DeepSeek và cuộc đua trí tuệ nhân tạo giữa Mỹ và Trung Quốc

Nguồn: James Palmer, “DeepSeek Doesn’t Signal an AI Space Race”,  Foreign Policy, 28/1/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Thành công của DeepSeek chưa hẳn là một lý do thuyết phục để chính phủ Trung Quốc phải đầu tư một khoản tiền khổng lồ vào lĩnh vực này.

Tiêu điểm tuần này: Startup AI Trung Quốc DeepSeek gây xáo trộn thị trường Mỹ với mô hình ngôn ngữ lớn mới; Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp thuế nặng đối với chất bán dẫn của Đài Loan; Các bác sĩ đầu ngành ở Trung Quốc lên tiếng cảnh báo về hiệu quả của thuốc generic nội địa. Continue reading “DeepSeek và cuộc đua trí tuệ nhân tạo giữa Mỹ và Trung Quốc”

Ba nữ chính trị gia dẫn dắt sự trỗi dậy của phe cực hữu ở châu Âu

Nguồn: Lưu Yến Đình, 刘燕婷： 三个女人，带领欧洲极右崛起, Guancha, 26/01/2025.

Biên dịch: Lê Thị Thanh Loan

Đối với phe cực hữu châu Âu, năm 2024 là một năm tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là ở Ý, Pháp và Đức.

Trong cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu vào tháng 6/2024, số ghế cực hữu đã tăng từ 135 ghế vào năm 2019 (chiếm 18% tổng số ghế) lên 187 ghế (chiếm 26% tổng số ghế) vào năm 2024, trong đó bao gồm việc một số quốc gia đã không cử các nghị sĩ cực hữu tới Brussels vào năm 2019: Síp, Luxembourg, Bồ Đào Nha và Romania. Đảng Fratelli d’Italia (FdI) do Giorgia Meloni lãnh đạo đã tăng trưởng đáng kinh ngạc, với mức tăng từ 6,4% phiếu bầu vào năm 2019 lên 28,8% vào năm 2024. Continue reading “Ba nữ chính trị gia dẫn dắt sự trỗi dậy của phe cực hữu ở châu Âu”

30/01/1956: Nhà của Martin Luther King Jr. bị đánh bom

Nguồn: Martin Luther King Jr.’s home is bombed, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1956, một kẻ khủng bố bị tình nghi là người ủng hộ chủ nghĩa da trắng thượng đẳng đã đánh bom nhà của Mục sư Tiến sĩ Martin Luther King Jr. tại Montgomery. Không ai bị thương, nhưng vụ nổ đã khiến cộng đồng phẫn nộ và là một thử thách lớn đối với cam kết kiên định của King về chủ nghĩa bất bạo động. Continue reading “30/01/1956: Nhà của Martin Luther King Jr. bị đánh bom”

Phương Nam toàn cầu đã hiểu sai về Trump?

Nguồn: Gideon Rachman, “What the global south gets wrong about Trump,” Financial Times, 27/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Một thế giới không có luật lệ là nơi kẻ mạnh đi săn kẻ yếu.

Giống như một “người theo chủ nghĩa toàn cầu” thực thụ, tôi đã xem bài phát biểu nhậm chức của Donald Trump trên điện thoại của mình trong lúc bị kẹt xe ở Davos. Một giám đốc châu Âu, người đi chung chuyến xe buýt đưa đón của Diễn đàn Kinh tế Thế giới với tôi, đã vùi đầu vào tay mà than thở: “Tôi không thể tin điều này lại xảy ra.” Continue reading “Phương Nam toàn cầu đã hiểu sai về Trump?”

Việt Nam 2025: Cơ hội và thách thức  

Tác giả: Nguyễn Quang Dy

Năm Giáp Thìn vừa qua và năm Ất Tỵ đã tới. Tết đến, không khí càng ô nhiễm và giao thông càng ách tắc, chưa thấy giải pháp khả thi. Nhưng vấn nạn lãng phí và ách tắc về thể chế đang được tháo gỡ. Đó là quy luật “cùng tắc biến”. Muốn vươn mình trỗi dậy trong kỷ nguyên mới, phải tinh gọn bộ máy tổ chức. Muốn cất cánh phải thoát khỏi “bẫy thu nhập trung bình” và tư duy cũ “không chịu phát triển”. Đến lúc Việt Nam phải chuyển mình, tháo gỡ ách tắc về thể chế để phát triển trước khi quá muộn.

