập Saudi, Iraq, và Yemen đã nhóm họp tại Cairo để thành lập Liên đoàn Ả Rập, một tổ chức khu vực của các quốc gia Ả Rập.  Continue reading “22/03/1945: Liên đoàn Ả Rập được thành lập”

Hình ảnh của Trung Quốc gặp thách thức sau sự cố tràn a-xít tại Zambia

Nguồn: James Palmer, “China Faces PR Challenge in Zambia”,  Foreign Policy, 18/03/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Sự cố tràn chất thải a-xít từ một mỏ đồng thuộc sở hữu của Trung Quốc đã làm ô nhiễm tuyến đường thủy quan trọng nhất của Zambia.

Tiêu điểm tuần này: Vụ tràn a-xít nghiêm trọng tại một mỏ đồng Trung Quốc làm ô nhiễm một con sông ở Zambia; Trung Quốc tìm cách cản trở kế hoạch của liên danh do BlackRock đứng đầu nhằm mua lại cảng ở kênh đào Panama; Các khoản cắt giảm của chính quyền Trump đối với Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) và Đài Á Châu Tự Do (RFA) làm tổn hại đến khả năng hiểu biết về Trung Quốc tại Mỹ. Continue reading “Hình ảnh của Trung Quốc gặp thách thức sau sự cố tràn a-xít tại Zambia”

Thế giới hôm nay: 21/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Ukraine đã tấn công bằng máy bay không người lái vào một sân bay quân sự của Nga cách tiền tuyến khoảng 700km. Các quan chức Ukraine cho biết căn cứ này là nơi đặt các máy bay ném bom chiến lược được Nga dùng để tấn công Ukraine. Trong khi đó, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết Nga đang ngăn cản một lệnh ngừng bắn toàn diện bằng cách đưa ra “những yêu cầu không cần thiết chỉ khiến chiến tranh kéo dài thêm.” Hôm thứ Năm, Ukraine và Nga đã đồng ý ngừng tấn công vào cơ sở hạ tầng năng lượng của nhau.

Ít nhất 85 người đã thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel vào dải Gaza, theo các quan chức y tế tại vùng lãnh thổ này. Hamas đáp trả bằng cách phóng ba quả rocket vào Israel, tất cả đều bị đánh chặn hoặc rơi lệch mục tiêu. Sự việc diễn ra sau khi Israel nối lại các chiến dịch trên bộ tại Gaza, đặc biệt là xung quanh hành lang Netzarim, tuyến đường chia cắt phía bắc và phía nam của dải đất. Continue reading “Thế giới hôm nay: 21/03/2025”

Chuẩn bị cho Kỷ nguyên hạt nhân tiếp theo

Nguồn: Gideon Rose, “Get Ready for the Next Nuclear Age,” Foreign Affairs, 08/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Trump có thể thúc đẩy sự phổ biến vũ khí hạt nhân như thế nào?

Khi chính quyền Trump thứ hai nhanh chóng phá bỏ các yếu tố quan trọng của trật tự quốc tế thời hậu chiến, dường như họ đã không tính đến một số hậu quả hiển nhiên từ hành động của mình – chẳng hạn như việc kích hoạt một cuộc chạy đua vũ khí hạt nhân mới, lần này không phải bởi các nhóm khủng bố hay các quốc gia bất hảo, mà bởi chính những quốc gia từng được gọi là đồng minh của Mỹ. Continue reading “Chuẩn bị cho Kỷ nguyên hạt nhân tiếp theo”

20/03/1852: “Túp lều Bác Tom” được xuất bản  

Nguồn: “Uncle Tom’s Cabin” is published, History.com 

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng 

Vào ngày này năm 1852, tiểu thuyết chống chế độ nô lệ của Harriet Beecher Stowe, Túp lều Bác Tom (tựa gốc: Uncle Tom’s Cabin), đã được xuất bản. Tác phẩm đã bán được 300.000 bản trong vòng ba tháng và được đọc rộng rãi đến mức khi Tổng thống Abraham Lincoln gặp Stowe vào năm 1862, ông được cho là đã nói, “Thì ra đây là người phụ nữ nhỏ bé đã phát động cuộc chiến lớn này.”  Continue reading “20/03/1852: “Túp lều Bác Tom” được xuất bản  “

Thế giới hôm nay: 20/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) thông báo nối lại các hoạt động tác chiến trên bộ “có trọng điểm” tại Dải Gaza, đặc biệt là xung quanh hành lang Netzarim, con đường cắt đôi vùng lãnh thổ này. Các quan chức y tế Palestine cho biết không kích của Israel đã khiến 20 người thiệt mạng, bao gồm một nhân viên Liên Hợp Quốc. Hôm thứ Ba, một cuộc không kích lớn của Israel đã giết chết ít nhất 400 người, phá vỡ hy vọng kéo dài lệnh ngừng bắn mong manh với Hamas.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ giữ nguyên lãi suất cơ bản ở mức từ 4,25% đến 4,5%. Ngân hàng trung ương đã điều chỉnh dự báo cho năm 2025, với dự đoán kinh tế Mỹ sẽ chỉ tăng trưởng 1,7% (thay vì 2,1% như dự báo hồi tháng 12) trong khi lạm phát cơ bản sẽ ở mức 2,8% (thay vì 2,5%). Continue reading “Thế giới hôm nay: 20/03/2025”