Nước Mỹ thời Trump 2.0 cũng đang thay đổi khó lường, ít nhất là bốn năm tới. Đó là một sự trùng hợp, chứng tỏ kỷ nguyên mới đòi hỏi phải thay đổi. Nhiều người Mỹ không thích Trump, nhưng cử tri Mỹ vẫn bầu cho ông, vì Trump khéo mỵ dân và hứa hẹn thay đổi. Không phải ngẫu nhiên mà Trump đã thắng cử. Người Mỹ cũng như người Việt không chấp nhận hiện trạng, và đang đòi hỏi thay đổi. Việt Nam phải từ bỏ chủ nghĩa đặc thù (exceptionalism) và chủ nghĩa tiệm tiến (gradualism) thì mới có thể bứt phá để cất cánh. Continue reading “Việt Nam 2025: Cơ hội và thách thức  “

28/01/1958: Cặp đôi tuổi teen trở thành sát nhân hàng loạt

Nguồn: Teenage killers murder three people, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1958, Charles Starkweather, một học sinh trung học 19 tuổi bỏ học đến từ Lincoln, Nebraska, và bạn gái 14 tuổi của cậu ta, Caril Ann Fugate, đã giết một doanh nhân thuộc dòng họ Lincoln, vợ ông, và người giúp việc của họ, trong một vụ giết người hàng loạt bắt đầu một tuần trước đó và cuối cùng khiến 11 người thiệt mạng.

Chuyến đi chết chóc của cặp đôi sát nhân – vốn thu hút sự chú ý của giới truyền thông và dẫn đến một cuộc truy lùng lớn – đã kết thúc vào ngày hôm sau, khi Starkweather và Fugate bị bắt gần Douglas, Wyoming. Tội ác của chúng sau đó đã truyền cảm hứng cho một loạt sách, phim, và nhạc, bao gồm bộ phim “Badlands” năm 1973 của Terence Malick, với sự tham gia của Martin Sheen và Sissy Spacek, và bài hát “Nebraska” năm 1982 của Bruce Springsteen. Continue reading “28/01/1958: Cặp đôi tuổi teen trở thành sát nhân hàng loạt”

Chào mừng đến với Weimar 2.0

Nguồn: Robert D. Kaplan, “Welcome to Weimar 2.0,” Foreign Policy, 17/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các cường quốc toàn cầu ngày nay đang trở thành một mô phỏng kỳ lạ của nền cộng hòa yếu kém và bất ổn từng cai trị nước Đức trước Thế chiến II.

Ngày nay, Trung Quốc, Nga, và Mỹ, chưa kể đến các cường quốc tầm trung và nhỏ hơn, đều đang trở thành một mô phỏng kỳ lạ về Cộng hòa Weimar: một chế độ chính trị yếu kém và bất ổn đã cai trị nước Đức trong 15 năm từ đống tro tàn của Thế chiến I cho đến khi Adolf Hitler lên nắm quyền. Continue reading “Chào mừng đến với Weimar 2.0”

Thế giới hôm nay: 27/01/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Israel tuyên bố sẽ không cho phép hàng trăm nghìn người Palestine trở về bắc Gaza cho đến khi một nữ thường dân bị bắt làm con tin, người dự kiến được trả tự do vào thứ Bảy, được phóng thích. Trong khi đó, tổng thống Donald Trump gọi Dải Gaza là một “khu vực bị phá hủy” và kêu gọi Ai Cập và Jordan tiếp nhận người tị nạn Palestine. Hamas phản đối mạnh mẽ gợi ý này. Hôm thứ Bảy Hamas đã trả tự do cho bốn con tin Israel, tất cả đều là nữ binh sĩ; đổi lại Israel thả 200 tù nhân Palestine.

Các công tố viên Hàn Quốc đã buộc tội tổng thống Yoon Suk Yeol về tội nổi loạn vì ra lệnh thiết quân luật vào ngày 3 tháng 12. Ông Yoon từ chối hợp tác với các công tố viên, lập luận rằng họ không có thẩm quyền pháp lý đối với ông. Hiện Tòa án Hiến pháp vẫn đang quyết định xem có nên giữ nguyên điều khoản luận tội và cách chức ông hay không. Continue reading “Thế giới hôm nay: 27/01/2025”

Trump mong đợi Tập giúp chấm dứt chiến tranh ở Ukraine bằng cách nào?

Nguồn: Katsuji Nakazawa, “How Trump expects Xi to help end war in Ukraine,” Nikkei Asia, 23/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sự tham gia của Bắc Kinh có thể ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ-Trung trong kỷ nguyên mới.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Donald Trump, người vừa tuyên thệ nhậm chức tổng thống thứ 47 của Mỹ vào thứ Hai ngày 20/01, đã nhiều lần trao đổi quan điểm một cách nghiêm túc trong hơn hai tháng rưỡi qua, kể cả ở đằng sau hậu trường.

Cuộc trao đổi đã diễn ra bất chấp niềm tin phổ biến rằng cuộc đối đầu giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ chỉ leo thang trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của Trump. Continue reading “Trump mong đợi Tập giúp chấm dứt chiến tranh ở Ukraine bằng cách nào?”

26/01/1905: Viên kim cương lớn nhất thế giới được tìm thấy

Nguồn: World’s largest diamond found, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1905, trong một cuộc kiểm tra thường kỳ tại Mỏ Premier ở Pretoria, Nam Phi, một quản lý mỏ đã khám phá ra một vật thể cực kỳ lấp lánh: một viên kim cương 3106 carat. Nặng khoảng 600g và được đặt tên là “Cullinan,” đây là viên kim cương lớn nhất từng được tìm thấy.

Giám đốc Frederick Wells đang ở độ sâu 5.5m dưới mặt đất khi ông phát hiện ra một tia sáng ẩn trong bức tường ngay phía trên mình. Ngay trong buổi chiều hôm đó, phát hiện của ông đã được trình bày với Ngài Thomas Cullinan, chủ sở hữu khu mỏ. Sau đó, Cullinan đã bán viên kim cương cho chính quyền tỉnh Transvaal, những người đã tặng viên đá cho Vua Edward VII của Anh như một món quà sinh nhật. Lo lắng rằng viên kim cương có thể bị đánh cắp trong quá trình vận chuyển từ Châu Phi đến London, Edward đã sắp xếp để gửi một viên kim cương giả lên một con tàu hơi nước chở đầy thám tử như một chiến thuật đánh lạc hướng. Trong khi con tàu chở mồi nhử từ từ di chuyển từ Châu Phi, Cullinan thật lại được gửi đến Anh trong một chiếc hộp đơn giản. Continue reading “26/01/1905: Viên kim cương lớn nhất thế giới được tìm thấy”

Cuộc tranh luận về TikTok có thể gây ra xung đột trong Nhà Trắng

Nguồn: James Palmer, “TikTok Debate Could Stir White House Clash”,  Foreign Policy, 21/1/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Đề nghị còn mơ hồ về mặt pháp lý của Trump nhằm gia hạn thêm thời gian cho TikTok tìm người mua đã để quyền quyết định vào tay Bắc Kinh.

Tiêu điểm tuần này: Đề nghị gia hạn thời gian để TikTok tìm người mua mới của tổng thống Trump khiến tương lai của ứng dụng này phụ thuộc vào Trung Quốc; Đài Loan đối mặt với khủng hoảng hiến pháp sau ba dự luật gây tranh cãi được thông qua hồi tháng 12; Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình điện đàm với Tổng thống Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Continue reading “Cuộc tranh luận về TikTok có thể gây ra xung đột trong Nhà Trắng”

25/01/1961: Tổng thống Mỹ đầu tiên họp báo trực tiếp trên truyền hình

Nguồn: JFK becomes first president to hold live television news conference, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1961, Tổng thống John F. Kennedy trở thành Tổng thống Mỹ đầu tiên tổ chức họp báo trực tiếp trên truyền hình.

Từ bục phát biểu tại khán phòng Bộ Ngoại giao, Kennedy đã đọc một tuyên bố được chuẩn bị sẵn về nạn đói ở Congo, việc thả hai phi công Mỹ khỏi nhà tù Nga, và các cuộc đàm phán sắp diễn ra về hiệp ước cấm thử hạt nhân. Sau đó, ông chuyển sang phần hỏi đáp của phóng viên, trả lời các câu hỏi về nhiều chủ đề khác nhau bao gồm quan hệ với Cuba, quyền bỏ phiếu, và viện trợ lương thực cho người nghèo ở Mỹ. Continue reading “25/01/1961: Tổng thống Mỹ đầu tiên họp báo trực tiếp trên truyền hình”

Mối đe dọa từ Trump đối với ngành tình báo Mỹ

Nguồn: Peter Schroeder, “Trump’s Threat to U.S. Intelligence,” Foreign Affairs, 17/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Sự gián đoạn và yêu cầu lòng trung thành sẽ làm suy yếu an ninh quốc gia.