Viện trợ nước ngoài của Trung Quốc chuyển hướng sang ‘nhỏ và đẹp’

Nguồn: Gu Bin và Zou Renge, “China’s Pivot to ‘Small and Beautiful’ Foreign Aid,” The Diplomat, 13/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Bắc Kinh đang phản ứng lại với những lời chỉ trích quốc tế trước đây và sự suy thoái kinh tế trong nước, đồng thời sử dụng một công cụ tiết kiệm chi phí để tăng cường ảnh hưởng ở phương Nam toàn cầu.

Xuất hiện lần đầu tiên trong bối cảnh Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), thuật ngữ “nhỏ và đẹp” giờ đây đang ngày càng định hình lại chương trình viện trợ nước ngoài của Trung Quốc. Vào ngày 18/02/2025, Cơ quan Hợp tác Phát triển Quốc tế Trung Quốc (CIDCA) đã công bố báo cáo về “Các dự án ‘nhỏ và đẹp’“ trong hợp tác nước ngoài của đất nước. Hành động này đánh dấu sự chuyển dịch đáng kể từ nhiều thập kỷ ưu tiên các dự án quy mô lớn và các khoản cho vay khổng lồ, sang tập trung vào các dự án bền vững và dựa vào cộng đồng. Continue reading “Viện trợ nước ngoài của Trung Quốc chuyển hướng sang ‘nhỏ và đẹp’”

Thời khắc của châu Âu không chỉ là sự lặp lại của chủ nghĩa Gaulle

Nguồn: Sylvie Kauffmann, “Europe’s moment is more than reheated Gaullism,” Financial Times, 18/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Macron có thể chưa vội khoe khoang, nhưng cuộc thập tự chinh của ông cho quyền tự chủ chiến lược dường như cuối cùng đã được chứng minh là đúng đắn.

Vào tháng 11/1959, trong một buổi họp báo, Tổng thống Pháp Charles de Gaulle đã tự hỏi rằng: “Ai có thể nói trước điều gì sẽ xảy ra vào ngày mai? Ai có thể dám chắc rằng hai cường quốc đang độc quyền vũ khí hạt nhân sẽ không thỏa thuận phân chia thế giới với nhau?”

Quyết tâm xây dựng lực lượng răn đe hạt nhân của riêng Pháp (“force de frappe”) và tiến hành các vụ thử hạt nhân bất chấp sự phản đối của Mỹ và Liên Xô, de Gaulle đã công khai thảo luận vấn đề này với Tổng thống Dwight Eisenhower từ hai tháng trước đó. Dù họ bất đồng quan điểm, nhưng nhà sử học người Pháp Maurice Vaïsse nhớ lại, Eisenhower sau đó đã thừa nhận rằng “Chúng ta sẽ phản ứng như de Gaulle nếu chúng ta ở vị trí của ông ấy.” Continue reading “Thời khắc của châu Âu không chỉ là sự lặp lại của chủ nghĩa Gaulle”

Thế giới hôm nay: 19/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Trong một cuộc điện đàm với Donald Trump, Vladimir Putin dường như đã từ chối lệnh ngừng bắn 30 ngày với Ukraine nhưng đồng ý dừng tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng, theo Điện Kremlin. Nhà Trắng cho biết các cuộc đàm phán mới về thỏa thuận ngừng bắn và hòa bình lâu dài sẽ bắt đầu “ngay lập tức” ở Trung Đông — một “khu vực hợp tác tiềm năng” giữa Mỹ và Nga.

Thủ tướng Israel Binyamin Netanyahu cảnh báo các cuộc không kích mới nhất của nước này ở Gaza chỉ là “khởi đầu.” Trong một bài phát biểu trên truyền hình, ông Netanyahu cáo buộc Hamas đã từ chối các đề xuất thả thêm con tin khi đàm phán. Ông cam kết tất cả các cuộc đàm phán trong tương lai sẽ “chỉ được tiến hành dưới làn đạn.” Ít nhất 400 người đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công mới của Israel vào Gaza hôm thứ Ba. Continue reading “Thế giới hôm nay: 19/03/2025”

Vị giám đốc Wirecard đào tẩu, tình báo Nga, và đường dây gián điệp Bulgaria

Nguồn: Helen Warrell, Martha Muir, và Daria Mosolova, “The Wirecard fugitive, Russian intelligence and a Bulgarian spy ring,” Financial Times, 08/03/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một phiên tòa xét xử gián điệp ở London đã cung cấp những thông tin hiếm hoi về các hoạt động của Jan Marsalek, cựu giám đốc vận hành (COO) của Wirecard, và cách Moscow đang thuê ngoài hoạt động gián điệp của mình.