Vào ngày 21/01/2017, một ngày sau lễ nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đến thăm Trụ sở Cục Tình báo Trung ương (CIA) tại Langley, Virginia. Đây là một trong những sự kiện chính thức đầu tiên của ông trong tư cách là tổng thống và cũng là cơ hội để thiết lập lại quan hệ với cộng đồng tình báo. Chỉ mười ngày trước đó, ông đã cáo buộc các cơ quan tình báo làm rò rỉ một báo cáo tuyên bố rằng các điệp viên Nga có thông tin cá nhân và tài chính của ông. Continue reading “Mối đe dọa từ Trump đối với ngành tình báo Mỹ”

Thế giới hôm nay: 24/01/2025

Nguồn: The Economist | Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy

Donald Trump chào mời các công ty quốc tế với mức thuế “thuộc hàng thấp nhất thế giới” nếu họ sản xuất hàng hóa tại Mỹ — và cảnh báo ông sẽ áp thuế nếu họ không làm vậy. Trong một bài phát biểu từ xa tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới, ông Trump cũng kêu gọi Ả Rập Saudi và OPEC hạ giá dầu, trước khi yêu cầu các ngân hàng trung ương trên thế giới hạ lãi suất “ngay lập tức.”

Các nhà lập pháp Ireland đã bầu Micheál Martin làm thủ tướng sau một ngày bế tắc. Chính phủ liên minh trung hữu đang chuẩn bị đối mặt căng thẳng thương mại với Mỹ. Ông Trump đang đe dọa tăng thuế doanh nghiệp và áp thuế đối với Ireland, nước đang là trụ sở của nhiều công ty đa quốc gia. Ông Martin đã cam kết bảo vệ mô hình kinh tế của đất nước. Continue reading “Thế giới hôm nay: 24/01/2025”

Trump và cuộc cạnh tranh giữa hai tầm nhìn về nền dân chủ

Nguồn: Gideon Rachman, “Trump and the contest between two visions of democracy,” Financial Times, 20/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Việc Trump trở lại nắm quyền được thúc đẩy bởi niềm tin của nhiều người Mỹ rằng hệ thống chính trị của họ đã thất bại.

“Lúc 2 giờ 24 phút chiều, khi đang ngồi một mình, ông Trump đã đăng một dòng tweet tấn công ông Pence và kích động bạo loạn… Một phút sau, Cơ quan Mật vụ Mỹ buộc phải sơ tán ông Pence đến một địa điểm an toàn tại Điện Capitol. Khi một cố vấn tại Nhà Trắng nghe tin này, ông đã vội vã đến phòng và thông báo cho ông Trump, người đã đáp lại, ‘Thì sao?’” Continue reading “Trump và cuộc cạnh tranh giữa hai tầm nhìn về nền dân chủ”

Việt Nam vừa muốn Mỹ giúp ở Biển Đông, vừa muốn Trung Quốc giúp về an ninh chế độ

Nguồn: Sheena Chestnut Greitens và Isaac B. Kardon, “Vietnam Wants U.S. Help at Sea and Chinese Help at Home”,  Foreign Policy, 13/1/2025

Biên dịch: Tạ Kiều Trang

Washington không nên đánh giá quá cao sức ảnh hưởng của mình đối với Hà Nội.

Trong bốn năm qua, chính quyền Biden đã đầu tư đáng kể nhằm mở rộng và làm sâu sắc mối quan hệ quốc phòng với Việt Nam. Những nỗ lực này đã đạt đến một tầm cao mới khi hai bên thiết lập quan hệ đối tác chiến lược toàn diện trong chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Joe Biden tới Hà Nội vào tháng 9 năm 2023.

Đối với Mỹ, thúc đẩy hợp tác quốc phòng với Việt Nam là một phương thức quan trọng để hiện thực hóa “lợi ích an ninh chung” ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, nhất là để đối phó với các hoạt động của Trung Quốc tại các vùng biển tranh chấp. Điều này được nhấn mạnh rõ trong cuộc gặp giữa Biden và Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm tại New York vào tháng 9 năm ngoái. Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về việc “hợp tác để đảm bảo một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở” và “tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực, đặc biệt là tại Biển Đông”. Continue reading “Việt Nam vừa muốn Mỹ giúp ở Biển Đông, vừa muốn Trung Quốc giúp về an ninh chế độ”

23/01/1907: Người Mỹ bản địa đầu tiên được bầu vào Thượng viện

Nguồn: Charles Curtis of Kansas becomes the first Native American elected to the U.S. Senate, History.com

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Vào ngày này năm 1907, Charles Curtis đến từ tiểu bang Kansas đã trở thành người Mỹ bản địa đầu tiên được bầu vào Thượng viện Mỹ. Sau này, khi trở thành Phó tổng thống của Herbert Hoover, ông cũng trở thành người Mỹ bản địa có cấp bậc cao nhất từng phục vụ trong chính phủ liên bang. Continue reading “23/01/1907: Người Mỹ bản địa đầu tiên được bầu vào Thượng viện”

Máy bay chiến đấu mới của Trung Quốc thực sự báo hiệu điều gì?

Nguồn: Benjamin Jensen, “What China’s New Fighter Jet Really Signals,” Foreign Policy, 16/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Các quốc gia thường tiết lộ vũ khí chiến tranh mới trong thời bình để thay thế cho các cuộc đối đầu quân sự trực tiếp hơn.

Vào ngày 26/12/2024, ngày sinh của Mao Trạch Đông, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã công bố một máy bay tàng hình mới. Được gọi là J-36, máy bay này kết hợp khả năng tàng hình với khả năng tải trọng lớn, cho phép thực hiện cả nhiệm vụ không đối không và không đối đất trên phạm vi rộng với tốc độ siêu thanh. Những tính năng này khiến nó trở thành thách thức đáng gờm đối với các hệ thống phòng không hiện đại. Continue reading “Máy bay chiến đấu mới của Trung Quốc thực sự báo hiệu điều gì?”

Thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas có ý nghĩa gì đối với thế giới?

Nguồn: Gideon Rachman, “What the Israel-Hamas ceasefire means for the world,” Financial Times, 16/01/2025

Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng

Israel đã nổi lên từ cuộc xung đột như một siêu cường của Trung Đông, nhưng trật tự quốc tế dựa trên luật lệ đang bị phá vỡ.

Vẫn chưa rõ liệu lệnh ngừng bắn ở Gaza có hiệu lực hay không. Nhưng nếu chiến tranh thực sự kết thúc, thì điều đó có ý nghĩa gì đối với thế giới?

Đối với Israel, tác động có vẻ là một con dao hai lưỡi. Nhà lãnh đạo đất nước, Benjamin Netanyahu, có thể lập luận rằng ông đã biến một thảm kịch quốc gia thành một chiến thắng chiến lược. Hamas đã bị hủy hoại, nếu không muốn nói là bị tiêu diệt hoàn toàn. Hezbollah, nhóm chiến binh Lebanon được trang bị vũ khí hạng nặng và nguy hiểm nhất trong “trục kháng chiến” của Iran, cũng đã bị suy yếu. Iran và Israel đã đấu súng trực tiếp với nhau. Nhưng hầu hết các tên lửa của Iran đều không thể vượt qua được hàng phòng thủ của Israel và các đồng minh của nước này – và nước Cộng hòa Hồi giáo dường như đã yếu hơn so với nhiều thập kỷ trước. Continue reading “Thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas có ý nghĩa gì đối với thế giới?”

Thích ứng linh hoạt với “Học thuyết Trump”: Cơ hội phát triển của Việt Nam

Tác giả: ĐS Hoàng Anh Tuấn

Trong nhiệm kỳ thứ hai của Tổng thống Mỹ Donald Trump, “Học thuyết Trump” với trọng tâm “America First – nước Mỹ trên hết” đã và đang định hình lại môi trường kinh tế, thương mại, và an ninh quốc tế. Điều này đặt Việt Nam vào một tình thế vừa thách thức vừa cơ hội. Với tinh thần chủ động và linh hoạt, Việt Nam có thể tận dụng những thay đổi để phát triển bền vững và vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

Một cách tóm tắt thì “Học thuyết Trump” về đối ngoại xoay quanh nguyên tắc “America First”, ưu tiên bảo vệ lợi ích kinh tế và an ninh quốc gia thông qua bảo hộ thương mại, tái công nghiệp hóa và giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Chính sách này thúc đẩy cạnh tranh quyết liệt với các siêu cường khác, đồng thời yêu cầu các đồng minh chia sẻ gánh nặng quốc phòng. Continue reading “Thích ứng linh hoạt với “Học thuyết Trump”: Cơ hội phát triển của Việt Nam”