Vào một buổi tối tháng 09/2021, lúc gần 8 giờ, hai người đàn ông bắt đầu một cuộc trò chuyện bất thường trên ứng dụng nhắn tin Telegram: làm thế nào để bắt cóc một nhân vật đào tẩu người Nga mà họ tin là đang trốn ở Montenegro.

Một trong hai người là Orlin Roussev, chuyên gia công nghệ người Bulgaria đang làm việc tại văn phòng tại nhà ở Great Yarmouth, một thị trấn ven biển cổ xưa nằm ở phía đông nước Anh. Người kia là Jan Marsalek, một trong những người đàn ông bị truy nã gắt gao nhất ở châu Âu, cựu giám đốc vận hành của Wirecard, công ty thanh toán gian lận của Đức vừa sụp đổ một năm trước đó. Continue reading “Vị giám đốc Wirecard đào tẩu, tình báo Nga, và đường dây gián điệp Bulgaria”

Thế giới hôm nay: 18/03/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Kaja Kallas, uỷ viên phụ trách đối ngoại của Liên minh châu Âu, cho biết các điều kiện ngừng bắn của Nga cho thấy nước này “không thực sự muốn hòa bình” ở Ukraine. Trước đó Donald Trump đã tuyên bố sẽ nói chuyện với Vladimir Putin vào thứ Ba để đi tìm một thỏa thuận ngừng bắn. Nga và Ukraine đã tấn công nhau bằng máy bay không người lái trong đêm, khiến một dân thường Ukraine thiệt mạng ở thị trấn Myrnohrad miền đông và làm cho nhiều khu vực bị mất điện.

Ông Trump nói sẽ buộc Iran chịu trách nhiệm nếu lực lượng Houthi trả đũa các cuộc không kích của Mỹ vào Yemen, và sẽ áp đặt “hậu quả nghiêm trọng.” Mỹ tiến hành các cuộc không kích vào nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn vào cuối tuần, khiến ít nhất 53 người thiệt mạng, và đã tiếp tục tấn công vào thứ Hai, theo tuyên bố của nhóm. Kể từ tháng 10 năm 2023, Houthi đã liên tục tấn công các tàu thương mại trên Biển Đỏ. Continue reading “Thế giới hôm nay: 18/03/2025”

18/03/1852: Wells và Fargo thành lập công ty vận chuyển và ngân hàng

Nguồn: Wells and Fargo start shipping and banking company, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1852, tại Thành phố New York, Henry Wells và William G. Fargo đã hợp tác với một số nhà đầu tư khác để thành nghiệp công ty mang tên họ, mà nay đã trở thành một trong những ngân hàng lớn nhất thế giới.

Việc phát hiện ra vàng ở California vào năm 1849 đã làm tăng đột biến nhu cầu vận chuyển xuyên quốc gia, và Wells và Fargo đã nhanh chóng tận dụng những cơ hội tuyệt vời này. Vào tháng 07/1852, công ty của họ đã vận chuyển những lô hàng đầu tiên từ Bờ Đông đến các khu mỏ khai thác nằm rải rác khắp miền Bắc California. Công ty đã ký hợp đồng với các công ty xe ngựa độc lập để cung cấp dịch vụ vận chuyển và giao hàng bụi vàng, cũng như các tài liệu quan trọng và các loại hàng hóa có giá trị khác nhanh nhất có thể. Công ty cũng hoạt động như một ngân hàng – mua bụi vàng, bán các bản hối phiếu ngân hàng, và cung cấp các khoản vay để giúp thúc đẩy nền kinh tế đang phát triển của California. Continue reading “18/03/1852: Wells và Fargo thành lập công ty vận chuyển và ngân hàng”

Thế cân bằng chính trị ở Philippines bị phá vỡ sau vụ bắt giữ Duterte

Nguồn: Trần Tương Miếu, 陈相秒:首次出庭在即,杜特尔特命运如何?, Guancha, 14/03/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Vào tối muộn ngày 12/3 theo giờ địa phương, Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đưa ra tuyên bố rằng cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã chính thức bị ICC bắt giữ. Vào ngày 13, ICC cho biết, Duterte sẽ ra hầu tòa lần đầu tiên tại phiên điều trần đầu tiên của tòa án vào lúc 2 giờ chiều ngày 14/3 theo giờ địa phương. Trong tuyên bố ngày 12, ICC cũng bày tỏ lời cảm ơn đối với sự hỗ trợ của chính phủ Philippines.

Trước đó, khi Duterte lên đường tới La Hay, Tổng thống Philippines đương nhiệm Ferdinand Marcos Jr. đã phát biểu tại một cuộc họp báo rằng, vụ bắt giữ này phù hợp với cam kết của Philippines đối với Interpol. Ông cũng nhấn mạnh: “Chúng tôi không giúp đỡ ICC theo bất kỳ cách nào”. Continue reading “Thế cân bằng chính trị ở Philippines bị phá vỡ sau vụ bắt giữ Duterte”